چکیده: مولایِ من، باید رویمان از شرمندگی سیاه شود، ما نه به دنبال تو بوده‌ایم و نه بر راه تو، آری؛ ما فقط سر راه خودمان نشسته‌ایم و انتظار داریم، اما تفاوت نشستن و ایستادن بسیار است و تو ایستاده که نه، بلکه در حال حرکت می‌خواهی.
گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است؟ گفتا تو خود حجابی ورنه رخم عیان است
گفتم که از که پرسم جانا نشان کویت گفتا نشان چه پرسی؟ آن کوی بی نشان است!
گفتم مرا غم تو خوش‌تر ز شادمانی گفتا که در ره ما غم نیز شادمانی است. [1]
چرا برخی از افراد منتظر امام زمان نیستند؟ موانع انتظار چیست؟ و جامعه انتظار چه وظایفی در برابر این موانع دارند؟
موانع انتظار:
۱: استبعاد ذهنی ظهور: برخی از افراد جاهل و یا مغرض، کلا منکر ظهور هستند و برخی دیگر هم منکر وجود شخصی دلیر و بت‌شکن به نام حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) هستند و محال می‌دانند انسانی این همه سال زنده باشد، و برخی دیگر نیز معتقدند چگونه شخصی می‌تواند با یارانی اندک آن هم از قشر مستضعف جامعه، در برابر قدرت‌ها، با انواع سلاح‌های پیچیده پیروز شود؟ و برخی دیگر معتقدند چگونه ممکن است در بین مردمی که بر اثر گناه سنگدل شده‌اند و هوا پرستی برایشان لذت‌بخش است، حکومتی عادلانه و خالی از ظلم و ستم تشکیل داد؟ و ارائه نمونه‌هایی از عمر طولانی مانند حضرت نوح (علیه‌السلام) یا نجات قوم بنی اسرائیل از دست فرعون توسط حضرت موسی (علیه‌السلام) و پیروزی مردم ایران با دست خالی در مقابل حکومت پهلوی، و رژیم بعث که از طرف همه قدرت‌ها حمایت می‌شد، برای این گونه افراد قانع کننده نیست، چرا که آنان قدرت سلاح‌های امروزی را بیشتر از تجربیات تاریخی باور دارند و لذا همین تفکرات آنان را از لذت انتظار محروم کرده است. خداوند در قرآن کریم به این استبعاد ذهنی افراد اشاره کرده است که در بخش پایانی دعای عهد نیز آمده است.
«إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً* وَ نَراهُ قَریباً [معارج/ ۶ و ۷] زیرا آن‌ها آن روز را، یا به تعبیر وارده در دعای عهد امر ظهور را، دور می‌بینند و ما آن را نزدیک مىبینیم».
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«بدانید که هرگاه او قیام کند، حتما مردم می‌گویند: این چگونه ممکن است؟ در حالی که چندین و چند سال است که استخوان‌های او نیز پوسیده است». [2]:
۲: تهدید منافع: زور گویان، مستکبران، مفسدین فی‌الارض و... که از راه‌های حرام و چپاول و غارت اموال افراد و کشورهای ضعیف و اسارت فکری و جمسی آنان، مال و ثروتی جمع‌آوری کرده‌اند وقتی وعده ظهورِ مبارزی قهرمان را می‌شنوند لرزه بر اندامشان می‌افتد و از اینکه با ظهور چنین انسانی منافع نامشروعشان به خطر می‌افتد به شدت احساس خوف می‌کنند، و برای دلخوشی خودشان و سرکوب حرکت‌هایی که مقدمه تحقق ظهور است، راه انکار ظهور و حتی انکار تولد فرزندی از امام حسن عسکری (علیه‌السلام) را منکر می‌شوند، در حالی که وعده خداوند حق است و قطعا بت‌شکنی بی‌نظیر از سلاله پاک رسول الله ظهور خواهد کرد و جلوی تمام بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌ها را خواهد گرفت. امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«حجت قائم که در غیبتش انتظار او را کشند و در ظهورش مطاع باشد، اگر از دنیا مگر یک روز باقی نمانده باشد، خدا همان روز را طولانى می‌نماید، تا ظهور کند و زمین را پر از عدالت کند؛ همان گونه که از ستم پر شده است». [3]
