اکتفا به تک فرزندی و یا کم فرزندی، ریشه در عوامل مختلفی دارد. نگاه یکسویه به موضوع اقتصاد جمعیت و فرزند، یکی از انحرافاتی است که اگر شخص در صدد اصلاح آن نباشد، علاوه براینکه از وظایف اصلی دیگر خود باز می‌ماند، در اقدام به افزایش فرزند نیز دچار تزلزل می‌شود.
در سالیانی نه چندان دور که هنوز شعارهای انحرافی توسعه غربی همچون «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، دل‌های مطمئن به رازقیت خدا را لرزان نکرده بود، همزمان با تولد هر فرزندی، تمام وجود هر پدر و مادری لبریز از نشاط و شعفی درونی می‌شد. آنها به درستی فرزند را هدیه ویژه خدا به خود می‌دانستند و همگام با انبیاء و اولیای الهی، داشتن این هدیه را از خداوند طلب می‌کردند تا چشمشان به دیدنش روشن گردد.[1]
همیشه عوامل مختلفی وجود دارد که همچون غباری بر فطرت فرزندخواهی انسان نشسته و او را نسبت به این هدیه الهی بی تمایل و حتی غضبناک کرده و سبب می‌شود که این هدیه را به زشت‌ترین شیوه پس زده و او را به قتل برسانند.[2]
ترس از مشکلات اقتصادی و لزوم تلاش برای فراهم کردن نیازهای فرزند، یکی از عواملی است که امروزه والدین را به تک فرزندی و فرزند کم راضی ساخته است. تبلیغات و سیاست‌های گسترده و افراطی تنظیم خانواده با معیار اقتصاد و رفاه، به قدری شور شده است که امروز اگر شخصی بخواهد بیش از یک یا دو فرزند داشته باشد، اینچنین وانمود می‌شود که او عقل خود را از دست داده و در عالمی دیگر سیر می‌کند. شیطان نیز که همواره انسان را از فقر و ناداری می‌ترساند،[3] به کمک انسان‌نماهای اجیر شده‌اش، شیوه‌های جدید، اتو کشیده و به ظاهر آبرومندانه‌ای برای توجیه فرزندکُشی را به جاهلیت مدرن پیشنهاد می‌کند تا افراد به راحتی اقدام به سقط جنین کنند. تبلیغات و سیاست‌های افراطی این چند ساله در لزوم کنترل جمعیت، کار را به آنجا کشانده که بسیاری از افراد، فرزندآوری را مشروط به فراهم کردن تمام امکانات کرده و فراموش می‌کنند که اساساً خود فرزند، سرمایه‌ای گرانبهاست که به دنباله خود، برکات و بهره‌های بیشتری را نصیب انسان می‌کند.
کسانی که به خدا و وعده‌های او اعتقاد دارند هیچگاه به دلایل اقتصادی خودشان را از نعمت داشتن فرزند محروم نمی‌کنند و آنچه برایشان از همه چیز مهمتر است، عمل به وظایفی است که خداوند بر عهده آنها گذاشته است. این وعده خداوند است که اگر مردم به سوی خدا بازگشت کنند، نه تنها زمینه‌های آبادانی و رفاه بیشتر آنها را فراهم می‌کند، بلکه فرزندان آنها را نیز سرمایه‌هایی مولد و سودمند برای آنها قرار می‌دهد.[4]
والدین متدینی که تمام وقت خود را صرف افزایش رفاه و اقتصاد بیش از اندازه فرزند خود می‌کنند، معمولاً توجه نمی‌کنند که وظایف دیگری را نیز بر عهده دارند و اگر فرزند آنها صالح باشد، خداوند چنین فرزندانی را از اولیا و دوستان خود محسوب کرده و آنها را به حال خود رها نمی‌کند.[5]
افرادی که تمام تلاش خود را تنها برای افزایش رفاه اقتصادی فرزند خود صرف کرده و به تک فرزندی اکتفا کرده و به تربیت درست و دینی فرزند خود بی اعتنایی می‌کنند، طبیعی است که همان تک فرزندی هم که دارند، بر اساس همین شیوه تربیتی رشد کرده و در دوران سالمندی با آنها به همین شکل رفتار خواهد کرد. یعنی اینکه او هم تنها با پول پاشی و ثروت فراوانی که در اختیار دارد از والدینش پذیرایی کرده و به نیازهای عاطفی و روحی آنها توجهی نخواهد کرد.
اگر پدر و مادری تنها با هدف تأمین عافیت و رفاه هر چه بیشتر خود و فرزندشان، تنها به یک فرزند اکتفا کرده ولی ظرفیت او را با فضائل اخلاقی و انسانی و روحیه حق‌شناسی تکمیل نکرده باشند، نباید توقع داشته باشند که این فرزند، ثروتی که به راحتی در اختیارش قرار گرفته را به درستی مدیریت کرده و از زحمتی که والدینش برایش کشیده‌اند به خوبی قدرشناسی کند.
وقتی خداوند به انسان فرزندی هدیه می‌کند، روزی او را هم برعهده می‌گیرد. او می‌داند که بسیاری از افراد به دلیل ترس از مشکلات اقتصادی، از فرزندآوری فراوان پرهیز می‌کنند، از این رو ضمانت روزی خود را مشروط به تعداد خاصی از فرزند نکرده است. بنابراین شایسته نیست که انسان به دلیل نگرانی از نحوه تأمین نیازهای فرزند، خود را از داشتن فرزندان بیشتر محروم کند. البته بهره‌مندی از رزق الهی تابع شرایط و مقرراتی همچون قناعت، عدم اسراف و... است که باید آنها را نیز مورد توجه قرار داده و به کار بست.
پی‌نوشت:
[1]. «وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ» فرقان:74.
[2]. «وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثَىٰ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ» نحل:58.
[3]. «الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا» بقره: 268.
[4]. «فَقُلۡتُ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ إِنَّهُۥ كَانَ غَفَّارٗا يُرۡسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَيۡكُم مِّدۡرَارٗا وَيُمۡدِدۡكُم بِأَمۡوَٰلٖ وَبَنِينَ وَيَجۡعَل لَّكُمۡ جَنَّـٰتٖ وَيَجۡعَل لَّكُمۡ أَنۡهَٰرٗاّ» نوح:10-12.
[5]. «وَ قَالَ علی (عليه السلام) لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ: لَا تَجْعَلَنَّ أَكْثَرَ شُغُلِكَ بِأَهْلِكَ وَ وَلَدِكَ؛ فَإِنْ يَكُنْ أَهْلُكَ وَ وَلَدُكَ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ، فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَوْلِيَاءَهُ» بحارالأنوار: ج104، ص73، ح20.