دفاع منطقی آیت‌الله کاشف الغطا از مکتب تشیع

«محمدحسین آل کاشف الغطا» در سال 1394 هجری قمری در محله عماره نجف دیده به جهان گشود. وی پس‌ از آن‌که خواندن و نوشتن را نزد پدر آموخت در سن ده سالگی در حوزه علمیه نجف به تحصیل علوم و معارف اسلامی شد.[1]خاندان آل کاشف الغطا از خانواده‌های معروف شیعی عراق در سده‌های 13و 14 هجری قمری بود و نسب این خاندان به مالک اشتر نخعی از اصحاب نزدیک امیر المومنین(علیه‌السلام) می‌رسد.[2]

جدّ او آیت‌الله شیخ جعفر کاشف الغطا متوفی 1228 هجری قمری مشهورترین عضو خاندان کاشف الغطا و از بزرگ‌ترین علما و مراجع اوایل قرن سیزدهم قمری در جهان تشیع بوده که بسیاری از فرزندان و نوادگان وی از دانشمندان و مجتهدان بزرگ عراق به شمار می‌آیند. هم‌چنین «آیت الله شیخ علی کاشف الغطا» متوفی 1320 هجری قمری پدر «محمدحسین کاشف الغطا» و شیخ احمد متوفی 1344 هجری قمری برادرش نیز از مراجع تقلید بوده‌اند.[۳] تولیت مدرسه علمیه «معتمد» با پیشینه یک قرن بر عهده خاندان کاشف الغطا بوده است. این مکان که زمانی رونقی چشم‌گیر داشت به‌ مرور زمان رو به خرابی نهاد؛ اما «محمدحسین کاشف الغطا» آن را بازسازی کرد و رونقی تازه بدان بخشید. کتاب‌خانه مدرسه کاشف الغطا از کتاب‌خانه‌های بزرگ نجف بود که کتاب‌های خطی کمیابی در آن وجود داشت.

آیت‌الله محمد حسین آل کاشف الغطا علاوه بر جایگاه و شخصیت علمی کم‌نظیری که داشت توانست معارف اسلامی را در زمینه‌های دیگر به کار گیرد و از این جهت ایشان به شخصیت ممتازی بدل شد که در این نوشتار به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌کنیم.

توجه به حقوق زنان
توجه به حقوق زنان از ملاحظات نوین این عالم شیعی است. او زنان را به سوادآموزی در عین پای‌بندی به حقوق زناشویی و تربیت شایسته نسل آینده فراخواند. این دعوت با توجه به شرایط اجتماعی و تاریخی آن دوره عراق، مهم شمرده‌ شده است. کاشف الغطا مردان را به رعایت احترام زنان که شریک زندگی‌شان و دارای حقوقی برابر با حقوق مردان هستند، دعوت کرد. وی معتقد بود که خداوند عقل و کمال را به مردان منحصر نکرده و روایاتی که از نقصان عقل زن سخن می‌گوید، عقل تجربی را مراد کرده است؛ نه عقل غریزی فطری را و عقل تجربی از راه کثرت معاشرت، معامله و... به‌دست می‌آید.[4]

وحدت و بیداری اسلامی
مناسبات و ارتباطات وسیع کاشف الغطا به‌ویژه با علمای شیعه و سنی مناطق مختلف کشورهای اسلامی از ویژگی‌های اوست که گویا ریشه در دغدغه‌هایش نسبت به وحدت و تقریب مذاهب اسلامی دارد.
گویا سفرهای کاشف الغطا به کشورهای مختلف اسلامی و مشاهده گرفتاری این کشورها به پدیده استعمار کشورهای غربی باعث شده بود تا او با نگاهی بازتر به جهان اسلام بنگرد و مسلمانان را نیازمند بیداری و بازگشت به خویشتن بداند و در این مسیر، وحدت مذاهب مختلف اسلامی را پی جوید.
شکیب ارسلان، نویسنده نام‌آور عرب و از سران نهضت بیداری اسلامی و شاگرد محمد عبده اقتدای علمای مذاهب مختلف به کاشف الغطا در مسجدالاقصی را نشانه تولد وحدت اسلامی دانسته است. در همین سفر به فلسطین، وی با بسیاری از شخصیت‌ها تأثیرگذار مذهبی اهل سنت دیدار و گفت و کرد. به گفته خود او، فعالیت‌هایش در تصحیح نگاه مردمان اهل سنت نسبت به شیعیان اثر مثبتی داشته است. اندکی بعد از بازگشت او به نجف، یک هیئت مذهبی فلسطینی به نجف آمد که سید محمدامین الحسینی نیز در میان آن بود و این هیئت به زیارت حرم امام علی(علیه‌السلام) نیز تشرف یافتند.[5]

