رهروان ولایت ـ افراد مختلف به خاطر تفاوت در جهان بینی، دارای برداشت های متفاوتی از پدیده ها هستند. و هر آنچه این جهان بینی ها با همدیگر مغایرت داشته باشد؛ فهم ها هم متفاوت تر خواهد بود. در اینجا قصد داریم به بازشناسی هنر از دید شهید آوینی بپردازیم. امید آنکه شاگردان خوبی پای درس سیّد شهیدان اهل قلم باشیم. و از رهروان کوی شهدا به شمار آییم.
هنر در دو بُعد
شهید آوینی هنر را به دو دسته تقسیم کرده است. تقسیم بندی ای که ریشه در جهان بینی فرد مسلمان دارد. وی هنر اسلامی- الهی را از مدل غربی- شیطانی جدا نموده و می گوید:
"هنر غربی حدیث نفس است، نه حدیث شیدایی حق، هنر غرب بیان خودپرستی انسان امروز است، هنری شیطانی است حال آن که هنر حقیقی حدیث شیدایی حقیقت است..."[1]
سید شهیدان اهل قلم در کتاب آینه جادو هنر الهی را مانند معجزه و هنر شیطانی را سحر، جادو و فریبکاری خوانده و از شباهت این دو خبر داده و بیان می کند:
"جادوگران نیز با سحر و جادو ظاهرا کاری شبیه به معجزه انبیاء انجام می دهند اما در حقیقت فقط معجزه وجود دارد و سحر و جادو جز فریبی بیش نیست . آفاقِ هنرِ رحمانی و هنر شیطانی نیز خیلی به یکدیگر شبیه هستند اما جز اهل حق کسی آن دو را از یکدیگر تمیز نمی دهد."[2]
تعریف هنر و هنرمندِ رحمانی
پس از بیان بُعدهای دوگانه هنر می بایست به شناخت هنرِ الهی طبق نظر شهید آوینی پرداخته شود. وی هنر را شیدایی حقیقت و هنرمند را عارفی می داند که علاوه بر اهل عرفان بودن، دارای قدرت بیان نیز هست. و این همه توفیقات را عطایی ربّانی به هنرمند بر می شمارد. در کتاب مبانی نظری هنر می خوانیم :
"هنر، شیدایى حقیقت است، همراه با قدرت بیان آن شیدایى و هنرمند کسی است که علاوه بر شیدایى حق، قدرت بیان آن را نیز از خداوند متعال گرفته است. هر یک از این دو ـ شیدایى حق و قدرت بیان آن ـ اگر نقص داشته باشد، اثر هنری خلق نمی‌گردد. اگر حنجره بلبل بیمار باشد، شیدایى او در درونش حبس می‌شود و فرصت تجلی پیدا نمی‌کند، هرچند که شیدایى در درونش وجود دارد، اما قدرت بیان آن نیست و اگر شیدایى نباشد، از حنجره سالم صدایی برنمی‌آید. اصل لازم شیدایى حق است و قدرت بیان، شرط کافی است."[3]
شهید عزیزمان در شکوائیّه اش از این نالان است که چرا هنرمندان حاضرند ساخت فیلم تبلیغاتی کالاهایی چون صابون و... را بر عهده گیرند؛ امّا حاضر به ساخت آثاری با هدف صدور انقلاب و تبلیغ فرهنگ مقاومت نمی باشند.[4] او انسان را جدای از تعهدات ندانسته و هنرمندان امروزی را دعوت به تعهّد و آزاد کردن هنر از قید و بندها نموده و می گوید:
"این کدام هنر است که برای پروپاگاند تجارتی فوران می‌کند، اما برای عشق به خدا، نه؟ آیا هنرمند با این انتخاب نوع تعهد خویش را مشخص نکرده است؟ حال آنکه آزادی حقیقی تنها در عشق به خدا است و هنر آن‌گاه حقیقتاً آزاد می‌شود که غایتش وصول به حق باشد."[5]
امید آنکه هنرمندان عزیزمان بخصوص هنرجویان جوان جایگاه والای خود را درک نموده و استعداد خویش را که عطایی الهی است در مسیر شیدایی حقّ خرج نموده و جاودانه شوند. چرا که جاودانگی مختصّ حضرت حق است.
--------------------------
پی نوشت:
[1] - کتاب مقاومت، ش 4، ص 50 .
[2] - آینه جادو، ص 186.
[3] - مبانی نظری هنر، ص12.
[4] - رک : سوره شماره 4، صفحه 24.
[5] - همان.