نگرانی جدی از کاهش رشد علمی

رهروان ولایت ـ «علم، پایه‌ی پیشرفت همه‌جانبه‌ی یک کشور است. این حدیث را من یک وقتی خواندم: «العلم سلطان»[۱] علم، اقتدار است. هر کس این اقتدار را داشته باشد، میتواند به همه‌ی مقاصد خود دست پیدا کند. این مستکبران جهانی به برکت علمی که به آن دست پیدا کردند، توانستند به همه‌ی دنیا زور بگویند. البته ما هرگز زور نخواهیم گفت، اما علم برای ما به عنوان یک پیشرفت حتماً لازم است.»[2]

همین سخن کوتاه اما حکیمانه، این نوشته را از هر مقدمه‌ی دیگری بی‌نیاز می‌کند. مطلب، واضح است. اگر امروز برخی کشورهای استکباری، حرف ناحق خود را بر کرسی می‌نشانند و به‌خود، اجازه می‌دهند تا در تمام مسایل دنیا دخالت کنند دلیلش همین اقتداری است که از راه پیشرفت‌های علمی کسب کرده‌اند. اگر از میان تمامی کشورهای جهان، فقط پنج کشور دارای حق ظالمانه‌ی «وتو» هستند؛ اگر چند کشور استعمارگر، نام خود را «جامعه‌ی جهانی» نهادند و همه را ملزم می‌کنند تا طبق میل آن‌ها رفتار کنند؛ اگر در بسیاری از مناقشات بین‌المللی، زورگویانی مثل آمریکا حتی برای نهادهایی مثل سازمان‌ملل هم اعتباری قایل نیستند و مثل لشکرکشی به عراق  و افغانستان، بدون مجوز و خودسرانه عمل می‌کنند؛ همه و همه به‌خاطر سلطه و اقتداری است که از راه کسب علم و تکنولوژی بدست آورده‌اند و با همین ابزار هم به دنیا زور می‌گویند.

بنابراین شکی نیست که اگر سایر کشورهای دنیا می‌خواهند خود را از سلطه و ذلت بردگی، رها کنند باید به سلاح علم، مجهز شوند و سطح دانش خود در تمامی زمینه‌ها را بالا ببرند. کشور عزیز ما هم از این قاعده استثنا نیست و حتماً باید در عرصه‌ی علم و فناوری، خود را بالا بکشد و ضمن جبران عقب‌ماندگی‌های تاریخی، حتی بتواند خود را به رتبه‌های بالای جهانی برساند. البته تا به امروز، کارهای فراوانی هم انجام شده است که نتیجه‌ی آن، پیشرفت‌های خیره‌کننده و بی‌سابقه در عرصه‌هایی مثل هوافضا، نانو، سلول‌های بنیادی، انرژی هسته‌ای، پزشکی و برخی موضوعات دیگر است که سبب پیدایش سرعت 11 برابری رشد علمی ایران نسبت به دیگر کشورها و کسب رتبه‌ی پانزدهم دنیا بلحاظ علمی شده است. نقطه‌ی اوج پیشرفت‌های علمی کشور، مربوط به سال 91 است که در تاریخ سنجش تولیدات علمی کشور بی‌سابقه است. در آن سال، سهم ایران از کل تولید علم جهان، 1/6 درصد بوده است.[3]

اما همانطور که بارها بیان شد میزان عقب‌افتادگی‌های تاریخی کشور ما به اندازه‌ای زیاد است که این پیشرفت‌ها باید مستمر و دائمی باشد تا بتواند بر آن‌همه عقب‌ماندگی غلبه کند.
این روزها اما اخبار نگران‌کننده‌ای به گوش می‌رسد. بلاتکلیفی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به‌خاطر اصرار دولت بر معرفی افرادی از طیف خاص برای پست وزارت و باورنداشتن مسئولان این وزارت‌خانه درخصوص پیشرفت‌های علمی کشور[4] از عوامل اصلی این نگرانی‌هاست. یک نمونه‌ی عینی از این نگرانی‌ها مربوط می‌شود به اظهارات قائم‌مقام سازمان فضایی که می‌گوید: «براساس اعلام موسسات معتبر بین‌المللی، ایران طی 5 سال گذشته یکی از قدرت‌های نوظهور فضایی با بالاترین نرخ فعالیت‌ها بود اما این وضعیت اکنون قدری در حال پسرفت است.»[5]

نگاهی به هشدارهای مکرر رهبر انقلاب در خصوص مراقبت از کندنشدن سرعت علمی کشور، گویای این حقیقت است که متاسفانه، علم و دانش از بازی‌های سیاسی و دعواهای جناحی در حال متضررشدن است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از ابتدای روی‌کار آمدن دولت یازدهم تاکنون، چندین بار نسبت به این مساله هشدار داده‌اند و به‌طور جدی خواستار جلوگیری از ایجاد وقفه در حرکت شتابان علمی شده‌اند.[6]

یادمان باشد که راه‌حل دائمی و قطعی برای عبور از چالش‌های پیش‌روی کشور، در گرو بالابردن سطح علمی و فناوری کشور است؛ چیزی که اگر اتفاق بیفتد دیگر حتی چندبرابر تحریم‌های فعلی هم نمی‌توانند کوچک‌ترین صدمه‌ای به حرکت ایران اسلامی وارد کنند.

-------------------------------------------------

پاورقی:

1- امام‌علی (علیه‌السلام): «العلم سلطان من وجده صال به و من لم يجده صيل عليه». ترجمه: «دانش، سلطنت و اقتدار است، هر كه آن را بيابد با آن يورش برد و هر كه آن را از دست بدهد بر او يورش برند.» (شرح‏ نهج‏ البلاغة، ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۳۱۹)

2- رهبر انقلاب، 11 بهمن 1390

3- دانشگاه‌ها به کدام سو می‌روند؟!

4- پسرفت فضایی

5- چرا رهبر انقلاب به برگزاری تورهای علمی تأکید کردند؟

6- چهار هشدار در یک سال!