- دعا کلید رحمت و رضوان الهی است.
فطرت پاک، ما را به سمت چراغ راهنما هدایت میکند.
انسان آنگاه که به دنیای پر از سختی و گرفتاری پا میگذارد، همواره خود را در راهی آگنده از سردرگمی و ابهام مییابد و بر اساس فطرت و ذات پاک خود، به دنبال نوری روشن، یا راهنمایی مطمئن برای عبور از گردنههای سخت زندگی میگردد.
دعا و نیایش؛ سلاح انبیاء
ائمه اطهار علیهم السلام آن چراغهای روشن برای ادامه مسیر هستند که اگر ما به سیره و اخلاق آنان تمسک جوییم، هرآینه به مطلوب و مقصد خود نزدیک شدهایم. همه امامان معصوم به منزله نور واحدی هستند که مهمترین هدفشان جهت دهی انسانها و جوامع به سمت راه خیر و هدایت است. چنانکه پیامبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم ائمه اطهار را به منزله نور واحدی میدانند و میفرمایند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَنِي وَ خَلَقَ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ مِنْ نُورٍ وَاحِد؛[1] همانا خداوند متعال و بلند مرتبه، مرا را خلق کرد و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) را از یک نور خلق کرد.» معصومان علیهم السلام بر حسب اقتضای زمان حیات خود به نحوی به رسالت و رهبری مردم خود پرداختند و به هیچ وجه به خاطر موانع و مشکلات از وظیفه و رسالت خود دست نکشیدند. امام سجاد (علیه السلام) بر حسب شرایط و اقتضائات زمان خود به وسیله سلاح مهمی به نام دعا که به سلاح پیامبران (علیهم السلام) معروف است، به هدایت و راهنمایی مردم پرداختند و باعث روشنایی دل بسیاری از عاشقان عصمت و طهارت شدند. چنانکه امام رضا (علیه السلام) در مورد دعا میفرمایند: «عَلَيكُم بِسِلاحِ الأنبِياءِ. فَقيلَ: و ما سِلاحُ الأنبِياءِ؟ قالَ: الدُّعاءُ؛[2] بر شما باد سلاح پيامبران. عرض شد: سلاح پيامبران چيست؟ فرمودند: دعا.» دعا و نیایش اسلحه پیامبران علیهمالسلام است. امام سجاد (علیه السلام) به وسیله دعا به مبارزه سیاسی با حکومت جور و همچنین به فرهنگ سازی، تربیت، هدایت بسیاری از مردم پرداخته و باعث جاودانگی سیره معصومین (علیهم السلام) در جامعه شدند. امام زین العابدین (علیه السلام)، که اسوه عبادت و بندگی خداوند متعال بودند، با نهادینه کردن فرهنگ تشیع و همچنین یادگار عظیم و گرانقدری به نام صحیفه سجادیه، نقش بی بدیلی نه تنها در تاریخ اسلام، بلکه در رشد و هدایت بشریت داشتند.
دعا؛ کلید رحمت الهی و روشنگر راه هدایت
دعا، پیوندی عاطفی بین انسان و خالق اوست که آثار تربیتی بسیاری بر روح و روان فرد میگذارد. از همین رو دین مبین اسلام نگاه ویژهای به موضوع دعا داشته و همواره ائمه اطهار (علیهم السلام) به ما توصیه کردهاند که از این ابزار مهم، برای برطرف شدن مشکلاتمان و دست یابی به رحمت الهی، استفاده کنیم. از همین رو امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «الدُّعاءُ مِفتاحُ الرَّحمَةِ وَ مِصباحُ الظُّلمَةِ؛[3] دعا کلید رحمت الهی و چراغ ظلمت و تاریکیها است.» امام سجاد (علیه السلام) با توجه به شرایط اختناق آمیزی که بر جامعه حکم فرما بود، با روشنگری قیام عاشورا و تببین معارف اسلامی در قالب کلید رحمت و چراغ ظلالت، دعا و نیایش، به بهترین وجه ممکن به وظیفه و رسالت الهی خود پرداختند. ما نیز اگر بخواهیم با تمسک و پیروی از ائمه اطهار (علیهم السلام) به راه نجات و موفقیت برسیم، باید از این سلاح مهم یعنی دعا، در زندگی خود حداکثر استفاده را بریم. اما گاهی یک سوال در ذهن ما متبلور میشود که چرا با این همه تاکید دین اسلام به دعا و نیایش، دعاهای ما مستجاب نمیشود؟ جواب این سوال را از منظر زین العابدین (علیه السلام) بررسی خواهیم کرد.
دعاها در هر صورتی مستجاب است!
دعا و نیایش مقدمات و شرایطی دارد که اگر آنها فراهم شوند، هر آینه به استجابت نزدیک است. به عنوان مثال نمیتوان انتظار داشت که ما هیچ حرکت یا فعالتی نداشته باشیم و از خداوند طلب ثروت و مال فراوان داشته باشیم؛ زیرا برکت خدواندی با تلاش و کوشش به انسان خواهد رسید. اما چرا گاهی با اینکه ما شرایط و مقدمات دعا را فراهم میکنیم، دعایمان مستجاب نمیشود؟ امام زین العابدین (علیه السلام) در این باره میفرمایند: «المؤمِنُ مِن دُعائِهِ عَلي ثَلاثٍ: إِمّا أن يُدَّخَرَ لَهُ، و إمّا أن يُعجِّلَ لهُ و إمّا أن يَدْفَعُ عنهُ بلاءً يُريدُ أن يُصيبَهُ؛[4] دعاهاي مؤمن بر سه گونه است: يا براي او ذخيره مي شود و يا سريعاً اجابت مي شود و يا به واسطة آن دعا، بلائي كه قرار بود به او رسد از او برطرف ميگردد.» بر این اساس امام سجاد (علیه السلام) این گونه میفرمایند که ما دعای غیر مستجاب نداریم و همه دعاها مستجاب است، تنها نحوه برآورده شدن دعاها فرق میکند. به این صورت که ما یا در همین دنیا به مطلوب و خواسته خود خواهیم رسید، یا اینکه دعاها، بلاها و گرفتاریها را از ما دور خواهد کرد و یا اینکه دعا برای روز قیامت و سرای باقی ذخیره خواهد شد.
پی نوشت:
[1] بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 27، ص 131.
[2] الکافی، ج 2، ص 468، ح 5.
[3] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج 5، ص 167.
[4] تحفالعقول، ص 280.
امام زین العابدین سجاد علیه السلام، به وسیله سلاح مهمی به نام دعا و نیایش به ترویج معارف اسلامی و فرهنگ شیعی پرداختند و رسالت الهی خود در جهت هدایت بشر به بهترین وجه ممکن انجام دادند.