رهروان ولایت ـ 1. تحلیل هر حرکت سیاسی-اجتماعی ائمه بدون در نظر گرفتن ابعاد تاریخی و تصرفی که آن حضرات در تاریخ انجام داده‌اند به یقین تحلیلی ناقص خواهد بود؛ تبلیغ اسلام توسط حضرت علی سلام‌الله‌علیه در یمن و سکوت ایشان و قیام حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و قیام امام حسین سلام‌الله‌علیه از حرکتهایی است که آثار و اهداف تاریخی آن روشن شده است. تحلیل هجرت امام رضا سلام‌الله‌علیه و امام‌زادگان نیز باید با نگاه به افق‌های تاریخی این حرکت باشد.
2. حرکت تاریخی و هجرت سه ساله «حضرت شمس الشموس انیس النفوس امام رضا علیه آلاف التحیة و الثناء» سرآغاز تغییری اساسی در جغرافیای تشیع و ایران شد. حرکت امام، باعث ایجاد جنبشی در میان فرزندان و نوادگان امام موسی کاظم سلام‌الله‌علیه شد تا ایران را محل ایجاد کهکشانی با محوریت امام رضا سلام‌الله‌علیه قرار دهند. در سرزمین کنونی ایران بیش از 10 هزار امام‌زاده مدفون است[1]که به حق می‌توان ایران را کهکشان راه رضوی دانست.
3. این حرکت تاریخی، منطقه جغرافیایی تشیع را به ایران منتقل کرد، سرزمینی که اولاً در حاشیه حکومت جائران است و ثانیاً مردمان آن دارای خصوصیاتی چون تمدن بلند، رشادت و تیزبینی بودند. این هجرت عظیم مقدمه تحقق همان پیش‌بینی است که پیامبر اعظم صلوات الله علیه سالها پیش در توضیح آیه 54 سوره مائده فرمودند که قومی که اسلام ناب به آنها منتقل می‌شود قوم سلمان فارسی هستند.[2]
4. این هجرت و دیگر هجرتهای امام‌زادگان، منفعلانه و تنها به دلیل فشار دستگاه جائر عباسی نبوده است. هجرت امام‌زادگان و در رأس آنها حضرت معصومه علیهاالسلام و حضرت احمدبن‌موسی «شاهچراغ»علیه‌السلام نیز مستثنی نیست و آنها نیز تنها به دلیل فشار دستگاه جور به ایران رهسپار نشدند، بلکه آنها فشار و جور آن دستگاه را بستری برای تغییر در جغرافیای تشیع و تحول نظام دینی سرزمین ایران قرار دادند. به خدمت گرفتن خصوصیات ایرانیان برای ترویج تشیع نیز از جمله این اهداف است.
5. می‌توان یکی از علل فرزندان بسیار امام موسی کاظم سلام الله علیه را مقدمه چینی برای این هجرت و انتقال جغرافیایی جهان تشیع دانست.
6. با روشن شدن این بحث، دلیل دعوت از شیعیان و امام‌زادگان برای هجرت و زیارت امام رضا سلام‌الله‌علیه نیز روشن می‌شود که حتی در مقاطعی ثواب آن از زیارت کربلا نیز بیشتر دانسته شده است.[3]
7. با این تحلیل تاریخی، انتساب تشیع ایرانیان به صفویه یا سیاست‌های شاهان مغول نیز مردود خواهد بود. البته مقبول افتادن تلاش‌های سلاطین صفویه، مدیون این حرکت عظیم است، اما تشیع ایرانی را نباید مدیون صفویه دانست.
8. یکی از برکات این حرکت عظیم را می‌توان شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مذهب شیعی و خصوصیات ایرانیان دانست و این جمهوری اسلامی را میوه کهکشان رضوی قلمداد کرد.
پی‌نوشت:
[1] http://www.emamzadegan.ir/emamzadehbank
[2] بحارالأنوار، ج41، ص137.
[3] عیون اخبار الرضا (ع)، جلد2، ص261.