اسرار «قربانی» از مناسک حج

آشنایی با اسرار و رموز عبادات باعث می‌شود این عبادات را با اشتیاق و معرفت بیشتر انجام دهیم؛ و این اشتیاق، بسیار سازنده است. با توجه به باطن اعمال می‌فهمیم ولایت، از ارکان مهم حج و اسلام است؛ زیرا در موقع انجام هر عمل، پا جای پای ولی خدا می‌گذاریم و با تقلید از ایشان اعمال را به جا می‌آوریم.

یکی دیگر از اعمال حج‌گزار «قربانی» است، بعد از رمی جمره و سنگ زدن به نفس اماره نوبت به قربانی کردن و محو کامل نفس اماره از وجود خویش است، در زمان قربانی، حاجی تمام آن چه در توان دارد را تقدیم خدا می‌کند.
قربانی کردن حکمت‌های بسیاری از نگرش‌های متفاوتِ عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی دارد که به جهت رعایت اختصار حکمت‌ عرفانی قربانی را ذکر می‌کنیم:

قربانی، نماد قربانی کردن و سر بریدن نفس اماره است که انسان را به شهوات حیوانی و مشتهیات نفسانی نامشروع سوق می‌دهد، تا انسان را از ورود به حریم کبریایی و ملکوتی حضرت حق(جل‌جلاله) منع کند.
حاجی همین که قربانی‌اش را سر برید و نیت خویش را در این عمل خالص کرد، از نفسانیت و حیوانیت رها شده، روح خویش را به ملأ اعلی متصل کرده است. قربانی، کالبد تاریک حیوانیت را از روح انسان خارج می‌کند، باعث آزادی روح شده، انسان را به مشاهده‌ی انوار قدسی می‌رساند.[1]

انسان برای رسیدن به کمال، راهی جز مبارزه با نفس خویش ندارد. او باید هواهای نفسانی را بشناسد و از آن‌ها تبعیت نکند. برای همین است که خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ أَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الهَوَی* فَإِنَّ الجَنَّةَ هِىَ الْمَأْوَی [نازعات/ 40] اما هر كس كه از ايستادن در برابر پروردگارش ترسيده و نفس را از هوى بازداشته، بهشت جايگاه اوست».
پس هنگام قربانی کردن، تمرین کنیم که نفس خویش را سر ببریم که تنها چیزی که انسان را از معنویات جدا کرده و باعث هر شر و زشتی است، همان نفس است. پس در منی پس از سنگ‌باران شیطان، باید از همه‌ی آمال و آرزوهای نفسانی و شهوانی نیز گذشت و با قربانی کردن خود، نفس خویش را نیز سر ببریم.

پیام قربانی، امتثال امر الهی‌است، به وعده‌ی او باید امید داشت، نفس خویش را باید فدا کرد، غلبه بر هواهای نفسانی و کشتن درون از رازهای قربانی کردن است. قربانی در منی‏ بدین معناست که تمام سرزمین منی ‏قربان‌گاه است، محل عشق‌بازی با خالق هستی است. در این صحنه باید خویشتن را فنا کرد، انانیّت را سر برید و هر چه در توان است، در این مسیر بذل کرد. قربانی کردن، وفاداری به خداست. خدا از انسان، حقیقت انسان را می‌خواهد، باید خانه‌ی دل را، با صفا و محبت او، آراست تا با روحی پاک، مهیای دیدار او شد.[2]

حاصل آن که: حاجی باید در صحرای مِنی، با نفس اماره‌ی خویش مبارزه نموده پس از آن که شیطان‌ را سنگ‌باران‌‌ کرد، از همه‌ی آمال وآرزوهای نفسانی و شهوانی خویش نیز بگذرد، و با انجام قربانی، نفس اماره را سر ببرد.

.............................................................................
پی‌نوشت
[1]. فعالی، اسرار عرفانی حج، ص497
[2]. همان، ص498