زیارت عاشورا مشتمل بر معارف متنوع اسلامی از جمله تبرّی، تولی، دعا و... است. از مباحث مهم اسلامی، مسئله مهدویت است که در چند فراز از این زیارت، سخن از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان خونخواه حقیقی واقعه کربلا به میان آمده است.
مهدویت در زیارت عاشورا | اعتقاد به منجی بشریت و مصلح جهانی از عقاید قطعی در تمام ادیان و فرق دنیاست. همه خداباوران معتقدند در آخر الزمان، منجی و مصلحی ظهور کرده و دامان جهان را از ظلم، ستم و تباهی پاک خواهد کرد.
مهدویت در مذاهب اسلامی
مذاهب اسلامی نیز مانند دیگر ملل و نحل عالم، معتقد به مهدی موعود بوده و مباحث گسترده‌ای را در زمینه مهدویت مطرح نموده‌اند. مبنای اعتقاد به مهدویت در اسلام، احادیث متواتری است که از نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه و آله در این باره صادر شده است. اگرچه در تشخیص مصداق مهدی و جزئیات مسئله مهدویت بین مذاهب اسلامی اختلافات اساسی وجود دارد؛ اما اعتقاد به اصل ظهور منجی با عنوان مهدی، اعتقادی مشترک بین تمام مذاهب اسلامی است.
شیعه و مهدویت
اعتقاد به وجود مهدی، از اساسی‌ترین اعتقادات شیعه بوده و آن را از ضروریات دین برشمرده‌اند. شیعه معتقد است نه تنها اعتقاد به اصل مسئله مهدویت لازم و ضروری است؛ بلکه مصداق منجی و مهدی موعود مشخص است. شیعه، مهدی موعود را آخرین امام شیعه و فرزند امام حسن عسکری علیه السلام دانسته و معتقد است وی به دنیا آمده و اکنون در غیبت کبری به سر می‌برد. امام زمان به عنوان مهدی موعود، در جای جای معارف شیعی متبلور است و او را منتقم حقیقی امام حسین علیه السلام می‌داند.
مهدویت در زیارت عاشورا
زیارت عاشورا از مشهورترین زیارات امام حسین علیه السلام است که نه تنها از امامان معصوم؛ بلکه از جانب ذات مقدس الهی نقل شده است.[1] این زیارت مشتمل بر معارف متنوع اسلامی از جمله تبرّی، تولی، دعا و... بوده و در چند فراز از این زیارت، سخن از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به میان آمده است:
یک. در فراز اول، از پروردگار عالم اینگونه درخواست می‌کنیم: «فَاَسْئَلُ اللَّهَ الَّذی اَکْرَمَ مَقامَکَ وَ اَکْرَمَنی بِکَ اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ مَعَ اِمامٍ مَنْصُورٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ و َآلِهِ؛ پس می خواهم از آن خدائی که گرامی داشت مقام تو را و گرامی داشت مرا بخاطر تو که روزیم گرداند خونخواهی تو را در رکاب آن امام یاری شده از خاندان محمد صلی اللّه علیه و آله.»
نکته کلیدی در این فراز، معرفی امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان منتقم حقیقی سیدالشهداء علیه السلام است. مؤید این نکته در دعای ندبه آمده است؛ آنجا که می‌گوییم: «أَیْنَ الطّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلاءَ؛ كجا است آنكه خون شهيد كربلا را انتقام كشد.»
نکته مهم دیگر در این فراز، رزق دانستن مقام خونخواهی است که مؤمنین از خداوند متعال درخواست می‌کنند که این رزق را در معیت و همراهی امام زمان نصیب آن‌ها بگرداند.
دو. در فراز دوم چنین آمده است: «وَ أَنْ يرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِي مَعَ إِمَامٍ هُدًي ظَاهِرٍنَاطِقٍ بِالحَقّ مِنکُم؛ و به من روزی نماید که در رکاب امام هدایت یافته آشکار و گویا به حق، از شما به خونخواهی برخیزم.»
در این فراز نیز خونخواهی در معیت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه به عنوان یک رزق مهم مطرح می‌شود. خداوند متعال در این جملات، امام زمان را با سه ویژگی مهم توصیف کرده است:
الف- امامی هدایت کننده که به سوی حق هدايت می‌کند
ب- امامی که حق را ظاهر مي‌کند
ج- امامی که کلام و سخن او حق است
کلام آخر
موضوع خونخواهی مطرح شده در زیارت عاشورا یک جهان‌بینی مقدس است که در سایه معرفت و درک بالای مؤمن رقم می‌خورد. مؤمنین از طرفی معترف هستند که اظهار «حق» به معنی واقعی کلمه، تنها از اهل‌بيت عليهم السلام برمی‌آيد و تنها ایشان هستند که توانایی هدايت مردم به حق را دارند؛ چراکه هر آن‌چه بر زبان اهل بیت جاری شود، اصل حق و حقیقت است.
از سویی ديگر مؤمنان چون خودشان به شدت از ظلم و ستم گریزان هستند، هرگز نمی‌خواهند با اقدامی خودسرانه که احتمال ظلم به ديگران در آن وجود داشته باشد، خود را گرفتار قهر و غضب الهی کنند. اين همان جهان‌بینی مقدس است که عدالتخواهی کامل در آن محقق می‌شود.
پی‌نوشت:
[1] مفاتیح الجنان. زیارت عاشورا