در مورد اين كه، امام زمان (عج)داراي همسر و فرزنداني هستند يا نه؟ دليل قطعي بر وجود يا عدم آن نداريم و بين علما اختلاف است و هر كدام براي اثبات مدعاي خود و ردّ ادله ديگري، تلاش نمودهاند. كساني كه قائل هستند براي حضرت همسر و فرزنداني است ادلهاي دارند كه عبارتند از:
1. قواعد كلي: احكام كلي شريعت محمدي ( صلي الله عليه و آله و سلّم ) اقتضا دارد كه امام زمان (عج) نيز مانند ديگر پيشوايان معصوم(ع)، تشكيل خانواده داده و از سنت جدّ بزرگوارش پيروي نمايد. مرحوم «محدث نوري» ميفرمايد: «(امام زمان (عج)) چگونه ترك خواهند نمود چنين سنت عظيمه جدّ بزرگوار خود را، با آن همه ترغيب و تشويق، كه در فعل آن، و تهديد و تخويف كه در ترك آن شده است. سزاوارترين امّت در گرفتن سنت پيامبر ( صلي الله عليه و آله و سلّم ) امام هر عصر است و تاكنون كسي ترك آن را از خصايص آن جناب نشمرده است»(1) . علماي ديگر، نيز به اين مطلب اشاره نمودهاند(2). بنابراين، طبق قواعد كلي بايد حضرت(ع)، داراي همسر و فرزنداني باشد.
2. روايات: در رابطه با همسر يا همسران امام زمان (عج) تنها يك روايت به دست ما رسيده است كه مرحوم «كفعمي» در كتاب شريف «مصباح» نقل كرده است،(3) امّا درباره اولاد آن حضرت روايات زيادي نقل شده است كه مرحوم مجلسي در كتاب «بحارالانوار» بابي را به اولاد حضرت مهدي(ع) اختصاص داده است(4) . مرحوم شيخ حر عاملي نيز در كتاب «الايقاظ من الهجعة» از صفحه «392 تا 405» بابي را به بحث از دولت فرزندان مهدي ( عليه السّلام ) اختصاص داده است.
امام صادق ( عليه السّلام ) ميفرمايد: «براي صاحب اين امر، دو غيبت است، يكي از آنها به قدري طولاني ميشود كه برخي مردم ميگويند: وفات كرده و برخي ميگويند: كشته شده، و برخي ميگويند: آمده و رفته است. جز تعدادي اندك از شيعيان،كسي بر باور خود استوار نميماند. و كسي از اقامتگاه او مطلع نميشود، حتي فرزندان او جايگاه او را نميدانند، به جز كسي كه متصدي امور اوست.»(5) در روايت ديگر از امام صادق ( عليه السّلام ) آمده است كه ميفرمايد: « گويا نزول قائم را با اهل و عيالش، در مسجد سهله ميبينم».(6) چنانكه ملاحظه كرديد روايات متعددي وارد شده است كه امام زمان (عج) داراي همسر و اولاد ميباشد.
3. دعاها: علاوه بر روايات و قواعد كلي، برخي دعاها نيز كه از معصومين ( عليهم السّلام ) صادر شده، دلالت دارند بر اينكه براي حضرت اهل و عيال و فرزنداني است و در حق آنها دعا شده است. در اين دعاها تعبير «وُلد»، «ذرّيه»، «اهلبيت»، «آلبيت» به كار رفته، كه همه اينها وجود فرزندان و همسر را براي آن حضرت اثبات ميكند. ما به اختصار به دو دعا اشاره ميكنيم:
الف:در دعايي كه به هنگام وداع سرداب مقدّس وارد شده، چنين امده است: «و صلّ علي وليّكَ و وُلاتِ عهدك و الائمةِ مِن وُلده...»(7) «درود و سلام خود را به ولي امرت و اولياي هم پيمانت و پيشوايان از فرزندانش بفرست...».
ب: دعايي را كه امام رضا ( عليه السّلام ) تعليم فرموده كه در عصر غيبت خوانده شود چنين است: «اللهم اعطه في نفسه و اهله و ولده و ذُرّيّته و اُمّته و جميع رعيّته...»(8) «بار خدايا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعيتش عطا بفرما...».(9)
امّا كساني كه قائل به عدم وجود همسر و فرزندان براي امام زمان (عج) هستند (مانند: شيخ مفيد، طبرسي، بياضي،...) تمام ادله و سند احاديث و اسناد دعاها را ضعيف و غيرموثق و غير قابل اعتنا ميدانند(10). آنها نيز در مقابل اين روايات يك روايت كه مدعاي انان را اثبات ميكند آوردهاند: آن روايت اين است كه: «علي بن حمزه به امام رضا ( عليه السّلام ) عرض كرد: كه از پدرانت روايت كردهايم كه امام از دنيا نميرود تا اينكه فرزندش را ببيند. حضرت فرمود: آيا در حديث روايت كرديد: الا القائم،به جز قائم؟ عرض كردم، بلي».(11) ولي بزرگان شيعه، مانند محدث نوري،(12) و شيخ طوسي،(13) و... اين روايت را با اين بيان كه امام زمان (عج) مانند سايرائمه(ع)، پسر امام ندارد ، نه آنكه اصلاً پسر ندارد،تفسير كرده اند.
علاوه بر مطالب فوق، شبهات ديگري نيز پيش ميآيد، مانند: اگر داشتن عمر طولاني، اختصاص به امام زمان (عج) دارد. آيا همسر امام (عج) از اين عمر طولاني بهرهمند است؟ يا اينكه حضرت داراي همسران متعدد است؟ فرزندان آن حضرت در كجا زندگي ميكنند؟ ... همه اين شبهات سبب ميشود، انسان به داشتن فرزند و همسر براي امام زمان(ع) با ترديد نگاه كند. در نتيجه، با وجود اينكه، هر دو گروه براي خود دليلهايي آوردهاند، باز هم نميتوان به وجود يا عدم وجود همسر و اولاد براي امام زمان (عج) قطع و يقين پيدا كرد آنچه مهم است وجود مقدس آن حضرت است كه همچون، خورشيد در پشت ابرها ميدرخشد و مردم از نعمت انوارش بهرهمند ميشوند.
پاورقی:
1. ميرزا حسين نوري،نجم الثاقب، قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، چ 1، ص 224.
2. نهاوندي، العبقري الحسان، ج 2، ص 134.
3. میر زا حسین نوری، همان، ص 225.
4. محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، بيروت، داراحياء التراث العربي، دوم ، 1403 ق، ج 53، ص 149ـ145 .
5. محمد باقر مجلسي، همان، ج 53، ص 148.
6. میرزا حسین نوری،همان، ص 225.
7. محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج 102، ص 228.
8. محمد باقر مجلسی، همان، ج 95، ص 332.
9. ر.ك: حبيبالله طاهري، سيماي آفتاب، قم،انتشارات مشهدي، اول ، 1378، ص 498ـ494.
10. جعفر مرتضی عاملی، جزيرة الخضراء، ترجمه:محمد سپهري،قم، انتشارات دفتر تبليغات، دوم، 1374، ص 225ـ217.
11. طوسي،الغیبه، قم، معارف اسلامي، دوم ، 1417 ق، ص 134.
12. میرزا حسین نوری، نجم الثاقب، ص 226.
13. طوسي،همان، ص 137.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات