چرا فیلم هام رو سانسور میکنید؟من مهرجویی‌ام!

جناب مهرجویی عزیز ابراز ناراحتی کردند که: هر چه می‌سازم سانسور و توقیف می‌شود، به خبرگزاری ایسنا گفت: «آن‌ها (مسئولان) اجازه می‌دهند یک فیلم آنقدر جلو بیاید، در فستیوال شرکت کند، جایزه بگیرد، با آن پز هم بدهند ولی بعد، شب اکران توقیفش می‌کنند.»  اگر نگاهی به لیست فیلم‌های توقیف ‌شده در نقاط مختلف جهان بیاندازید، می‌بینید که نام چه کسانی و چه کارگردانان بزرگی در تاریخ سینما در میان آنها مشاهده می‌شود. فیلمسازانی که فیلم‌های جنجالی و بحث‌ برانگیزشان به ‌خاطر مسائلی چون جنسیت، خشونت، مذهب، سیاست، نژادپرستی، موادمخدر و... توقیف شده است. نام استنلی کوبریک، برناردو برتولوچی و سم ریمی‌ در این میان دیده می شود. اما پس از مدتی که این فیلم ها از توقیف درآمدند تماشاگران دیدند که توقیف این فیلم ها چندان هم بی دلیل نبوده است. بسیاری از فیلم‌های ساخته شده با ژانر‌های متنوع به عناوین مختلف در بسیاری از کشور‌ها منع پخش می‌شوند.ظاهرا مقام جناب مهرجویی از لحاظ کارگردانی از کارگردانان مطرح جهانی بالاتر است که توقع تعطیلی تمامی ممیزی ها را برای فیلم های خودش دارد! در ادامه به تعدادی از این فیلم‌های توقیفی و دلایل توقیف آن‌ها اشاره می کنیم.

*نبرد الجزیره

این فیلم نگاهی مستند - داستانگو به ماجرای تاریخی نبرد الجزایری‌ها با دولت فرانسه از اواخر 1950 تا اوایل 1960 دارد که در فرانسه به ‌خاطر پیام اعتراض ‌آمیزش به مدت 6 سال توقیف شد. به ‌دلیل ماهیت بحث‌انگیز این فیلم، اکران آن تا سال‌ها در فرانسه ممنوع بود و توسط برخی از مقامات دولتی محکوم شد. دهه 60 میلادی، دهه رهایی از استعمار در بسیاری از کشورهای جهان بود و این ساخته جیلو پونته کورو چنان روح زمان را در خود دارد که بسیاری از این فیلم به ‌عنوان الگویی برای جنگ‌های شهری و چریکی یاد می‌کنند. گفته می‌شود که برخی از گروه‌ها چون یوزپلنگ‌های سیاه و ارتش آزادی خواه ایرلند از برخی از تاکتیک‌های مورد استفاده در این فیلم استفاده کرده‌اند. در تأثیرگذاری فراوان این فیلم همین نکته بس که در عین‌ حال به ‌عنوان فیلمی آموزشی برای تیم‌های ضد شورش نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. این فیلم در‌ سال 2003 در پنتاگون به نمایش درآمد و از تاکتیک‌های آن به ‌عنوان مشکلاتی که در جنگ عراق، ارتش آمریکا با آن مواجه خواهد شد، یاد شد.

*دیکتاتور بزرگ

نخستین فیلم ناطق چارلی چاپلین یکی از عمیق‌ترین، تند و تیزترین و دیوانه ‌وارترین فیلم‌های او است. کافی است داستانش را مروری گذرا کنیم: سربازی به نام چارلی که پیش از ورود به ارتش آرایشگر بوده، بر اثر سقوط هواپیما حافظه‌اش را از دست می‌دهد. او وقتی چشم باز می‌کند خود را در یک آسایشگاه روانی می‌یابد و پس از مدتی که طی آن حاکمیت کشور به دست دیکتاتوری به نام آدنوید هینکل (چارلی چاپلین) افتاده، از آن‌جا مرخص می‌شود.

شهر را فقر و بیکاری فرا گرفته و مخالفان دیکتاتور به اردوگاه‌های کار اجباری فرستاده می‌شوند. خشم و خروش هینکل، دامن چارلی آرایشگر را نیز می‌گیرد و سربازان، مغازه سلمانی‌اش را در منطقه فقیرنشین شهر خراب می‌کنند و او را به یکی از اردوگاه‌ها می‌فرستند. هینکل موافقت‌نامه‌ای را با یکی دیگر از دیکتاتورها، ناپولینی امضا می‌کند و هنگام حمله به کشور همسایه، چارلی با تغییر قیافه از اردوگاه می‌گریزد. به اشتباه، چارلی را به ‌جای هینکل می‌گیرند و او از این فرصت استفاده می‌کند تا خطابه‌ای در ستایش صلح و انسانیت ایراد کند.

