آيا به جز بهشت و جهنم جاي ديگري هم در آخرت خواهد بود چگونه جايي است و چه كساني در آنجا خواهند بود؟
پاسخ:
قرآن كريم و روايات ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ اشاره به جايي دارند كه ميان بهشت و جهنم واقع شده است، نه جزء جهنم است و نه بهشت و اعراف ناميده مي‌شود، اعراف گذرگاه سخت و صعب‌العبوري است كه بر سر راه بهشت قرار دارد و دو قطب سعادت و شقاوت را از هم جدا مي‌كند و همچون زمين مرتفعي ميان آن دو، فاصله گرديده، به طوريكه مشرف بر بهشت و دوزخ است و آنها كه روي آن قرار دارند، بهشتيان و دوزخيان را مشاهده مي‌نمايند و با آنها سخن مي‌گويند.(1)
چه كساني در آنجا خواهند بود؟به نظر مرحوم علامه طباطبائي (ره) كساني در اعراف هستند كه از جمله عباد مخلص خداوند مي باشند و نشانه‌هايي كه آيات قرآن براي اعرافيان ذكر نموده فقط بر مردان الهي صدق مي‌كند، اين ها از مقامات عاليه برخوردار هستند هر دو گروه سعادتمند و شقاوت مند را مي شناسند و اجازه سخن گفتن با اينها را دارند و توانايي شهادت و شفاعت را نيز دارا هستند.
آنها مي‌توانند در اعراف به شفاعت بپردازند و با هر يك از بهشتيان و جهنميان سخني بگويند(2) و به نظر ديگران، دو گروه ديگر هم در آنجا هستند: 1. مسلمانان گنه‌كاري كه وارد بهشت نشده‌اند و اميد ورود آن را دارند. 2. آنها كه طاعتها و گناهانشان برابر است(3) اگرچه اعتقاد به وجود اعراف، متوقف بر نقل قرآن كريم و روايات معصومين ـ عليهم السّلام ـ است ولي با توجه به اينكه شفاعت نيز از حكمت خداوند سرچشمه مي‌گيرد و شفيعان بايد افراد والامقامي باشند كه از ضعيفان دستگيري نمايند، لذا اشاره كم‌رنگي در اعماق حكم عقل به مسئله اعراف مي‌توان يافت،(4) گويي در قيامت هم كه حكومت مطلقة خداوند به طور كامل نمايان است، مانند اين جهان، گروهي وجود دارند كه به تنظيم امور مردم مي‌پردازند، بهشتيان را به بهشت و جهنميان را به دوزخ روانه سازند، و در راه ماندگان شايسته را (به اذن خدا) كمك مي‌كنند تا اين گذرگاه، سخت را به پيمايند و به سعادت برسند.(5)
پاورقی:
1. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه. چاپ بيست و يکم، 1378، نشر دارالكتب الاسلاميه، تهران، ج6، ص9ـ187، سبحاني، جعفر، منشور جاويد، انتشارات مؤسسة سيدالشهداء، چاپ اول، 1369، ج9، ص255.
2. تفسير الميزان، اسماعيليان، ج 8، ص 121 – 125.
3. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، نشر دارالكتب الاسلاميه، چاپ بيست و يکم، 1378، ج6، ص 188. و منشور جاويد، ج1، ص 254. و برهان، ج 2، ص 18.
4. مكارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، مدرسه الامام اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ ، چاپ اول، 1370، ج 6، ص 554.
5. سبحاني، جعفر، منشور جاويد، انتشارات مؤسسه سيدالشهداء، چاپ اول، 1369، ج9، ص 358.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات