زندگی انسان سرشار از تنیدگیهاست، به گونهای که تنیدگی از پدیدههای بهنجار زندگی و مسائل عادی خانواده است.

برخورداری خانواده از راهبردهای کلیدی و فنون موثر برای مقابله با فشارها از ارکان خانواده سالم است. زوج ها در همه فرهنگها مفهوم تنیدگی را درک میکنند و موارد آن را در زندگی تشخیص میدهند. هرچند علل تنیدگیها متفاوت است، ولی بیشتر عوامل تنیدگی زا از خانواده شروع میشود یا در آن به پایان میرسد. تنیدگی بر سیستم زوج و اعضای خانواده تاثیر میگذارد، زمانی که فرد نتواند با خواستههای محیط بیرونی مقابله کند، دچار تنیدگی میشود. تنیدگی در زندگی افراد بسیار گوناگون است که میتوان آن را به شکلهایی طبقهبندی کرد،
۱.تنیدگیهای فاجعه آمیز یا شدید شامل حوادث همچون جنگ، آتشسوزی، زلزله، تصادفات، که موجب نگرانیهای بسیار شدید در زندگی فرد میشود و ناراحتی ناشی از آن ممکن است تا مدتهای طولانی تداوم داشته باشد.
۲.تنیدگیهای عادی زندگی که معمولاً در زندگی همه افراد رخ میدهد، مانند ازدواج، تولد نوزاد، اشتغال، از دست دادن عزیزان، مشکلات مالی، بیماری. اگرچه این دسته شدت تنیدگیهای نوع اول را ندارد، اما بیشتر اتفاق میافتد.
۳.تنیدگیهای خرد که شدت آنها بسیار کم است، ولی بروزشان بسیار شایع و فراوان است مانند دیر رسیدن برای انجام کاری، معطلی و انتظار در صفهای مختلف، تحمل صداهای مزاحم، نبود محیط مناسب برای تمرکز یا فکر یا درس خواندن، سرد یا گرم بودن کلاس درس.
تنیدگیهای منفی که رخدادهای ناخوشایندی هستند و زمینه ناراحتی افراد را فراهم میکند مانند از دست دادن عزیزان یا مشکلات خانوادگی و طلاق و بیماری.
تنیدگیهای مثبت که در اثر رویدادهای خوشایند و شادیآور بروز میکند و مثبت برداشت میشود، مانند بچهدار شدن، ازدواج، قبولی در کنکور، خرید خانه.
افزون بر رویدادهای مثبت و منفی مانند ازدواج، طلاق، بیکار شدن وقایع کوچک روزمره نیز سبب فشارهای جسمی و روانی میشود، بر این اساس بیشتر رویدادهای زندگی تنیدگی زا هستند، زیرا سازگاری دوباره با شرایط جدید را میطلبد. بعد از وقوع تنیدگی برای مقابله با آن نیازمند مهارتهایی هستیم؛
۱.آرامش دهی ماهیچهای و تنفس
تنفس اثرهای حیات بخش دارد و میتواند در آرام کردن افراد بسیار موثر باشد. هنگام استرس نفس عمیق کشیدن انسان را از لحاظ جسمانی و روانی آرام میکند. تنفس عمیق روش سادهای برای فروکشاندن استرس است. این نوع تمرین برای آرام کردن عضلات منقبض بدن به کار میرود، هنگامی که افراد خشمگین میشوند بدنشان حالت انقباض پیدا میکند، اما هرگاه بدن در حالت آرامش قرار میگیرد و تنشی را احساس نمیکند، روان و ذهن آرام میشود. این فن با کاهش دادن تنش جسمانی مثل داروهای آرامبخش عمل میکند، البته با این مزیت که مشکلات داروهای آرامبخش مانند اعتیاد جسمانی و وابستگی روانی را ندارد. این روش به فرد آموزش میدهد که بتواند در موقعیتهای تنیدگی زا و خشم آور آرام باشد.
۲.استفاده از یاد خدا
در مهار خشم و پیشگیری از تنیدگی استفاده از امور معنوی نقش موثری دارد، پس از وقوع تنیدگی نیز یاد خدا سبب آرامش فرد میشود و برانگیختگی انسان را کاهش میدهد.
۳.استفاده از حمایت اجتماعی
هر انسان مجموعهای از روابط اجتماعی دارد. برخی از این روابط مربوط به افرادی است که انسان آنها را صرفاً میشناسند، این روابط را شبکههای اجتماعی مینامند. همه اعضای شبکه اجتماعی مفید و کمک کننده برای افراد نیستند و تنها برخی از آنها کمک کننده هستند. این اعضا به عنوان حمایتگران اجتماعی شناخته میشوند. حمایت اجتماعی به معنای داشتن حمایت از سوی افرادی است که به آنها اعتماد دارند و میتوانند به آنها صحبت کنند، با آنها رابطه نزدیکی دارند و کسانی که در اوقات خوب و بد در کنار افراد هستند. حمایت اجتماعی یک عامل کلیدی است که فرد را از پیامدهای منفی استرس محافظت میکند. عامل حمایت اجتماعی همواره آن را مثبت تلقی میداند و آن را به قصد کمک به اصلاح افکار و رفتار کمک گیرنده انجام میدهد.
۴.روابط زوجی قوی
از مهم ترین شیوه مقابله عاطفه محور،روابط زوجی قوی است که زمینه مناسبی را برای مقابله مسئله محور با تنیدگیهای زندگی فراهم میکند و صمیمیت، سلامت روان را بهبود میبخشد.
۵.کمک به دیگران
از آموزههای مهم ادیان کمک به دیگران میباشد که در متون اسلامی بر آن تاکید شده است. به گونهای که رفع نیازهای دیگران و کمک به حل مشکلات آنان در شرایط سخت از بسیاری از عبادت دینی پاداش بیشتر دارد.¹ از نظر اسلام افراد باید نسبت به امور دیگران، نیازها و گرفتاریهای آنان دغدغه مند باشند و برای رفع نیازها، حل مشکلات و کاهش رنج آنان تلاش کنند. این رفتارهای حمایتی، علاوه بر آثار معنوی به فرد آرامش و نشاط میدهد و او را در مشکلات یاری میدهد. در تحلیل روان شناختی یاری کردن دیگران، احساس هدفمندی به انسان میدهد، انسان را سرگرم میکند و احساس عزت نفس به او میدهد. انجام کارهای خیر به صورت روزانه یا هفتگی میتواند این روحیه را در افراد درونی کند.
۶.مقابلههای مسئله محور
بیشتر افراد از رویارویی با مشکلات لذت نمیبرند، ولی حل مسائل، رضایت و حتی لذت دارد. هنگامی که افراد در مسائل حل نشده غوطه ور میشوند، اغلب دچار تنیدگی میشوند. طبیعت زندگی این است که افراد هر روز با چالشهایی روبرو شوند که صبر، عزم و مهارت افراد را آزمایش میکند. گاهی چالشها و بحرانهایی پدید میآید که مدیریتش فراتر از توانایی انسان است. کسانی میتوانند مشکلات را به خوبی حل کنند که قادر به مدیریت تنیدگی خود باشند. نمونههایی از مقابله مسئله محور عبارتند از،
۱.استفاده از مهارت حل مسئله
۲.جمع آوری اطلاعات
۳.راهنمایی گرفتن از دیگران
۴.استفاده از خدمات مشاوره روانی، حرفهای یا حقوقی
۵.برنامهریزی و اقدام به عمل کردن
۱.کلینی.الکافی.ج۲.ص۱۹۴