چکیده: ماه مبارک رمضان دیگری هم گذشت و عید فطر دیگری هم آمد. در این میان باید خود را محاسبه کنیم، چه اندوخته ایم.
هیچ کس به اندازه خود انسان نمی داند که چند مرده حلاج است، به فرمایش قرآن کریم:«بَلِ الْانسَانُ عَلىَ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ، وَ لَوْ أَلْقَى مَعَاذِيرَهُ [قیامت/14 و 15] «بلکه انسان به نفس خود بصیر است، هر چند از گفتن آن عذر بیاورد » آیه دارد به ما می فهماند: ای انسان نماز خوان، ای روزه گیر، ای درسخوان، ای نخبه، ای ...، خودت بیشتر از هر کسی می دانی که چگونه آدمی هستی. آیا به وظایف خودت آنگونه که باید، عمل کرده ای، یانه؟
در این یک ماه که انسان توفیق پیدا کرد و مهمان حضرت دوست بود؛ انسان خیلی از موقعیتها داشت که باید به نحو احسن از آنها استفاده می کرد. اینک که این ماه سراسر رحمت به پایان رسیده و عید فطر این عید آسمانی رسیده؛ باید انسان احوال دل خود را بسنجد که نمره ی روزه داریش چند است؟ انسان احادیث را که مورد دقت بیشتری قرار میدهد، مثل این حدیث ذیل، با تامل بیشتری به اعمال خود نگام می کند.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « مَن لَم یُغفَر لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَر لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ الّا أن یَشهَدَ عَرَفَةَ» [1] «كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود، تا رمضان آينده آمرزيده نگردد، مگر آن كه در عرفه حاضر شود» اگر حدیث را در کنار آیه فوق قرار دهیم؛ انسان جواب خود را در اعماق وجودش می یابد.
البته ممکن است بعضی ها سوء برداشتهایی در مورد روزه گرفتن و نگرفتن و آمرزیده شدن و نشدن؛ داشته باشند.
انسان مسلمان، باید دستورات خدا را بجا آورده و امیدوار باشد که انشاءالله تا زنده ام، اینگونه هستم و از طرف دیگر بترسد از اینکه این عمل را ـ مثلاـ با آن خلوص نیت مطلوب انجام داده ام یا نه؟ همین طرز تفکر را امام صادق (علیه السلام) به ما یاد می دهد. «اَرج الله رَجاءَ لایجرّئک عَلی مَعصیتِه و خَف اللهَ خوفاً لا یؤیسُک مِن رَحمته»[2]به خداوند امیدوار باش، امیدی که تو را بر انجام معصیتش جرات نبخشد و از خداوند بیم داشته باش بیمی که تو را از رحمتش ناامید نگرداند
عید فطر( پایان یک ماه روزه داری) روزمحاسبه
همان گونه که انسان در هنگام ورود به سال جدید، خود را ارزیابی می کند از لحاظ اینکه در چه وضعیتی هست؛ پیشرفتها و ناکامی هایش کجا بوده و ...، ماه رمضان هم باید ارزیابی معنوی از خودش داشته باشد. به فرمایش امام صادق (علیه السلام): «رَأْسُ السَّنَةِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ يُكْتَبُ فِيهَا مَا يَكُونُ مِن السَّنَةِ إِلَى السَّنَةِ» [2] «آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آينده نوشته مى شود»
بنابر این حدیث ماه رمضان، آغاز سال معنوی انسان مسلمان است و باید انسان در این ماه خود را از لحاظ معنوی بسنجد.
و چون عید فطر هم به شکرانه ی پایان روزه داریست ؛ این روز هم روز محاسبه نفس و دل است که چقدر از ماه روزه استفاده کرده است.
در این روز عید، روزه دارانی که از لحاظ مالی در وضعیت بهتری هستند؛ باید فقیر و فقرا را دریابند. در قنوت نماز روز عید آمده: «اَلَّذی جَعَلتَهُ لِلمُسلِمینَ عیداً» [3] «خدایا این روز را برای مسلمانان عید قرار دادی» وقتی خداوند این روز را روز عید و شادی قرار داده؛ در کنارش هم فرموده نماز مستحبی دارد، زکات واجب دارد، تا مسلمانان هم حال معنوی خود را حفظ کنند و هم نیازمندان را فراموش نکنند. عید اسلامی یعنی این، اینکه دیگران را هم در شادی معنوی خود سهیم کنیم.
نتیجه گیری
ماه رمضان هم گذشت و کسانی برنده واقعی ماه میهمانی خدا شدند که برایش برنامه ریزی کرده بودند. اینک که این فرصت معنوی بسر آمده، وقتی در روز عید فطر، نفس خود را محاسبه می کنند؛ احساس می کنند که نمره قابل قبولی گرفته اند.
انشاءالله همه ی مسلمانان از این فرصت، استفاده مناسب را به عمل آورده باشند.
پی نوشتها
[1] دعائم الاسلام ج 1 ، ص 269
[2] وسایل الشیعه باب جهادالنفس ، ج15 ، ص 218
[3] تهذیب الاحکام (تحقیق سید حسن خرسان) ج4 ، ص 332
[4] کلیات مفاتیح الجنان،مترجم الهی قمشه ای،چاپ اول 89، ناشر همگرا، ص 395