در پایان، او به ‌همراه یکی از ژنرال‌های خائن به هینکل فرار می‌کند و سپس هینکل را به ‌جای چارلی دستگیر می‌کنند.... فیلمی با چنین داستانی که زمان فرمانروایی نازی‌ها بر آلمان با رویکردی ضدفاشیستی نوشته و ساخته شده طبیعی است در سرزمین‌های فاشیستی چون آلمان و ایتالیای زمان جنگ دوم جهانی توقیف شده باشد. اما توقیف دیکتاتور بزرگ منحصر به این دو کشور نبود. فیلم در بسیاری از کشورهای لاتین به خاطر این ‌که جانبدارانه از آلمان حمایت می‌کردند توقیف شد؛ تا در نهایت در‌ سال 1940 دیکتاتور بزرگ به نمایش درآمد.

*پرتقال کوکی

فیلم قدیمی "استنلی کوبریک" درباره‌ ی خشونت بیش از اندازه نوجوانان که صحنه‌های وحشتناک عجیبی آفرید مانند تعرض و هجوم به خانه‌ها و تجاوز به عنف به مدت ده‌ها سال در بسیاری از کشورها توقیف بود. در حقیقت این فیلم در انگلستان به خاطر تهدید جانی کارگردان و خانواده‌اش از پرده‌ی سینما پایین کشیده شد و تا زمان مرگ کارگردانش در سال 1999 پخش نشد.

الکس (مالکوم مک‌داول) نقش اصلی فیلم، یک جاهل جامعه‌گریز با جذبه است که علایقش عبارتند از موسیقی کلاسیک (خاصه بتهوون)، تجاوز و چیزی است که در فیلم "خشونت افراطی" نامیده می‌شود. او رهبری یک گروه خلاف و لات (پیت، جورجی و دیم) را بر عهده دارد که آنها را دروگی (Droogies) خطاب می‌کند. وقایعی که فیلم شرح می‌دهد عبارتند از؛ قانون شکنی‌های وحشتناک آن گروه خلافکار، دستگیری الکس و استفاده از روش بحث‌برانگیز "شرطی‌ شدن روانی" برای بازپروری او.

*سوپ اردک

برادران "مارکس" در اوج شهرت خود خار چشم دیکتاتور "بنیتو موسولینی" بودند. این طنزِ جنگی و سیاسی در سال 1933 به نمایش درآمد و موسولینی آن را در ایتالیا توقیف کرد. توقیف شدن فیلم برای برادران مارکس امری عادی بود. هم ‌زمان با آن نیز آن‌ها اجازه نداشتند تا در آلمان حضور یابند به خاطر اینکه کمدین‌های این فیلم یهودی بودند.

*هیلاری

این فیلم در سال 2008 توسط یک گروه خصوصی ساخته شد تا کاندیدای رئیس ‌جمهوری آینده آمریکا را مورد انتقاد قرار دهد. این فیلم یک ‌شبه مستند بود که به ‌وسیله مصاحبه‌های هیلاری کلینتون، مقالات و جرایدی که درباره او نوشته ‌شده بود، داستان زندگی او را نشان می‌داد. مجمع انتخابات آمریکا اکران این فیلم را تا پایان انتخابات 2008 توقیف کرد زیرا اعتقاد داشت که بر نتایج انتخابات تأثیر می‌گذارد و به نفع حزب مقابل است. اما توقیف این فیلم حواشی را به دنبال داشت زیرا همانند آزادی آرا، احزاب مختلف و طرفداران آن‌ها نیز حق آزادی بیان را دارند و توقیف این فیلم، تجاوز به این قانون و آزادی بیان افراد به شمار می‌آمد.

*ترانه جنوب

با وجود اینکه این فیلم هرگز در آمریکا توقیف نشد اما به دلیل نمایش آمریکایی - آفریقایی‌ با حواشی مواجه شد و دیزنی از نمایش عمومی آن خودداری کرد. این کمدی بسیار تأثیرگذار بود اما هنوز هم حتی به ‌صورت DVD عرضه نشده زیرا گفته می‌شود که موضوع بردگی را کمرنگ کرده است. این فیلم سرانجام در سال 1986 هم به نمایش درآمد. همچنین در بسیاری از کشورها پخش شد اما هرگز در آمریکا پخش نشد و ویدئوی آن در اختیار مردم قرار نگرفت. هر چند موسیقی متن فیلم انتشار یافت.

