امید و ترس توأمان عنصری اساسی برای حفظ پویای فردی و اجتماعی انسان و راه رسیدن به سعادت است.
ترس و امید از جمله مفاهیمی هستند که با هم به ذهن انسان می‌آیند. هر گاه از امید سخن به میان می‌آید، ترسی نیز در پس پرده نهفته است.
این نزدیکی و قرابت در حد واژگان و مفاهیم باقی نمی‌ماند و به عرصه عمل نیز وارد می‌شود. انسان در زندگی خود باید به هر دو عنصر توجه کرده و برای رسیدن به رستگاری دنیوی و اخروی از هر دو کمک بگیرد؛ زیرا نبود هر یک از این دو در زندگی انسان، او را به ورطه بی‌انگیزگی و نابودی می‌کشاند .
انسانی که ترس‌هایش را فراموش کرده و سراپا امید شده، دچار خوش‌بینی می‌شود و از تلاش کافی برای هدفش دست بر می‌دارد. دانش‌آموزی را در نظر آورید که در کلاس پدرش درس می‌خواند و امیدوار است آخر ترم با گرفتن سؤالات امتحانی از پدرش، نمره کامل را به دست آورد. این دانش‌آموز انگیزه کافی برای تلاش را ندارد.
در مقابل ناامیدی و ترس بیش از حد نیز انسان را کسل و بی‌انگیزه می‌سازد. دانش‌آموزی که تصور می‌کند معلمش با او دشمنی داشته و به او نمره نخواهد داد، دلیلی برای تلاش نمی‌بیند و خود را از هرگونه اقدامی رها می‌سازد.
از این روست که خداوند متعال در قرآن کریم هنگامی که انسان را ترسانده و انذار می‌کند، بشارت و امید را هم متذکر می‌شود و پیامبرش را بشارت دهنده و انذار کننده می‌خواند: «إِنَّا أَرْسَلْناكَ بِالْحَقِّ بَشيراً وَ نَذيراً»؛[1] «ما تو را به درستى مژدهآور و بيمدهنده فرستاديم».
بنابر روایات این وظیفه خطیر اختصاصی به پیامبران نداشته و عالم راستین نیز باید در همین راه قدم برداشته و جامعه را امیدوار و ترسان نگاه دارد. «الْفَقِيهُ كُلُّ الْفَقِيهِ مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ لَمْ يُؤْيِسْهُمْ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ لَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْر الله»؛[2] «فقيه كامل كسى است كه مردم را از آمرزش خدا مأيوس نسازد، و از مهربانى او نوميدشان نكند و از عذاب ناگهانى وى ايمنشان ندارد».
امید و ترس نه تنها باید در عرصه فردی، توأمان وجود داشته باشد، بلکه وجود آنها در بستر جامعه نیز امری ضروری است. از این روست که مقام معظم رهبری در کنار نوید‌های فراوان برای آینده انقلاب شکوهمند اسلامی، مردم و مسئولین را نسبت به آینده بر حذر می‌دارند. ایشان می‌فرمایند: «اگر ملت ایران بخواهد به آن هدف‌ها برسد و این راه را ادامه دهد باید راه امام بزرگوار و اصول او را درست بشناسد و نگذارد شخصیت امام را تحریف کنند که تحریف شخصیت امام، تحریف راه امام و منحرف کردن مسیر صراط مستقیم ملت ایران است. اگر راه امام را گم یا فراموش کنیم یا خدای ناکرده عمداً کنار بگذاریم، ملت ایران سیلی خواهد خورد».
حاصل آنکه ترس و امید توأمان است که انسان را پویا و فعال نگاه داشته و باعث می‌شود برای فرار از آینده تلخ و رسیدن به اهداف روشن تلاش کند.
پی‌نوشت:
[1]. بقره: آیه119.
[2]. سید رضی، محمد بن حسين، نهج البلاغه، صالح، صبحی، چاپ اول، نشرهجرت، 1414ق، ص483.
[3]. بیانات در مراسم بیست و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)، https://khl.ink/f/29914.