در تربيت دانش آموزان موفق بودم ولي تربيت فرزندان خودم چندان موفق نيستم؟ از حجاب دخترانم راضي نيستيم؟ پسر 17 ساله ام چند ماهي است نماز را ترك كرده است و مي گويد معني نماز را نمي دانم چه فايده كه نماز بخوانم؟ از اسم خودش (عمار ياسر) بدش مي آيد و قصد دارد آن اسم را كه من بخاطر شخصيت عمار ياسر بر او گذاشته ام عوض كند. كانال شبكه هاي مذهبي را عوض مي كند؟ لطفاً مرا راهنمايي فرماييد؟
پاسخ :
از اينكه در تربيت دانش آموزان موفق بوده و نقش معلمي خود را كه وظيفه انبياء است، به خوبي ايفا كرده ايد، به شما تبريك مي گويم.
اميدوارم خداوند به شما توفيق دهد كه بتوانيد نقش مادري خود را نيز به خوبي ايفا كنيد و در تربيت فرزندانتان موفق گرديد. موضوعي را كه شما در نامة خود مطرح كرده ايد، در واقع يكي از مشكلات اساسي جامعة ما است. شواهد نشان مي دهد كه تعداد زيادي از جوانان و نوجوانان در سالهاي اخير از مذهب فاصله گرفته و ارزشهاي ديني در جامعه و به خصوص در ميان نسل جوان كمرنگ شده است.
براي اصلاح و پيشگيري از رشد اين گرايش انحرافي در جامعه شناخت علل و زمينه هاي آن لازم و ضروري است، پرسش اصلي در اينجا اين است كه چه عواملي باعث شده تا جوانان و نوجوانان اينگونه از حجاب، نماز و به طور كل مذهب رويگردان شوند. عوامل زيادي در اين زمينه نقش داشته است كه برخي از آنها به خود فرد و برخي ديگر به عوامل اجتماعي و محيط خانواده بر مي گردد.[1] بررسي تمامي اين عوامل در اين نوشتار امكان پذير نيست؛ لذا سعي ما بر اين است كه به عوامل خانوادگي اشاره كنيم.
1. بي توجهي برخي والدين به تربيت مذهبي فرزندان.
از عوامل مهم انحرافات نوجوانان و جوانان بي توجهي والدين در تربيت مذهبي آنان است. والدين بايد از همان دوران كودكي و متناسب با شرايط سني كودك، به تربيت مذهبي آنان همت گمارند. در خانواده هاي كه مسايل مذهبي رعايت نمي شود و والدين نسبت به حجاب و نماز و... بي اعتنا هستند، طبعاً ميزان آسيب پذيري و يا گرايش فرزندان به انحرافات اخلاقي، افزايش مي يابد. حتي اگر والدين خود به مسايل مذهبي پايبند باشند ولي در مورد فرزندان بي اعتنايي كنند و اهميت و ضرورت نماز و حجاب را به آنان گوشزد نكنند، فرزندان علاقه اي به حجاب و نماز نخواهند داشت.[2]
2. برخوردهاي منفي والدين در تربيت و به خصوص در مورد مسايل مذهبي:
همانگونه كه بي اعتنايي والدين زمينة گرايش نوجوانان به انحرافات اخلاقي را افزايش مي دهد، برخوردهاي نسنجيده، منفي و نادرست آنان نيز باعث دلزدگي و دوري نوجوانان از مذهب مي شود. اگر والدين در دوران كودكي فرزند بيش از اندازه سختگيري كند و او را به صورت غيرمنطقي و بدون مقدمه زمينه سازي مجبور به رعايت حجاب و اقامة نماز نمايد و در صورت عدم رعايت آن، تنبيه كند، اين موجب مي شود كه فرد نگرش منفي نسبت به نماز و حجاب پيدا نموده در دوران نوجواني و جواني كه تا حدودي مستقل مي شوند، از نماز و حجاب متنفر شود. در اين گونه موارد نماز و حجاب با تنبيه و اعمال خشونت والدين تداعي مي كند و موجب دوري فرد از مذهب مي شود.[3]
3. مشاهدة تعارض و ناهماهنگي در رفتار والدين؛
يكي از عوامل گرايش جوانان به انحرافات و دوري از نماز و حجاب مشاهدة تعارض در رفتار والدين و ديگران است. اگر نوجوانان، فردي يا افرادي را ببيند كه به ظاهر مذهبي و اهل نماز و حجاب است و در عين حال دروغ مي گويد يا به ديگران خيانت مي كند، اين موجب نوعي دلزدگي از مذهب مي شود.
شما بايد رفتار گذشتة خويش را مورد بازنگري قرار دهيد. شايد در يكي از اين موارد نقص و كمبود وجود داشته و نتوانسته ايد نقش و مسئوليت خويش را به خوبي ايفا نماييد. اين فقط مشكل شما نيست، اكثر خانواده ها با اين مشكل مواجه هستند. تربيت مذهبي كودك بايد از همان سالهاي اول و با استفاده از روشهاي صحيح و علمي انجام شود. اگر مي بينيد فرزندان شما به نماز اهميت نمي دهند و حجاب اسلام را مراعات نمي كنند، احتمالاً در دوران كودكي و سنين نوجواني شاهد دوگانگي رفتاري بوده اند[4]
4. عدم ارضاي نيازهاي عاطفي فرزندان
اگر رابطه گرم و صميمي در خانواده وجود نداشته باشد و نيازهاي عاطفي فرزندان از سوي والدين ارضا نشود، اين امر به مرور زمان به رفتارهاي ناسازگارانه و انواع بزهكاري ها و انحرافات اخلاقي منجر خواهد شد.