*ای. تی موجود فرازمینی

این فیلم در کشورهای نروژ، فنلاند و سوئد توقیف شده و در سایر کشورها نیز برای گروه سنی کودکان ممنوع شده زیرا بزرگسالان را دشمن کودکان معرفی می‌کند. محدودیت سنی این فیلم در فنلاند 8 و در نروژ و سوئد 12 سال بود. البته آمریکایی‌ها از این فیلم استقبال کرده و در سال 1982 و هفته اول 12 میلیون دلار فروش داشت. داستان فیلم درباره یک بیگانه و پسربچه است که می‌خواهد بیگانه را به سیاره‌اش بازگرداند. اما مقامات رسمی کشورهای نروژ، فنلاند و سوئد باور دارند که این فیلم بر کودکان تأثیر منفی دارد.

*مصاحبه

ست روگان و جیمز فرانکو در نقش دو خبرنگار با رهبر کره شمالی دیدار می‌کنند. اگر چه این فیلم قرار بوده یک فیلم کمدی باشد اما این دو شخص که به وسیله سازمان سیا استخدام شده‌اند تلاش می‌کنند رهبر کره شمالی را ترور کنند. کره شمالی این فیلم را خشونت علیه کشورش قلمداد کرده و اجازه انتشار آن در کشورش را نداد. پخش زنده آن هم به شدت سانسور شده و بخش‌هایی از آن حذف شد. این فیلم در سال 2014 در آمریکا پخش شد اما سپس فقط در اینترنت قابل پخش بود. پس از تهدید هکرها این فیلم به کلی در آمریکا توقیف شد. اگرچه فرانکو و روگان این فیلم را یک فیلم کمدی می دانستند اما کره شمالی از سونی خواست این فیلم را منتشر نکند. این فیلم در بیشتر کشورها به صورت آنلاین نمایش داده می‌شود اما در کره شمالی خیر.

*کشتار با اره ‌برقی در تگزاس

این فیلم ترسناک از همان نخستین روزهای نمایش در ‌سال 1974 در کشورهای زیادی با مهر توقیف مواجه شد و 25 ‌سال از نخستین نمایش آن می‌گذشت که فیلم "کشتار با اره ‌برقی در تگزاس" برای نخستین بار بدون سانسور در انگلستان به نمایش درآمد. "کشتار با اره ‌برقی در تگزاس" با صحنه‌های سیاه ‌و سفیدی شروع می‌شود که بسیار نامفهوم است. چشمان نگران پلیس و خبرنگاران به ‌دنبال کسی است که قرار است بعد از سال‌ها قتل و جنایت از دخمه‌اش بیرون بیاید؛ همه هراسانند و منتظر؛ تا این ‌که یک نفر با ماسکی که روی صورتش زده، پله‌ها را به سمت در ورودی ترک می‌کند. "کشتار با اره ‌برقی در تگزاس" توسط توب ‌هاپر براساس داستان واقعی برگرفته از زندگی قاتلی به اسم ادگین که لباس‌هایش را از پوست انسان‌هایی که آنها را به قتل می‌رساند تهیه می‌کرد، ساخته شد. ادگین همیشه یک ماسک چرمی روی صورتش داشت و برای همین به صورت چرمی معروف شد.

صورت چرمی سریال کیلر یا قاتل زنجیره‌ای روان‌پریشی بود که همیشه با یک چاقو در کمین انسان‌ها بود. ادگین جنایتکار مخوفی بود که زنان زیادی را به قتل رساند. البته او اره ‌برقی در دست نداشت و‌ هاپر اره ‌برقی را به داستان اصلی زندگی این قاتل اضافه کرد تا داستان هولناک‌تر از ماجرای واقعی‌ باشد. "کشتار با اره برقی در تگزاس" در کشورهایی چون فنلاند، انگلستان، برزیل، استرالیا، آلمان، شیلی، سوئد، نروژ و ایرلند به خاطر فراوانی سکانس‌های خشونت‌آمیز اجازه نمایش پیدا نکرد.

*آخرین وسوسه‌ مسیح

اقتباس مارتین اسکورسیزی از رمان جنجالی نیکوس کازانتزاکیس؛ باوجود ظاهر، درون ‌مایه و البته پیشینه مذهبی کارگردانش در بسیاری از کشورها توقیف شد و در کشورهایی چون آمریکا و نیز در شهرهایی چون ساوانا، جورجیا، نیواورلئان، اوکلاهاما، سانتانا و کالیفرنیا تحریم‌های موفقیت‌آمیزی داشت. در این فیلم عیسی مسیح نه به ‌عنوان فردی مقدس یا پیامبری معصوم که به صورت فردی عادی با وسوسه‌های زمینی به ‌عنوان کسی که همواره با نفس اماره درگیر است، از درد و شکنجه هراسان است. به عبارت بهتر با تمام ضعف‌های انسانی به تصویر کشیده شده است.

