هیچنز، دین و مذهب را منشأ فلاکت و بدبختی جوامع می‌داند. او در واقع با خلط بین اصل دین و رفتار ناصحیح برخی دین باوران، دچار مغالطه شده است.
آیا اعتقاد به دین و پیروی از مذهب، منشأ ازهم‌گسیختگی و هرجومرج در جوامع است؟
کریستوفر هیچنز که فیلسوفی ضد خدا و ضد دین هست، مذهب را مایه فساد جوامع می‌داند. به اعتقاد او، منشأ فقر و بیکاری و هرجومرج و جنگ‌افروزی‌های گوناگون در کشور‌هایی مثل عراق و افغانستان، پیروی از مذهب است. اینکه شخصی حاضر می‌شود جان افراد بسیاری را در یک لحظه با یک بمب بگیرد، دلیلی غیر از دین باوری او ندارد . [1]
در قضاوت نسبت به یک دین، مانند اسلام، اگر صرفاً به رفتار برخی دین‌مداران مانند داعش و القاعده نگریسته شود، شاید بتوان به چنین نتیجه‌ای رسید.
ممکن است که برخی از مدعیان طرف‌داری از یک دین به دلیل تفسیر غلط از آن و یا به خاطر مقاصد شخصی مانند ریاست‌طلبی، رفتار ناصحیح خود را مستند به آن دین نمایند، اما این برای قضاوت نسبت به کارآمدی آن دین کافی نیست.
اولین قدمی که برای تحلیل دین‌باوری و خداباوری باید پیش گرفت، مراجعه به متون اصلی یک دین مانند اسلام است. اگر «هیچنز» ابتدا به قرآن مراجعه می‌کرد در صورت عدم غرض‌ورزی، هیچ‌گاه دچار چنین مغالطه‌ای نمی‌گشت.
قرآن کتابی است که سرتاسر آن از توصیه به عدالت اجتماعی و کم‌شدن فاصله طبقاتی و حفظ جان انسان‌ها و عفو و بخشش و دستگیری از نیازمندان و مقابله با ظلم و برابری افراد جامعه پرشده است.
به عنوان شاهد به چند نمونه از آن اشاره می‌نماییم:
1. توصیه به عدالت و رسیدگی به خویشاوندان و نهی از کارهای زشت و تجاوز به حقوق دیگران: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»؛[2] «خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان می‌دهد و از فحشا و منکر و ستم، نهی می‌کند؛ خداوند به شما اندرز می‌دهد، شاید متذکّر شوید».
2. نهی از خوردن مال دیگران و تعرض به جان یکدیگر: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ ۚ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا»؛[3] «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اموال يكديگر را به ناحق مخوريد، مگر آنكه تجارتى باشد كه هر دو طرف بدان رضايت داده باشيد. و یکدیگر را مكشيد. هر آينه خدا با شما مهربان است».
3. ایجاد عدالت اجتماعی و جلوگیری از فاصله طبقاتی با توصیه در مورد زکات به طبقات ضعیف جامعه: «انَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۖ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»؛[4] «زکات‌ها مخصوص فقرا و مساکین و کارکنانی است که برای (جمع آوری) آن زحمت می‌کشند و کسانی که برای جلب محبّتشان اقدام می‌شود، و برای (آزادی) بردگان، و (ادای دین) بدهکاران، و در راه (تقویت آیین) خدا، و واماندگان در راه؛ این، یک فریضه (مهم) الهی است؛ و خداوند دانا و حکیم است».
4. نهی از خودکشی و توصیه به نیکوکاری: «وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»؛[5] «خود را به هلاکت نیندازید، و نیکی کنید که یقیناً خدا نیکوکاران را دوست دارد».
و آیات بسیار دیگری که همگی حاکی از آن است که دین، به عنوان یک برنامه جامع برای سعادت دنیوی و اخروی بشر از طرف خداوند نازل شده است.
البته مثال‌هایی که «هیچنز» زده نیز قابل تأمل است. او برای ناکارآمدی دین به افغانستان و عراق و سومالی و مانند آن تمسک جسته است.
در پاسخ به او باید گفت: در واقع این دین و دین‌باوری نیست که بتوان آن را به‌عنوان منشأ حقیقی فقر، فلاکت، جنگ‌افروزی و بیچارگی مردم معرفی کرد؛ بلکه این خودکامگان بشر و استکبار جهانی است که با سوءاستفاده از جهل برخی و با دمیدن در آتش جنگ‌هایی با منشأ دینی و اعتقادی و با ایجاد اختلاف در بین جوامع در جهت رسیدن به مقاصد فاسد خود مایه بدبختی و مشکلات ملت‌ها گشته‌اند.
البته از فیلسوفی مانند او که مدافع جنگ‌طلبی آمریکا در عراق و افغانستان بود، توقعی جز این نمی‌‌‌‌‌‌‌‌توان داشت.
پی‌نوشت:
[1]. ویکی‌پدیا، کریستوفر هیچ زن، https://b2n.ir/r07274.
[2]. نحل: 90.
[3]. نساء: 29.
[4]. توبه: 60.
[5]. بقره: 195.