امام رضا و راه رسیدن به محبت

اخلاق و آداب اجتماعی همراه گمشده جوامع بشری بوده و است. هر روز بشر با توجه به پیشرفت علم به دنبال راه های جذب محبت و افزایش محبوبیت است. و معمولا انسان با تجمل و جمع آوری ثروت بدنبال محبوبیت است، اما محبوبیت باید پایدار و ماندگار باشد برای همین خداوند می فرماید: «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ الْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَ خَيْرٌ أَمَلًا [کهف/46] مال و فرزندان، آرايش و زيور زندگى دنيا هستند، ولى اعمال شايسته پايدار نزد پروردگارت از جهت پاداش بهتر و از لحاظ اميد داشتن به آنها نيكوتر است». 
حال می بینیم خداوند چقدر دقیق آنچه معمولا به ذهن انسان خطور می کند را هدف قرار می دهد و می گوید، اینها زینت دنیا هستند ولی اعمال خیر ماندگار در هر دنیا است.
یکی از راه های جذب محبت، سکوت است و کم و به جا سخن گفتن است. امام رضا (علیه السلام) در کلامی گهر بار چند خاصیت در مورد سکوت ذکر می کنند: «إِنَّ الصَّمْتَ‏ بَابٌ‏ مِنْ‏ أَبْوَابِ‏ الْحِكْمَةِ إِنَ‏ الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِيلٌ عَلَى كُلِّ خَيْرٍ [1] همانا خاموشى يكى از درهاى حكمت است، همانا خاموشى محبت مى ‏آورد و راهنماى هر امر خيرى مي باشد».
امام رضا (علیه السلام) در این کلام اشاراه به چند کارکرد مهم و مفید برای سکوت می شوند، که یکی از آنها جذب محبت است. حال به چگونگی این کارکرد در سکوت می پردازم.

اول: ناشناس بودن شخصیت های کم حرف
به قول معروف: «تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد» این واقعیتی است که انسان، معمولا عاشق سکوت و کم حرفی افراد می شود، زیرا هنوز چیزی از خود نشان و بروز نداده و خود و شخصیتش را در زیر زبانش پنهان کرده است.

دوم: رابطه حرف زدن با افزایش اشتباهات و عاقبت به شری
امام علی (علیه السلام) می فرمایدند: «مَنْ‏ كَثُرَ كَلَامُهُ‏ كَثُرَ خَطَؤُهُ‏ وَ مَنْ‏ كَثُرَ خَطَؤُهُ‏ قَلَّ حَيَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَيَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّار [2] و هر كه پر گويد خطاء و اشتباه بسيار كند و هر كه خطاء بسيار كند شرمش كم شود و هر كه شرمش كم شود پرهيزكارى و دورى از گناهش كم گردد و هر كه پرهيزكاريش كم شود دلش مى‏ ميرد و هر كه دلش بميرد داخل آتش شود».
ببینید حضرت چگونه حرف زدن به اشتباه و بعد آنرا به بی حیایی و بعد به کاهش تقوا و مردن قلب و ورود به جهنم ارتباط می دهد. پس بهتر دست در میزان حرف زدنمان دقت بیشتری کنیم و حاضر نباشیم به هر قیمتی حرف بزنیم زیرا کمترین اثر آن کلام بی جا، کاهش محبوبیت و بروز اشتباه است.

سوم: تنوع گناهان زبان و حساسیت این عضو
تا هفتاد گناه برای زبان ذکر کرده اند [3] و شمرده اند و حال سوال این برای اعضاء دیگر بدن چند گناه می توان ذکر کرد؟ با این اوصاف چقدر باید مراقب این عضو خطر ناک و پر گناه باشیم. جالب است در روایت داریم آرامش اعضای بدن در گرو این عضو است زیرا اما صادق (علیه السلام) فرموده اند:«مَا مِنْ يَوْمٍ إِلَّا وَ كُلُّ عُضْوٍ مِنْ‏ أَعْضَاءِ الْجَسَدِ يُكَفِّرُ اللِّسَانَ‏ يَقُولُ نَشَدْتُكَ اللَّهَ أَنْ نُعَذَّبَ فِيكَ [4] در هر بامداد زبان آدميزاد بر تمام اعضائش مشرف شود و گويد: چگونه هستيد؟ گويند: اگر تو ما را رها كنى خوبيم و مي گويند: خدا را خدا را نسبت بما بياد آور و سوگندش دهند و گويند ما بسبب تو ثواب و عقاب بينيم». 
حال در میابیم که چرا معصوم توصیه به سکوت می کند و بیان آثار و برکات آن ما متوجه استفاده درست از این نعمت خداوند یعنی زبان را می کند، زیرا عذاب و ثواب دیگر اعضاء در گرو این عضو و اعمال آن است.

-------------------------
پی نوشت:
[1]. «مِنْ عَلَامَاتِ الْفِقْهِ‏ الْحِلْمُ وَ الْعِلْمُ وَ الصَّمْتُ‏ إِنَّ الصَّمْتَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْحِكْمَةِ إِنَّ الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِيلٌ عَلَى كُلِّ خَيْر» الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، تاريخ وفات مؤلف: 329 ق‏، محقق/مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، تعداد جلد: 8، ناشر: دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: تهران‏، ج2، ص 113.
[2]. نهج البلاغة، شريف الرضى، محمد بن حسين‏، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق‏، محقق/ مصحح: فيض الإسلام‏، ناشر: هجرت‏، مكان چاپ: قم‏، ص 536.
[3]. صفری، محمدعلی، گناهان زبان، تهران، چاپ فرهنگ، چاپ اول، شهریور 1361.
[4].  الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، تاريخ وفات مؤلف: 329 ق‏، محقق/مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، تعداد جلد: 8، ناشر: دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: تهران‏، ج2، ص 115.