چکیده: هدهد در داستان حضرت سلیمان در نقش یک خبررسان ظاهر می‌شود؛ حال سوال این است که چرا هدهد؟ با اندک تاملی در صفات و ویژگی‌های این پرنده متوجه این نکته‌ی مهم می‌شویم که ظاهرا انتخاب این حیوان برای خبر رسانی از روی حکمت بوده است. ویژگی‌هایی چون: تیز بینی، اشراف اطلاعاتی، بی‌اشتباه بودن و ...
خبر، گزارشی بی‌طرف، دقيق و در عين حال، صحيح و عينی از يك روی‌داد است.[1] هر خبری برای تحقق خود، محتاج اجزا، ارکان و شرایطی است. یکی از ارکان خبر، وجود خبرنگار و گزارش‌گری است که آن خبر را ضبط کرده و منتقل سازد و بدین وسیله عامل شکل‌گیری خبر شود. حال سوال کلیدی در این‌جا این است که این خبرنگار بایستی واجد چه شرایط و اصولی باشد تا خبری صادق و مفید را گزارش کند؟
برای پاسخ به این سوال بهتر است از یک آموزه‌ی قرآنی بهره بگیریم؛ به عنوان نمونه به سوره‌ی مبارکه‌ی «نمل» توجه کنید؛ این سوره با داستان حضرت سلیمان(علیه‌السلام) و هُدهُد شروع می‌شود، هدهد در این داستان در نقش یک خبررسان ظاهر شده و دارای اطلاعات مهمی است. او که در میان لشگر عظیم حضرت سلیمان(علیه‌السلام) با جثه‌ی ریزش، جای خالیش توسط حضرت، احساس شد، قرآن در این باره می‌فرماید: «وَتَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ[نمل، 20]؛ و جوياى [حال] پرندگان شد و گفت مرا چه شده است كه هدهد را نمىبينم يا شايد از غايبان است» مورد تهدید حضرت سلیمان قرار می‌گیرد: «لاَعَذِّبَنَّهُ عَذَاباً شَدِیداً اءَوْ لاَذْبَحَنَّهُ اءَوْ لَیَاءْتِیَنِّی بِسُلْطَنٍ مُّبِینٍ[نمل، 21]؛ قطعا او را كیفری سخت خواهم داد یا او را ذبح می‌كنم مگر آن كه (برای غیبت خود) دلیل روشنی (و عذر موجّهی ) برای من بیاورد»؛ اما بنا بر گزارش قرآن کریم زمانی بعد با دست پر بر می‌گردد: « فَمَكَثَ غَیْرَ بَعِیدٍ فَقَالَ اءَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ یَقِینٍ[نمل، 22]؛ پس دیری نپایید كه (هدهد آمد و) گفت : از چیزی آگاهی یافتم كه تو (با همه ی عزّت و شوكتی كه داری ) از آن آگاه نشده ای و برای تو از (منطقه‌ی) سبا گزارشی مهم و درست آورده‌ام».
همانگونه که از نص آیه فهمیده می‌شود موجودی که به عنوان خبررسان در داستان حضرت سلیمان از میان همه‌ی موجودات انسانی و غیر آن چنین نقش مهمی را واجد شده، چنان خبر مهمی را منتقل می‌سازد و این آیات شریف بر وی متمرکز است، یک پرنده، آن هم از گونه‌ی هدهد است. حال سوال این است که چرا هدهد؟ براستی آیا در این موجود صفات ویژه‌ای هست که او را متمایز و برجسته ساخته است؟ واگر بلی، آیا این ویژگی‌ها می‌تواند اصول و معیاری به ما انسانها در کار خبر، انتقال اطلاعات و گزینشِ خبرنگار دهد؟ در این نوشتار بدین مساله پرداخته می‌شود.
ویژگی‌های هدهد[2]
اين پرنده در زبان فارسی دارای نام‌های مختلفی است. هدهد و شانه به‌سر دو نام اصلی این پرنده است که اولی به صدای وی و ديگری به کاکل شانه‌مانند روی سرش اشاره دارد. پوپک نام ديگری است که آن هم از آواز اين پرنده گرفته شده و مرغ سليمان هم به نقش وی در ماجرای پيام‌بری او از سليمان به بلقيس ملکه‌ی سبا اشاره دارد.