5. دوستان ناباب
ثأثيرپذيري نوجوانان از دوستان و همسالان بيش از ساير گروه ها است. چنانچه خانواده ها در انتخاب دوست به فرزندان كمك نكنند و از اين كه فرزندان با چه افرادي رفت و آمد دارند، مطلع نباشند، زمينة انحرافات آنان محسوب مي شود.
6. عوامل محرك و الگوهاي نامطلوب در جامعه
شرايط فرهنگي و اجتماعي امروزه به گونه اي است كه نوجوانان بيش از گذشته در معرض تهاجم فرهنگي قرار دارند. فيلم هاي سينمايي وارداتي، سريال هاي خارجي مغاير با فرهنگ اسلامي، ماهواره و اينترنت و الگوهاي ناسالم در جامعه مجموعاً ايجادكنندة محيط ناسالم براي جوانان و نوجوانان اين مرز و بوم است.[5]
با شرح عواملي كه گذشت شما بايد تحقيق كنيد كه چه عامل يا عواملي باعث ايجاد اين وضعيت در فرزندان شما شده است. تنها در اين صورت است كه مي توانيد از ادامة آن پيشگيري نموده و در جهت اصلاح رفتار فرزندانتان اقدام نماييد. در شرايط كنوني آنچه مهم است و مي تواند مفيد باشد، نحوة تعامل و برخورد شما با آن ها است. سعي كنيد با استفاده از روشهاي صحيح و برنامه ريزي دقيق و سنجيده در اين راه گام برداريد.
هيچگاه فرزندانتان را مورد تنبيه و سرزنش قرار ندهيد؛ زيرا ممكن است باعث لجاجت و مخالفت بيشتر آنها گردد. بهترين راه اين است كه به شخصيت فرزندان تان احترام گذاشته و رابطه گرم و صميمي با آن ها برقرار نماييد رابطه گرم و صميمي زمينة القاء عقايدتان را فراهم خواهد كرد. بخاطر انجام رفتارهاي شايسته آن ها را مورد تشويق قرار دهيد. اين گونه برخوردها باعث مي شود كه آن ها همة رفتارهاي خويش را اصلاح كنند. نوجوان به ميزاني كه در راستاي يك زندگي سالم و فعال قرار گيرد و الگوهاي هويت بخشي مطلوب در اختيار داشته باشد، اصلاح خواهد شد.
از اين رو توصيه مي شود كه روابط خود را با فرزندان اصلاح نماييد. تا زماني كه رابطة شما با فرزندان صميمي و دوستان نشده و رضايت آن ها را به خود جلب نكرده ايد، به هيچ وجه نمي توانيد گفته ها و نظرات خود را بر آنان بقبولانيد. تربيت مذهبي و امر به معروف نيز بدون جلب اعتماد آنان ثمربخش نخواهد بود.
يكي از اصول تربيت وعامل مؤثر در هدايت فرزندان اين است كه به صورت صريح و جلو روي ديگران نصيحت نكنيد بلكه در خلوت و با لحن ملايم و شايسته ايشان را نصيحت كنيد. اميرمؤمنان علي ـ عليه السلام ـ در اين باره مي فرمايد: نصحُك بين المرءِ تقريعٌ[6] اينكه در ميان جمع و جلو روي ديگران كسي را نصيحت و امر به معروف و نهي از منكر كني، اين نكوهش است و اثر بخش نخواهد بود.
معرفي كتاب:
1. علي اصغر احمدي، اصول تربيت، انجمن اولياء و مربيان، 1378.
2. غلامحسين رياحي، روان شناسي در اختيار اوليا و مربيان، انتشارات قلم، 1368.
3. غلامعلي افروز، چكيده اي از روان شناسي تربيتي كاربردي، انجمن اولياء و مربيان، 1381.
4. مجتبي موسوي، رسالت اخلاق در تكامل انسان، دفتر تبليغات اسلامي، 1376.
5. شرفي، محمدرضا،دنياي نوجوان، انتشارات تربيت.[1] . محمدرضا طالبان، دينداري و بزهكاري در ميان جوانان، مؤسسه پژوهشي فرهنگ هنر و ارتباطات، تهران، 1380، ص 63، ص 81.
[2] . غلامعلي افروز، مباحثي در دوران روان شناسي و تربيت كودكان و نوجوانان، انجمن اولياء و مربيان، 1378، ص 581.
[3] . همان، ص 61-71.
[4] . سيما ابتهاج، بازيابي ارزشها در كودكان و نوجانان، نشر ني، 1375، ص 69-73.
[5] . مهدي نويد، فرهنگ و مقاومت فرهنگي، انتشارات فلق، 1374، ص 115-125.
[6] . آمدي، غررالحكم، ص 775.
منبع:سایت اندیشه قم