امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام برای حفظ کیان اسلام، از حق خویش گذشت؛ تداوم وحدت با تکیه بر مشترکات بین مذاهب اسلامی در برابر دشمنان اسلام و مستکبرین عالم، ادامه راه اهل‌بیت در حفظ و بقاء اسلام است.
مسلمانان باوجود فرقه‌های مختلف و گروه‌های متعدد در موارد بسیاری اشتراک دارند؛ از اعتقاد به خدای واحد گرفته تا نبوت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و اعتقاد به قرآن و قبله‌ای که همگی به‌سوی آنان نماز می‌خوانند. دشمنان اسلام همواره برای نابودی دین و پراکنده ساختن مسمانان، دست به اختلاف‌افکنی زده و تلاش کرده‌اند تا مسلمانان را به جان هم اندازند.یکی از راه‌های جلوگیری از فتنه‌های تفرقه‌گون دشمن وحدت و یکپارچگی بین جهان اسلام است.
داشتن این وحدت هرگز به معنای کنار گذاشتن اعتقادات مذهب از سوی مذاهب شیعه و سنی نیست بلکه هر مذهبی بر باورهای خود پایبند بوده و بر نقاط مشترک وحدت می‌کنند. اختلاف عقیدتی بین مذاهب مطلبی است که دشمن از آن برای پیشبرد اهداف شیطانی خود استفاده می‌کند و آن را دست آویز اختلاف بین جوامع اسلامی نموده و از این درگاه، جامعه اسلامی را به سوی ضعف و انحطاط، ذلت و خواری در برابر دنیای کفر و استکبار می‌کشاند.
آیات زیادی در قرآن کریم وجود دارد که مسلمانان را به وحدت همگانی و عدم تفرقه سفارش می‌کند و از آنان به امت واحده یاد نموده است: «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ»؛[1] «همانا این امت شما امت واحده است»، در آیه دیگر مسلمین را به عدم تفرقه امر می‌کند: «وَ اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»؛[2] «به ریسمان الهی چنگ زنید و از تفرقه بپرهیزید».
پیامبر بزرگوار اسلام اهل‌بیت خود را محور وحدت معرفی کرده و می‌فرماید: «النُّجُومُ أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ مِنَ الْغَرَقِ، وَأَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأُمَّتِي مِنَ الِاخْتِلَافِ، فَإِذَا خَالَفَتْهَا قَبِيلَةٌ مِنَ الْعَرَبِ اخْتَلَفُوا فَصَارُوا حِزْبَ إِبْلِيسَ»؛[3] «ستارگان مأمن براى اهل آسمان‌اند و اهل‌بیتم نیز مأمن براى امّتم از اختلاف؛ هرگاه با آنان گروهى از عرب مخالفت نمایند. بینشان اختلاف افتاده و جزء حزب شیطان مى‌شوند». با توجه به سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله معلوم می‌شود، تفرقه و جدایی از اهل بیت علیهم‌السلام باعث می‌شود تا انسان‌ها در حزب شیطان قرار بگیرند.
هرچند پایه‌های اختلاف بعد از وفات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله گذاشته شد و مردم را از اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بازداشتند؛ ولی امیرالمومنین علیه‌السلام و ائمه اهل‌بیت هیچ‌گاه راضی به افتراق و جدایی بین مسلمانان نبودند و اجازه نمی‌دادند تا جماعت مسلمین متفرق و متشتت شود.
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بعد از مرگ عثمان خطاب به اعضای شورای شش نفره فرمودند: «به یقین میدانید که سزاوار‌تر از دیگران به خلافت، من هستم. سوگند به خدا به آنچه انجام دادهاید گردن مینهم، تا هنگامی که اوضاع مسلمانان روبه‌راه باشد و از هم نپاشد.»[4]
نیک پیداست که حضرت برای بقای اسلام و اوضاع مسلمانان از حق خود برای وحدت مسلمان می‌گذرد و در جای‌دیگر نیز به این قضیه اشاره می‌فرماید: «هنگامی که خداوند روح پیامبر خود را قبض کرد، قریش با خود کامگی، خود را بر ما مقدم شمرده، ما را که به رهبری امت از همه شایسته‌تر بودیم از حق خود بازداشت، ولی من دیدم که صبر و بردباری براین کار، بهتر از ایجاد تفرقه میان مسلمانان و ریخته شدن خون آنان است؛ زیرا مردم به تازگی اسلام را پذیرفته بودند.»[5]
حاصل اینکه اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله محور وحدت دنیای اسلامند و گاهی در این راه از حق خود گذشتند چنانکه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام برای حفظ و بقای اسلام و جلوگیری از اختلاف بین مسلمانان از حق خود گذشتند.
پی‌نوشت:
[1] سوره انبیاء، آیه ۹۲.
[2] سوره آل عمران؛ آیه ۱۰۳.
[3] حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرك على الصحيحين، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى، 1411 – 1990، ج3، ص 162.
[4] صبحی، صالح، نهج البلاغه، ناشر: مركز البحوث الاسلاميه، قم،۱۳۷۴، خطبه74، ص102.
[5] ابن‌ابی‌الحديد، عبدالحمید‌بن‌هبةالله، شرح نهج‌البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، بی‌تا، ج1، ص308.