خانواده، بنیان اصلی جامعه و مهم‌ترین کانون آرامش، تعادل، شکل‌گیری شخصیت انسان، و همچنین هسته اول سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی است. بهترین الگو برای ساخت خانوادۀ موفق و تأثیرگذار در اجتماع، سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام، به ویژه سیره امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است. در اندیشه امام علی علیه‌السلام، خانواده مطلوب خانواده‌ای است که در سه حوزه اعتقاد، اخلاق و رفتار قدم بردارد .
خانواده در دین اسلام اهمیت خاصی دارد. ازاین‌رو توصیه‌های متعددی درباره اهمیت، استحکام و نحوه تعامل اعضا ارائه شده تا خانواده‌ای مورد پسند در جامعه شکل بگیرد. بخشی از این ویژگی‌ها، در سخنان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نقل شده است. در این یاداشت به یکی از مهم‌ترین شاخص‌های خانواده مطلوب، یعنی دینداری و ایمان به خدا از نگاه امام علی علیه‌السلام می‌پردازیم.
دینداری و ایمان به خدا
در نگاه امام علی علیه‌السلام، خانواده‌ای مطلوب است که به فکر اصلاح شناخت، عقیده و باورهای انسانی خود باشد. هرچقدر دینداری و ایمان خانواده‌ها به خدا و فرامین الهی قوی‌تر و کامل‌تر باشد، رعایت حدود شرعی و پایبندی به اصل و اصول خانواده در آن بیشتر خواهد بود.
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام میفرماید: «ثَمَرَةُ الإيمانِ اَلفَوْزُ عِندَ اللهِ»؛[1] «ثمره و نتیجه ایمان، رستگاری نزد خداوند است». این سخن نورانی و کوتاه نشان می‌دهد دینداری و باور قلبی به خدا، نقش بسزایی در ساخت رفتارها در زندگی و سعادت انسان دارد. ازاین‌رو فردی که اعمال و رفتار خود را با محوریت دین تنظیم می‌کند و خدا را حاضر و ناظر بر تمام اعمال و رفتار خویش می‌داند، می‌کوشد در برخورد با اعضای خانواده و انجام وظایف خانوادگی، رضایت الهی و اعضای خانواده را کسب نماید.
در نقطه مقابل، هر مقدار ایمان و دینداری ضعیف‌تر باشد، به همان اندازه می‌تواند به استحکام و بنیان خانواده آسیب برساند؛ چنان‌که امام علی علیه‌السلام میفرماید: «لا نَجاةَ لِمَن لا إيمانَ لَهُ»؛[2] «کسی که ایمان ندارد، اهل نجات نیست». این گفتار نورانی نیز نشان می‌دهد انسان نمی‌تواند بدون داشتن ایمان، زندگی سالمی داشته باشد یا کاری مفید و ثمربخش برای جامعه خود انجام دهد. خانواده‌ای که دیندار نباشد یا دینداری در آن ضعیف باشد، نمی‌تواند تکلیف خویش را در مسائل اخلاقی و اجتماعی به خوبی انجام دهد.
نه تنها در سیره گفتاری حضرت به این امر مهم تربیتی تصریح شده، بلکه حد اعلای دینداری و ایمان به خدا را می‌توان در سیره فردی و خانوادگی ایشان و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها به خوبی مشاهده کرد. در خانواده علوی و فاطمی، تربیت دینی فرزندان اولویت اول زندگی مشترک بود؛ اولویتی که با برنامه و با ایجاد فضای بندگی در خانه همراه بود. گزارش‌ها نشان می‌دهد این دو نور الهی، اتاقی را به عبادت اختصاص، و اوقاتی را نیز برای مناجات با خدا قرار داده بودند.[3]
اهمیت این شاخصه در زندگی مشترک آنها به قدری اهمیت داشت که فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در همان آغاز زندگی زناشویی خود با امیرالمؤمنین، ایشان را به نماز و عبودیت خداوند دعوت می‌کرد.[4] اهمیت به قرآن و انس فرزندان با قرآن، انجام اعمال مستحبی مانند به جا آوردن نماز شب، احیا و شب‌زند‌ه‌داری به عبودیت، نشستن پای سخنان بزرگان و... از دیگر امور عبادی و در مسیر دینداری بود که از اعضای این خانواده می‌توان مشاهد کرد.
بنابراین خانواده مطلوب خانوده‌ای است که بر محور دینداری حرکت کند. ایمان به خدا در کنار عبودیت و بندگی و ایجاد فضای معنوی در خانه موجب می‌شود قلب اعضای خانواده با یاد خدا اطمینان یابد و به سوی سعادت و کمال حرکت کند؛ حرکتی که این کانون را در برابر سختی‌ها و مشکلات و ناملایمات بیمه می‌کند و در تصمیم‌گیری‌های درست جهت می‌دهد.
پی‌نوشت:
[1]. تمیمی آمدی، غررالحكم و دررالكلم، دارالكتاب الإسلامی، 1401ق، ص326.
[2]. لیثی واسطی، عیون‌الحکم و المواعظ، بی‌نا، بی‌تا، ص539.
[3]. شیخ حر عاملى، وسائل الشیعۀ، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، 1409ق، ج5، ص295.
[4]. قاضی شوشتری، احقاق الحق و ازهاق الباطل، مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، 1409ق، ج4، ص481.