۳: شتاب زدگی: شتاب زدگی و عجله یکی از علل شکست و انحراف در هر امری به خصوص امر ظهوراست و باعث می‌شود عده‌ای با دیدن جنگ‌های وحشیانه و خون ریزی‌های ظالمانه برای ظهور وقت مشخص کنند، و جنگ و خونریزی را همان فسادی تفسیر کنند که در عصر ظهور شکل می‌گیرد، و برخی دیگر پیرو مدعیان دروغینی بشوند که از شرایط تاریک فتنه در رسیدن به اهداف شومشان استفاده می‌کنند و خود را همان منجی معرفی می‌کنند و افراد عجول را نیز دور خود جمع می‌کنند، و برخی نیز از انتظار خسته شده و منکر ظهور می‌شوند، به خاطر همین خطرات بزرگ شتابزدگی است که اهل بیت، مردم عصر ظهور را به صبر و دوری از عجله فرا می‌خواندند، امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:
«شتاب مردم برای این کار. آن‌ها را هلاک ساخت. خداوند به جهت شتاب مردم، شتاب نمی‌کند. برای این امر مدتی است که باید پایان پذیرد. اگر پایانش فرا رسد، آن را ساعتی پیش و پس نیفکند.». [4]
امام صادق (علیه‌السلام) در پاسخ مهزم که از وقت ظهور سوال کرده بود فرمودند:
«ای مهزم وقت گذاران دروغ گویند، و عجله کنندگان هلاک گردند، و تسلیم شوندگان نجات یابند». [5]
۴: عافیت طلبی: شانه خالی کردن از مسئولیت‌های سخت، دست کشیدن از مبارزه و سازش با مخالفان، فراهم نکردن مقدمات ظهور و... نمونه‌هایی از عافیت طلبی است که از ضعف جسمی، عقلی یا ارادی انسان‌ها سرچشمه می‌گیرند و از موانع ظهور هستند، در حالی که لذت انتظار پیچیده به سختی‌هایی است که تعهد پذیری و خشمگین کردن دشمنان با قول و عمل از مهم‌ترین آن‌ها است و اهل بیت پیامبر برای کسانی که سختی‌ها را به خود می‌خرند تا روحیه انتظار را زنده کنند و دشمنان ظهور را عصبانی کنند جایزه و پاداش ویژه مشخص کرده‌اند، امام موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«هر کس اسبی را به انتظار امر ما نگاه دارد و به سبب آن، دشمنان ما را خشمگین سازد، در حالی که منسوب به ما است، خداوند روزیش را فراخ گرداند و به او شرح صدر عطا کند و او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته‌هایش یاری‌اش کند». [6]
۵: نگرش منفی به انتظار: برخی روایاتی که وجود ظلم و دنیای غرق در فساد را از نشانه‌های ظهور می‌دانند، را اینگونه تفسیر می‌کنند که برای تعجیل در ظهور باید دنیا را اینگونه شکل دهند، و با ایجاد فساد و ظلم زمینه ظهور را فراهم سازند، در حالی که این گونه تفاسیر غلط فقط برای موّجه جلوه دادنِ هوا پرستی و جاه طلبی خودشان است. چرا که منطق قرآن کریم و روایات اهل بیت همگی در جهت مبارزه با ظلم و فساد بوده است تا جایی که خداوند می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقینَ وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ [تحریم/۹] اى پیامبر! با کفّار و منافقین پیکار کن و بر آنان سخت بگیر! جایگاه‌شان جهنم است، و بد فرجامى است!».
امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«بر هیچ مؤمنى روا نیست که ببیند خدا نافرمانى مىشود و چشم خود را فرو بندد، مگر آنکه آن وضع را تغییر دهد». [7]
۶: بی‌بصیرتی: بزرگ‌ترین دشمن بشیریت که مانع رفاه، آرامش، محبت و دوستی به یکدیگر و بسیاری از نعمت‌های دیگر شده است، جهل و نادانی آنان است، و آن‌ها به خاطر عدم معرفت حتی وجود خدا و حقانیت پیامبران و برتری اسلام بر سایر ادیان را منکر می‌شوند و همین بی‌بصیرتی آنان را در این جهان غبار آلود، به انکار منجی می‌کشاند، و زمینه را برای تبلیغات دروغین کسانی که چهره حضرت را وحشیانه جلوه می‌دهند فراهم می‌سازد، به خاطر همین امام سجاد (علیه‌السلام) بصیرت را راز باقی ماندن روحیه انتظار می‌داند و می‌فرماید:
«برای قائم ما دوگونه غیبت است... اما غیبت دوم به درازا می‌کشد تا جایی که بیشتر کسانی که به او ایمان داشتند، از اعتقاد خود برمی‌گردند. فقط کسانی در اعتقاد خود ثابت قدم می‌مانند که یقینی محکم و استوار و شناختی صحیح داشته، و تسلیم ما اهل بیت و سخنان ما اهل بیت باشند و سخنان ما بر آن‌ها گران نباشد». [8]
در این شرایط وظیفه جامعه منتظر این است که با تأسی به سیره و احادیث اهل بیت، جامعه را از این موانع عبور بدهد و آنان از از حتمی بودن ظهور و زنده بودن حضرت از زمان امام حسن عسکری (علیه‌السلام) تا کنون مطمئن سازد و در مقابل توطئه‌های منفعت‌طلبان و زور گویان بایستد و با پدیده شوم عافیت طلبی برخورد قاطعانه داشته باشد و با تفسیر صحیحِ روایات ظهور، مانع برداشت‌های غلط و سلیقه‌ای باشد و بدین وسیله جهل و نادانی را برطرف کرده و به مردم بصیرت دینی بیاموزند.
....................................
پی نوشت‌ها:
[۱]. فیض کاشانی، ملا محسن، گنجور، غزلیات، غزل ۹۶.
[۲]. «إِنَّ الْقَائِمَ إِذَا قَامَ یَقُولُ النَّاسُ أَنَّى ذَلِکَ وَ قَدْ بَلِیَتْ عِظَامُ» مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، انتشارات اسلامیه، تهران، سال چاپ مختلف، ج ۵۱، ص ۱۴۸.
[۳]. «الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ فِی غَیْبَتِهِ الْمُطَاعُ فِی ظُهُورِهِ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فَیَمْلَأَ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْرا» همان مدرک قبلی، ج ۵۱، ص: ۱۵۵.
[۴]. َ «إِنَّمَا هَلَکَ النَّاسُ مِنِ اسْتِعْجَالِهِمْ لِهَذَا الْأَمْرِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَایَةً یُنْتَهَى إِلَیْهَا فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ یَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَ لَمْ یَسْتَأْخِرُوا» همان مدرک قبلی ج ۵۲، ص ۱۱۸.
[۵]. «إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ مِهْزَمٌ الْأَسَدِیُّ فَقَالَ أَخْبِرْنِی جُعِلْتُ فِدَاکَ مَتَى هَذَا الْأَمْرُ الَّذِی تَنْتَظِرُونَهُ فَقَدْ طَالَ فَقَالَ یَا مِهْزَمُ کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَکَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُونَ وَ إِلَیْنَا یَصِیرُون» همان مدرک قبلی ج ۵۲، ص ۱۰۴.[۶]. «من ارتبط دابّة متوّقعا به أمرنا و یغیظ به عدوّنا و هو منسوب إلینا أدرّ اللّه رزقه، و شرح صدره و بلّغه أمله، و کان عونا على حوائجه» عطاردی، عزیز الله، مسند الإمام الرضا علیه السلام، چاپ اول، انتشارات آستان قدس، مشهد، ۱۴۰۶ ق، ج۲، ص: ۳۷۸.
[۷]. «لَا یَحِلُّ لِعَیْنٍ مُؤْمِنَةٍ تَرَى اللَّهَ یُعْصَى فَتَطْرِفَ حَتَّى تُغَیِّرَه» محدث عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة، چاپ اول، انتشارات اهل بیت، قم، ۱۴۰۹، ج۱۶، ص ۱۲۷.
[۸]. «إِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غَیْبَتَیْنِ إِحْدَاهُمَا أَطْوَلُ مِنَ الْأُخْرَى أَمَّا الْأُولَى فَسِتَّةُ أَیَّامٍ وَ سِتَّةُ أَشْهُرٍ وَ سِتُّ سِنِینَ وَ أَمَّا الْأُخْرَى فَیَطُولُ أَمَدُهَا حَتَّى یَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَکْثَرُ مَنْ یَقُولُ بِهِ فَلَا یَثْبُتُ عَلَیْهِ إِلَّا مَنْ قَوِیَ یَقِینُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ وَ لَمْ یَجِدْ فِی نَفْسِهِ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْنَا وَ سَلَّمَ لَنَا أَهْلَ الْبَیْت» مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، انتشارات اسلامیه، تهران، سال چاپ مختلف، ج ۵۱، ص ۱۳۴.