نوجواني و ويژگيها

نوجواني و ويژگيها
نوجواني دوراني انتقالي است و مانند هر مرحله انتقالي دچار نوعي ابهام است و همين ابهام باعث نوعي گم گشتگي در نوجوان مي شود. او در اين مرحله نه كودك است و نه بزرگسال. اگر كودكانه رفتار كند مورد سرزنش قرار مي گيرد و چنانچه بخواهد همانند بزرگترها عمل نمايد، با توجه به عدم تجربه كافي دچار مشكلاتي جدي خواهد شد. اين مسئله همراه جهش و تغييرات فيزيكي، عاطفي، جنسي و تغيير در نوع نگرشهاي ارزشي - اجتماعي، ويژگيهاي متفاوتي را براي نوجوان به دنبال مي آورد كه در ادامه به برخي از آنها مي پردازيم.

الف) ويژگيهاي عاطفي

1. عدم تعادل و بي ثباتي عاطفي: نوجوان به سرعت خشمگين مي شود و در كنترل رفتار خويش ناموفق عمل مي كند. از سوي ديگر حاضر نيست به سخن و توصيه اطرافيان توجه نمايد، اما به زودي پشيمان شده، خود را سرزنش مي كند. از خصوصيات برجسته وي در اين دوره زود رنجي او است كه وابسته به غدد داخلي و ترشحات هرموني و نوع تربيت و آموزش وي مي باشد.

2. گرايش به همسالان: به سوي دوستان و همسالانش گرايش دارد و دايره دوستيهايش را افزايش مي دهد. از اين رو ارزش بزرگسالان و والدين نزد او رو به كاهش مي گذارد و سطح ارتباط او با آنان پايين مي آيد. در واقع او در اين مرحله به سوي استقلال عاطفي گام برمي دارد.

3. انتقاد ناپذيري: نوجوان تحمل شنيدن انتقاد را ندارد، اما به شدت از ديگران انتقاد مي كند. او ممكن است انتقاد را تا آنجا ادامه دهد كه روابط صميمانه خويش با والدين اش را به مخاطره بياندازد.

4. از خود گذشتگي: حس فداكاري در او جلوه گر مي شود و در برابر ستم مي ايستد و حاضر نيست در برابر حرف زور ساكت بماند.

5. احساس شخصيت: تلاش مي كند به ديگران بقبولاند فردي مستقل و كارآمد است؛ از اين رو از هر نوع بي توجهي آزرده خاطر مي شود و به شدت موضع گيري مي كند.

6. نااميدي: در صورت شكست دچار ياس و افسردگي مي گردد. در مواقعي به گوشه تنهايي پناه مي برد و در حالتهاي افراطي به خاطر فرار از احساس سرشكستگي دست به بزه و خطا مي زند.

7. وضع ظاهري: مقداري از وقت خود را صرف وضعيت ظاهري خود مي كند و سعي دارد خود را شخصي آراسته بنماياند. وي برخلاف دوران كودكي در پوشش و آرايش ظاهر خود سختگيري به خرج مي دهد و همين امر سبب درگيري او با مربيان و والدين مي شود.

8. تخيل: نوجوان در اين دوران به خيال پردازي روي مي آورد و دنيايي رؤيايي براي خود مي سازد. اين مسئله گاه آنچنان شدت مي گيرد كه موجب سرزنش وي از سوي اطرافيان مي گردد.

9. آينده نگري: در عين حال نوجوان به سوي آينده نيز نيم نگاهي دارد و نگران سرنوشت تحصيلي، شغلي، اقتصادي، خانوادگي و اخلاقي خويش است. همين مسئله در مواردي وي را دچار پريشاني و اضطراب خاطر مي نمايد 1 .

10. دوستي ها: روان شناسان در اين دوران دست كم سه نوع دوستي را بيان مي كنند:

يكم: دوستيهايي كه نوجوان با همجنس و همسال خويش برقرار مي كند. اين نوع دوستيها با تقديم هديه و احساسات پاك به اوج خود مي رسد و نوعي انحصارطلبي در آن مشاهده مي شود.

دوم: نوجوان گاه با كودكان خردسال روابط صميمانه برقرار مي سازد و به حمايت از آنها مي پردازد. در اين گونه موارد از آنجا كه احتمال انحرافهاي جنسي وجود دارد مناسب است به دقت اين روابط مورد توجه والدين و مربيان قرار گيرد.

سوم: در نوع سوم دوستي بين نوجوان و شخص بزرگسال تر رخ مي دهد. در اين حال شخص بزرگ تر طرف اعتماد نوجوان قرار مي گيرد، حتي ممكن است اين رابطه به ارتباطي تنگاتنگ بدل شود. در اين موارد بايستي خانواده و اطرافيان نوجوان بر اين نوع دوستي نظارت كاملي را اعمال نمايند و از پاكي و صداقت دوست بزرگسال مطمئن شوند2 .

ب) ويژگيهاي اجتماعي

با فرا رسيدن ايام نوجواني دو حس ارزشمند در نوجوان هويدا مي گردد. كهلبرگ روان شناس مشهور در همين رابطه مي گويد: «نوجواني مرحله اي انتقالي است كه با دو ويژگي كشف خويشتن و هويت يابي و تعالي اجتماعي همراه است. 3 »

1. مشاركت اجتماعي: نوجوان در تلاش است با قبول مسئوليتها و مشاركت در فعاليتهاي جمعي براي خويشتن نوعي نقش و جايگاه اجتماعي تعريف نمايد. از اين رو به شناخت قوانين و مقررات اجتماعي و بررسي ارزشهاي اجتماعي روي مي آورد. در اين صورت اگر وي از راهنماييهاي به جاي اطرافيان برخوردار باشد، مي توان از او نقشي فعال و تا حدودي هماهنگ و ارزشمدار انتظار داشت و در غير اين صورت ممكن است اين حس به انحرافات اجتماعي بيانجامد.

2. هويت جويي: در سالهاي آغازين نوجواني، پسران و دختران تحت نفوذ همسالان خود قرار دارند و براي ايشان هماهنگي با گروه دوستان بسيار با اهميت است، اما با گذر اين مرحله به تدريج نوجوان در جستجوي هويت خويش برمي آيد و به رفتارهايي مستقلانه اقدام مي كند. البته بايد توجه داشت كه ارائه آگاهيهاي لازم در زمينه هاي هويت ديني و ملي مي تواند كمك مثبتي به قوام شخصيت نوجوان در اين دوران باشد. از سوي ديگر بي توجهي به اين مسئله خطر «بحران هويت » را در پي دارد كه عواقب خطرناك و اسف بار آن مي تواند تا مدتها دامنگير شخص و جامعه وي شود.

پی نوشت:

1)جهت اطلاع بيشتر نك. هلن شاگتر و چنگيز بوئر، مشكلات نوجوانان، و راه حل آنها، ترجمه مجتبي جواديان، مشهد، دانشسراي عالي.

2) دنياي نوجوان، دكتر محمد رضا شرفي، ص 157.

3) مسائل نوجوانان و جوانان، دكتر محمد خداياري فرد، ص 28، با اندكي تصرف.

منبع:سایت ذی طوی