اندازه‌ی هدهد 25 تا 29 سانتی متر است و طول بالهایش به 44 تا 48 سانتی متر می‌رسد.[3] اين پرنده سياه و سفيد و صورتی در واقع يکی از بی‌اشتباه‌ترين پرنده‌ها و به خصوص پرواز نا منظم اين پرنده بی‌نظير است. تشخيص اين پرنده خيلی آسان است. از ویژگی‌های جالب این پرنده آن که از فواصل دور آب را در زير زمين تشخيص می‌دهد. در حدیثی است که ابوحنیفه از امام صادق علیه السلام سؤ ال كرد: چرا حضرت سلیمان از میان پرندگان تنها سراغ هدهد را گرفت ؟ امام فرمودند: زیرا او آب را در درون زمین می‌بیند، همان گونه كه ما روغن را در ظرف بلورین می بینیم .
حال با اندک تاملی در صفات و ویژگی‌های این پرنده متوجه این نکته‌ی مهم می‌شویم که ظاهرا انتخاب این حیوان برای خبر رسانی از روی حکمت بوده است.
تیزبینی
هدهد (خبررسان) تیز بین است، خبرنگار هم بایستی دارای قدرت تیزبینی باشد. در اطراف هر سوژه‌ی خبری، حواشی و پارازیت‌های قهری و نیز انحرافی و جعلی ایجاد می‌گردد که گاه به شدت رهزن واقعیت است و درست در این وضعیت است که تیزبینی و تحلیل دقیق حوادث و معضلات لازم است تا به کمک آن خبررسانی دقیق و در نتیجه‌ی آن حل آسیب ممکن شود. باشگاه و رسانه‌ی خبریِ انتخاب کننده‌ی خبرنگار هم بایستی به این مهم توجه کند.
بدون اشتباه
هدهد پرنده‌ای بی اشتباه است، نکته‌ای که در کار خبر(دریافت کامل، برداشت صحیح و انتقال صادقانه) به شدت مهم است. اشتباهات گاه عمدی و به علت هوای نفس(منافع فردی، جناحی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ...) و گاه محصول عدم تخصص، عدم دقت و ... است.
اشراف اطلاعاتی
هدهد، پرنده است و این یعنی اشراف اطلاعاتی. پرنده‌ای آن هم با ویژگی‌های هدهد(جثه‌ی ریز که به پروانه‌ی غول پیکر تشبیه می‌شود!) از حیوانات و حتی انسانها در این کار مهم(انتقال خبر) برتر است و این یعنی خبرنگار بایستی مسلح و مجهز به ابزار برتر اشراف اطلاعات(امروزه، ماهواره‌های اطلاعاتی، اینترنت و دیگر ابزار به روز و ...) باشد.
سوژه‌های ناب و گره‌گشا
هدهد تشخیص دهنده‌ی آب آن هم زیر زمین! است و آب یعنی ماده‌ی حیات و برطرف کننده‌ی نیاز همگان؛ در نتیجه خبرنگار بایستی با خبرش حیات بخشی کند، مشکلات و گرفتاری‌های عینی و حیاتی را رصد و درمان سازد؛ حتی اگر بایستی خبری را از زیر سنگ درآورد!
تشخیص
تشخیص هدهد آسان است و خبرنگار به جهات مختلفی(امنیت، دسترسی آسان و شناسایی) بایستی به طرق مختلف(از شکل و فرم لباس تا کارت و دیگر ابزار و حالات) تشخیص داده شود.
---------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. اصول كاربردی خبرنگاری و خبررسانی در راديو و تلويزيون، ص 25.
[2]. نام انگلیسی: hoopoe و نام علمی: upupa epops.
[3]. http://iranbirds.com/coraciiformes/upupidae/item/3-upupa-epops.html.
نظرات
خیلی ممنون معلومات زیبایی کسب کردم
سلام خدای عالم بر شما!
خیلی ممنون! الهی شکر. دعا بفرمایید!