"آخرین وسوسه‌ مسیح" به خاطر ارائه تصویری متفاوت از عیسی مسیح خشم ارباب کلیسا را برانگیخت. در آمریکا یک انجمن مسیحی در نامه‌ای به شرکت یونیورسال (شرکت سازنده فیلم) پیشنهاد داد تمام نسخه‌های فیلم را خریداری کرده و نابود کند. فیلم در کشورهایی مانند ترکیه، شیلی، مکزیک، فیلیپین و سنگاپور نیز ممنوع شد. در آمریکا اما با حذف چند صحنه روی پرده آمد.

*نوح

فیلم "دارن آرونوفسکی" درباره مأموریت نوح پیش از طوفان آخرالزمان در بسیاری از کشورهای خاورمیانه که در آن تعالیم اسلام برجسته است توقیف شد تا اینکه در سال 2014 اجازه پخش یافت. در بسیاری از مدارس اسلامی به تصویر کشیدن چهره پیامبران مانند نوح ممنوع است. در اغلب کشور های عرب نشین یا مسلمان مانند امارات متحده، این فیلم به دلایل مختلفی اکران نشده است.

*داستان سیمپسون‌ها

دلایل جالب و عجیبی تاکنون برای توقیف فیلم‌ها مطرح شده است اما این یکی از همه جالب‌تر است. کشور بورما این فیلم را به خاطر استفاده از رنگ‌های زرد و قرمز توقیف کرد چون اعتقاد داشت که به ‌عنوان حمایت از گروههای یاغی به حساب می‌آیند و نماد حمایت از آن گروهها است.

*هولوکاست آدم‌خواری

این فیلم شاید تهوع ‌آور باشد اما به ‌عنوان یکی از ابتدایی‌ترین فیلم‌های ترسناک که در آمازون به ‌عنوان مستند ساختگی فیلمبرداری شده است تأثیرات زیادی داشته است. تصور می‌شد که فیلم خیلی واقعی‌تر باشد چون به طور همزمان در 40 کشور توقیف شد. این فیلم هنوز در نیوزلند توقیف است. فیلم مملو است از صحنه ‌های آشکار کشتن و شکنجه انسان‌ها و حیوانات و به همین دلیل در بعضی کشورها نمایش آن با ممنوعیت مواجه شد. صحنه‌های جنایت به نحوی در این فیلم ساخته شده‌اند که بسیاری از تماشاچیان تصور کردند در حال دیدن صحنه‌های واقعی آدم‌کشی هستند.

به دنبال گم شدن گروهی از فیلم‌سازان مستند در جنگل‌های آمازون عده‌ای برای یافتن آن‌ها به منطقه اعزام می‌شوند. گروه اعزامی سرانجام موفق به یافتن دوربین فیلمبرداری مستندسازان می‌شود. با تماشای فیلم رفتارهای جنون‌آمیز مستندسازان بر گروه اعزامی آشکار می‌شود.

*گرگ وال استریت

مارتین اسکورسیزی با گذشت زمان آرام‌تر نشده است و فیلم افراطی او درباره ‌ی دلال سهام توزیع‌کننده مواد مخدر در مالزی، نپال، زیمبابوه و کنیا توقیف شده است. مارتین اسکورسیزی کارگردانی این فیلم را بر عهده دارد. ترنس وینتر فیلمنامه را نوشته و لئوناردو دی کاپریو با حضور همبازی‌هایی چون جونا هیل، ژان دوژاردن، راب رینر، کایل چندلر و متیو مک کانهی، در نقش بلفورت ایفای نقش می‌کند. گرگ وال استریت، داستان یک دلال سهام نیویورکی با بازی دی کاپریو است که از همکاری در رسیدگی به پرونده کلان عدم شفاف سازی مالی اجتناب می‌کرد که فساد در وال استریت، سیستم بانکداری یکپارچه و نفوذ جنایتکاران هم جزء آن بود.

این فیلم داستان از صفر به قله رسیدن دلال سخت کوشی است که اواخر دهه ی 80 وارد این بازار می‌شود و با این بدشانسی مواجه می‌شود که جواز خود را در روز دوشنبه ی سیاه (روز بزرگترین سقوط اقتصادی بعد از دهه ی 20) به دست می‌آورد. او شغل خود را از دست می‌دهد اما مجدداً به عنوان تأمین کننده‌ وارد بازار سهام می‌شود. در این گوشه ی تاریک بازار اقتصادی کلاهبرداری به وفور دیده می‌شود و بلفورت با موج همراه می‌شود تا به ثروت برسد.

