تسهیل و تشویق، دو اکسیر اعظمی است که نقش بسزایی در تربیت کودک برای یادگیری مسائل دینی دارد.
نماز، از مهم‌ترین مسائل عبادی است که از آن به معراج مؤمن یاد شده است. دعوت به نماز باید از همان دوران کودکی در برنامه‌های آموزشی و تربیتی خانواده و مراکز آموزشی باشد. از آنجایی که آموزش نماز به کودکان و نونهالان، فعالیتی است برای به فعلیت رساندن فطرت الهی و خداپرستی در وجود آنها، ازاین‌رو باید متناسب با توانایی و استعدادهای آنان برنامه‌ریزی شود. همچنین در این دعوت مربی باید از ابزار محبت و مهرورزی، تشویق و ترغیب و الگوپذیری استفاده کند .
اگر خواسته‌های مربی از کودکان بیش از توان آنها باشد، نه تنها او را به سوی نماز دعوت نکرده، بلکه او را زمینگیر، قامت کوچکش را در زیر بار سنگین خواسته‌های بیش از توانش خم، و نسبت به نماز و امور دینی بدبین می‌کند.
برای آموزش نماز به کودکان، بهترین الگو اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند. آنها برای آموزش نماز به کودکان، توانایی و ظرفیت آنها را در نظر گرفته، در یک فرایند تدریجی آنها را با مسائل عبادی آشنا می‌کردند؛ چنان‌که امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «کودکانتان را وقتی هفت ساله شدند، به نماز امر کنید. ما کودکان خود را وقتی هفت ساله‌اند، به روزه وامی‌داریم؛ به اندازه‌ای که توان دارند؛ چه تا نصف روز باشد یا بیشتر یا کمتر. وقتی تشنگی و گرسنگی بر آنان چیره شد، افطار می‌کنند تا اینکه به روزه عادت کنند و توان آن را بیابند؛ ولی شما کودکانتان را وقتی نه ساله شدند، به اندازه‌ای که توان دارند، به روزه وادارید و وقتی تشنگی بر آنان چیره شد، افطار کنند».[1]
امام باقر علیه‌السلام نیز آموزش بندگی و نماز به کودک را تحت یک فرایند تدریجی سفارش نموده، می‌فرماید: «وقتی کودک به سه سالگی رسید هفت مرتبه به او بگویید: بگو "لا اله الا الله". سپس رهایش کنید تا اینکه عمرِ او به سه سال و هفت ماه و بیست روز برسد. در این نوبت، به او هفت مرتبه بگویید: بگو "محمد رسول الله". سپس رهایش کنید تا اینکه به سن چهارسالگی برسد و در این هنگام، هفت مرتبه به او بگویید: بگو "صلی‌الله‌علی‌محمدوآله" و رهایش کنید تا به سنِ پنج سالگی برسد. وقتی به این سن رسید از او بپرسید: دست راستت کدام است و دست چپت کدام؟ اگر دست چپ و راست را تشخیص داد، رویش را به قبله کنید و به او بگویید: سجده کن. سپس رهایش کنید تا به شش سالگی برسد. در این سن، او را به نماز فرا خوانید و ركوع و سجود يادش دهید. سپس او را به حال خود واگذارید تا به سن هفت سالگی برسد. وقتی به این سن رسید به او بگویید: صورت و دست‌هایت را بشوی و وقتی این کار را انجام داد، به او بگویید: نماز بخوان».[2]
پی‌نوشت:
[1]. طبرسی، رضی‌الدین، مكارم الاخلاق، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا، ص222.
[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذيب‌الأحكام، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش، ج2، ص380.