دفاع منطقی از تشیع
فعالیت‌های تقریبی مرحوم محمدحسین آل کاشف الغطا در راستای وحدت میان شیعه و سنی او را از نوشتن کتب در دفاع از مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) باز نداشت و ایشان در رد شبهات و تبیین مکتب تشیع تالیفاتی را به رشته تحریر درآورد.
مهم‌ترین این آثار کتاب «اصل الشیعه و اصول‌ها» می‌باشد که کتابی تاریخی و کلامی است درباره پیدایش و معرفی مذهب شیعه به عربی. وی در این کتاب می‌کوشد با روشی منطقی و محترمانه تا تاریخ شیعه و اصول محل اجماع علمای مذهب شیعه را بازگوید و به شبهات پاسخ دهد و آشکار سازد که مذهب شیعه از هر گونه شائبه جعل و غلو، خالی است.
نویسنده در این کتاب ضمن پاسخ‌گویی به شبهات کوشیده است نگاه برخی عالمان اهل تسنن نسبت به شیعه را اصلاح کند و تأکید دارد که نمی‌خواهد با طرح همه موارد اختلاف میان شیعه و سنی، به آتش تفرقه میان مذاهب اسلامی بدمد.
کتاب با مقدمه‌ای بلند شروع می‌شود و سپس در متن کتاب به بیان سرچشمه تاریخی مذهب تشیع، اصول دین از دیدگاه تشیع، و دیدگاه‌های شیعه در مسائل فقهی مانند نماز، روزه، حج، زکات و متعه، قضاوت، صید، اطعمه و اشربه و... می‌پردازد. قسمت پایانی کتاب نیز به چند مسئله مهم کلامی و ضروریات مذهب شیعه مانند «بدا» و «تقیه» می‌پردازد.[6] این کتاب اولین بار در ۱۳۵۱ هجری قمری در شهر صیدا چاپ شد. معروف‌ترین ترجمه فارسی این کتاب با نام این است آیین ما و یا آیین ما به قلم آیت‌الله مکارم شیرازی در ۱۳۴۶ هجری شمسی در ۴۱۵ صفحه رُقعی به چاپ رسیده است.

مبارزه با استعمار و شرکت در جهاد
کاشف الغطا در ماجرای جنگ جهانی اول که «سید محمدکاظم یزدی» علیه تجاوز انگلیسی‌ها فتوای جهاد داد، به‌ عنوان یک سرباز به جمع مجاهدان عراقی پیوست. او در زندگی‌نامه خود، توضیحاتی درباره این مجاهدات نوشته است و گزارش‌هایی از نقش انگلیسی‌ها، شکست در شعیبیه و عقب‌نشینی ترک‌ها، قیام مردم نجف و کربلا و حله، کشته شدن مارشال انگلیسی، محاصره نجف و تصرف آن توسط انگلیسی‌ها، دستگیری انقلابیان، و نجات شماری از آنان از اعدام و مسائل دیگر که برای تاریخ عراق و به‌ویژه نقش شیعیان جالب‌توجه است، ارائه کرده است.[7]

-------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. آل کاشف الغطا، محمد حسین، جنه الماوی، تحقیق محمد علی قاضی طباطبایی، انوار دارالهدی، چاپ سوم، قم، 1426ق، ص9.
[2]. همان، مقدمه.
[۳]. آوای بیداری (ویژه نامه روزنامه جمهوری اسلامی)، فروردین ۱۳۷۲ش، ص 19و11، آل کاشف الغطاء، محمد حسین، عقود حیاتی، تحقیق امیر الشیخ شریف الشیخ محمد الحسین آل کاشف، مدرسة ومکتبة الإمام کاشف الغطاء، چاپ اول، نجف، ۱۴۳۳ق، ص127-126.
[4]. حوزه نت.
[5]. امیر شکیب ارسلان، حاضر العالم الاسلامی، بیروت: دارالفکر، چاپ چهارم،۱۹۷۳م، ج1،ص193و آل کاشف الغطاء، محمد حسین، عقود حیاتی، 163-147.
[6]. دائره المعارف اسلامی طهور.
[7]. آل کاشف الغطاء، محمد حسین، همان، ص109-103.