*ظرافت شگفت‌انگیز

این مستند که توسط "سیدنی پولاک" ساخته شده، شامل ضبط وقایع زندگی "ارتا فرانکلین" است. پولاک با 4 کارمند مرد خود بیش از 20 ساعت فیلم ضبط کرد. در نهایت این فیلم در سال 2015 برای جشنواره مهیا شد. ابتدا تلورادو و سپس تورنتو به خاطر پخش این فیلم شکایت کردند اما این فیلم در نهایت توسط وکلای فرانکلین به این دلیل که بازیگر راضی نیست که از اسم و تصویر او استفاده شود، منع پخش شد.

*زولاندر

نمایش "بن استیلر" به خاطر داشتن صحنه‌های غیر اخلاقی در آن تا سال 2001 در بعضی از کشورها توقیف بود اما این فیلم عذاب‌آورتر از این هم بود و مرکز سانسور رسانه‌ای مالزی اعلام کرد که طراح مدل درک زولاندر شستشوی مغزی داده ‌شده است تا شخص اول مالزی را به قتل برساند.

*در جبهه غرب خبری نیست

"در جبهه غرب خبری نیست" در سال 1930 به کارگردانی لوئیس مایلستون ساخته شد. این فیلم در کشورهای آلمان و اتریش حدود سه دهه ممنوع اعلام شده و موفق به کسب دو جایزه اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد اما به خاطر مضامین ضدجنگ و پیام ضدآلمانی اش توسط هیتلر و متحدانش ممنوع شد. در نمایش بسیار کوتاه مدتش در سینماهای آلمان نیز نازی ها با رها کردن موش در سالن های سینما نمایش را به هم ریختند. "در جبهه غرب خبری نیست" یکی از شکوهمندترین داستان هایی است که در رابطه با جنگ جهانی اول نوشته شده است و فیلمی‌ که از روی آن ساخته شد یکی از موفق ترین فیلم های تاریخ سینمای جهان است. این داستان مستقیما به نسلی از مردم آلمان اشاره دارد که زندگی شان را برای جنگ فنا کردند.

*کالیگولا

"کالیگولا" محصول سال 1980 به کارگردانی تینتو براس و تهیه‌کنندگی باب گوچیونه است که در کشورهای کانادا و ایسلند به نمایش درنیامد. داستان جنجالی امپراتوری روم و نمایش خشونت فراوان به همراه مضامین غیراخلاقی دیگر باعث شد این فیلم جنجالی ترین آثار سینمایی لقب بگیرد. در این فیلم بازیگران مطرحی مثل مالکوم مک داول، پیشتر اوتول و هلن میرن شرکت داشتند. "کالیگولا" نام امپراتوری است که در سال 38 پس از میلاد در روم حکومت می‌کرد. زندگی این امپراتور پس از مرگ خواهرش در وسیلا کاملا تغییر می‌کند. کالیگولا همچنین عنوان نمایشنامه ای است که آلبر کامو آن را بر اساس داستان این امپراتور به رشته تحریر درآورد.

*آخرین خانه سمت چپ

"آخرین خانه سمت چپ" در سال 1972 به کارگردانی وس کریون ساخته شد. این فیلم در کشورهای سنگاپور، ایسلند، نیوزیلند، نروژ و آلمان غربی به نمایش درنیامده و برای 18 سال در انگلستان و بیشتر از 32 سال در استرالیا ممنوع بوده است. این فیلم را وس کریون ساخت که فیلم "تپه ها چشم دارند" او هم در فنلاند ممنوع شده بود. او برای فیلم های ترسناکی مثل "کابوس در خیابان الم" و سریال "جیغ" هم شهرت چشمگیری دارد.

*شیطان مرده

این فیلم در سال 1981 ساخته شده و در ایران با نام « کلبه وحشت » شناخته می شود. سم ریمی همه کاره "شیطان مرده" بود. این فیلم در کشورهای مالزی، انگلستان، آلمان غربی، سوئد، ایسلند، ایرلند و سنگاپور ممنوع شده است. این فیلم از اولین فیلم هایی بود که توسط فعالان مذهبی با عنوان "کثافت ویدئویی" (اصطلاحی که برای انتقاد از نمایش صریح خشونت توسط سازمان های مذهبی، منتقدان و رسانه ها به کار گرفته می‌شود) مورد شماتت قرار گرفت.