هنگامی که معیار و ملاک ازدواج در اختیار انسان باشد، باید با راه های انتخاب همسر آشنایی پیداکرد.
دختر و پسر باید نسبت به فردی که میخواهد به همسری انتخاب کند، شناخت کامل و همه جانبه داشته باشد. به هیچ وجه صلاح نیست که انسان نسبت به کسی که میخواهد یک عمر با او زندگی کند و او را در همه چیز خود شریک کند و او را محرمترین و نزدیکترین فرد به خود قرار دهد شناخت کافی نداشته باشد. در هنگام انتخاب همسر باید طرفین شناخت کاملی از هم داشته باشند، از این رو به بیان راههای انتخاب همسر میپردازیم؛
۱.مشورت کردن
بر هر انسانی لازم است یک مشاور آگاه و دانا داشته باشد و در همه امور زندگی اش با او مشورت کند، البته با هر کس نمیتوان مشورت کرد. فرد مشاور باید دارای ویژگیهایی باشد از جمله، متدین باشد، عاقل و فهیم باشد، نسبت به مطلبی که با او مشورت میشود اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشد، رای و عقیده خود را آزادانه و بدون ترس و مصلحت اندیشی بیان کند، دلسوز و خیرخواه باشد، امین و رازدار باشد. با توجه به اهمیت و ضرورت مشورت در همه امور زندگی خصوصا امر مهم و سرنوشت ساز انتخاب همسر بر جوانان واجب است، در گزینش همسر با والدین خود که دلسوزترین و خیرخواهترین مشاوران میباشند، مشورت کنند و از تجربیات، نظرات، راهنماییهای آن ها بهره ببرند. والدین نباید نظرات خود را بر فرزندانشان تحمیل کنند. جوانان نیز باید بعد از مشورت با والدین و بزرگترها تصمیم نهایی و قطعی را بگیرند.
۲.واسطه و معرف
واسطه و معرف در امر ازدواج کسی است که، دختر و پسری را میشناسد و آنان را برای ازدواج به یکدیگر معرفی میکند، یا اینکه جوان به فرد معرف مراجعه میکند و از او میخواهد فرد مناسبی را برای ازدواج با او معرفی کند، و یا در امر انتخاب همسر راهنمایی و کمکش کند. این وساطت و معرفی و مراجعه به معرف میتواند اهمیت بسزایی در انتخاب همسر داشته باشد. بنابراین باید با ظرافت و دقت با آن برخورد کرد و نمیشود به هر کسی اعتماد کرد بلکه شخص معرف باید خصوصیاتی داشته باشد از جمله اینکه، خیرخواه و آگاه باشد چون او معیارها را میداند و راه و رسم این وظیفه مهم را میشناسند و به خوبی از عهده آن برمیآید. اگر خیرخواه باشد اما ناآگاه باشد نمیتوان به او اعتماد کرد، چون او نیتش خیر است، اما راه و رسم آن را نمیداند و در نهایت این موضوع به خیر ختم نمیشود. اعتماد به چنین افرادی زیانبار است و موجب پشیمانی و ناراحتی میشود.
۳.تحقیق کردن
یکی از مهمترین و بهترین شیوههای انتخاب همسر تحقیق قبل از خواستگاری است. در امر ازدواج دختر و پسر بدون تحقیق هرگز نباید جواب منفی دهد. این کار همین قدر اشتباه است، که پذیرفتن بدون شناخت اشتباه است. میزان تحقیق برای همه خواستگاران یکسان نیست، فرد مورد تحقیق هرچه آشناتر باشد تحقیق کمتر و هرچه ناآشنا باشد باید تحقیق بیشتری کرد. در راه تحقیق باید درباره صفات یک همسر خوب و خانواده او که عبارتند از؛ ایمان و دینداری و علائم آن، اخلاق، عفت و نجابت، جمال و زیبایی، شرافت خانوادگی و.... تحقیق کرد. باید راههای گوناگون را پیمود و جزئیات مسئله را بررسی کرد و معلومات مختلفی را به دست آورد و کنار هم چید و در کنار آن تفکر و مشورت کرد و همه جوانب امر را سنجید تا بتوان به یک نتیجه منطقی و حساب شده رسید.
۴.دیدار و گفتگوی مستقیم
لازم است خانوادهها قبل از ازدواج دختر و پسر زمینه دیدار آن ها را فراهم کنند و برای این کار خواندن عقد و محرمیت لازم نیست، چرا که این واقعیتی است که اسلام اجازه این کار را میدهد و فقه اسلامی آن را بی مانع میداند. دیدار برای زوجین ضروری است تا با دیدن یکدیگر کمالات و عیوب ظاهری را بفهمند و سپس به تصمیم گیری اقدام کنند و راه رد و ایراد و اشکال تراشی برای بعد ازدواج ببندند. آن ها باید در فضای آرام، بدون خوف و فشار، مسائل و نظرات خود را بررسی کنند. این گفتگو باید خونسردانه و با آمادگی قبلی باشد. یکی از فایدههای مهم این گفتگو این است که از سخنان شخص و صحبت با او میتوان مقدار زیادی به اسرار درونی اش پی برد و از احوال و صفاتش آگاه شد. در گفت و گو ی مستقیم مسائل پنهانی و احوال درونی انسان از زبان او بیرون میپرد و گاهی قیافه و حالات چهره به آن گواهی میدهد و این دریچه خوبی برای راه یافتن به درون و ضمیر باطن اشخاص است.