چرا مهریه را زیاد می‌گیرند

در مقاله‌ی قبل[1] راجع به اصل مهریه و توصیه‌های دینی بر کم گرفتن آن و همچنین در خصوص تبعات مهریه‌ی بالا صحبت کردیم اینک به برخی دلیل‌هایی که عده‌ای برای بالاگرفتن مهریه می‌آورند می‌پردازیم.

حفظ شدن شأن دختر
اگر مهریه پایین گرفته شود به این معنی است که برای دختر ارزش قائل نشده‌اند و شأن دختر حفظ پایین می‌آید.
در جواب باید گفت: اولاً چه کسی گفته که شأن یک زن به میزان مهریه‌ی او است اگر ملاک خدا را بخواهیم بدانیم که خدا در سوره‌ی حجرات می‌فرماید: «إِنَّ أَکرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم»[2] ملاک نزد خدا تقواست حال آیا اگر ما به توصیه‌ی دین عمل کردیم و مهریه را پایین گرفتیم به تقوا نزدیک‌تریم یا اگر خلاف آن عمل کنیم؟ شأن دخترمان پیش خدا با مهر السنه بیشتر حفظ می‌شود یا مهریه‌های نجومی؟ مگر بالاتر از خدا هم داریم؟ چه‌بهتر که شأن و منزلت انسان نزد خدا حفظ شود تا بنده‌ی خدا. رسول‌الله می‌فرمایند: «برترین زنان امت من خوب‌روترین و کم مهرترین آنان است».[3]

ثانیاً از کسی که معتقد است شأن دختر با مهریه‌اش حفظ می‌شود باید پرسید که مهریه‌ی دختر یا خواهر خودش چقدر باشد ارزش او حفظ می‌شود؟ هزار سکه؟ ده‌هزار تا؟ مگر معامله است که این‌گونه قیمت می‌گذارید؟ ارزش انسان که با پول مشخص نمی‌شود «بعضی‌ها چند میلیون تومان مهریه می‌گذارند! (این بیانات مربوط به سال هفتاد است) یعنی ازدواج را که یک امر انسانی است به یک دادوستد و به یک کار بازاری و معامله‌گری تبدیل می‌کنند. این، تحقیر و توهین به نقش و شأن انسانیت در ازدواج است. این، کار غلطی است.»[4] امام کاظم ع می‌فرمایند: «آگاه باشید که برای بدن‌های شما قیمتی جز بهشت نیست؛ پس به چیزی جز آن نفروشید.»[5] 

سال سوم ما از این‌چنین شخصی این است که شأن دختر شما بالاتر است یا حضرت زهرا س؟ چرا پیغمبر مهر السنه را برای ایشان انتخاب کردند؟ «خیال نکنید آن‌وقت‌ها مهریه‌ی زیاد و سنگین یا جهیزیه زیاد سرشان نمی‌شد. چرا آقا! آن‌وقت‌ها هم بعضی از این بی‌عقلی‌ها مثل بی‌عقلی‌های زمان ما داشتند که مثلاً یک میلیون مثقال طلا مهر دخترشان بکنند. این کارهای مبالغه‌آمیزِ این‌طور کار جهّال است اسلام آمد همه‌ی اینها را به هم ریخت نه اینکه پیغمبر بلد نبودند بگویند دختر من هزار شتر سرخ‌موی با فلان شرایط باید مهریه‌اش باشد.»[6]

پشتوانه‌ای برای حفظ خانواده
مهریه تضمینی است برای اینکه داماد یک‌دفعه دست از پا خطا نکند و زیر سرش بلند نشود و یا یک‌بار دست بزن پیدا نکند، در معیشت خانه و پرداخت نفقه سستی نکند و ... در واقع مهریه اهرم فشاری است در دست‌زن برای مهار مرد.

«این‌هایی که خیال می‌کنند اگر مهریه (زیاد) نباشد، ازدواج دخترشان متزلزل خواهد شد؛ این‌ها اشتباه می‌کنند. ازدواج اگر چنانچه بامحبت بود، با وضعیت درست بود، بی مهریه هم متزلزل نمی‌شود ولی اگر چنانچه بر مبنای خباثت و زرنگی و کلاهبرداری و فریب و این چیزها بود مرد بدجنس زورگو، کاری خواهد کرد که بتواند از زیر بار این مهریه هم فرار کند»[7] کاری می‌کند که زن آخرش بگوید مهرم حلال جانم آزاد تازه اگر هم زن خیلی مقاومت به خرج بدهد و کوتاه نیاید نهایتش چه می‌شود؟ یک زندگی سرد و خشک و آزاردهنده و یا نهایتش این است که داماد راهی زندان می‌شود. شما به این می‌گویید تضمین زندگی؟ «آن چیزی که مانع طلاق می‌شود اخلاق و رفتار است؛ رعایت موازین اسلامی است.»[8]

مهریه بالا نه‌تنها تضمینی برای زندگی حساب نمی‌شود بلکه خود تهدید هم حساب می‌شود امام علی ع می‌فرماید: «در مهریه زنان زیاده‌روی نکنید که باعث ایجاد دشمنی می‌شود»[9] روایتی دیگر از رسول اکرم آمده است که ایشان می‌فرمایند: «مهریه را آسان بگیرید چرا که مرد آن را (مهریه‌ی بالا را) می‌دهد و در دلش کینه می‌ماند.»[10]

پشتوانه اقتصادی بعد از طلاق
باتوجه‌به اینکه آمار طلاق روزبه‌روز در جامعه در حال افزایش است انسان باید دوراندیشی کند و همه‌ی جوانب کار را در نظر بگیرد؛ اگر خدای‌نکرده کار به طلاق بکشد زن باید پشتوانه‌ای برای امرارمعاش خود داشته باشد.

این حرف نشان‌دهنده‌ی این است که گوینده‌ی آن اصلاً فلسفه و مفهوم مهریه را نمی‌داند یا اگر هم می‌داند دارد از آن سو استفاده می‌کند مهریه همان‌طور که در قران هم از آن با نام صدُقَه یاد شده است هدیه ایست از جانب مرد برای نشان‌دادن صدق و راستی خود نسبت به درخواست ازدواجی که مطرح کرده. نه اینکه بخواهد پشتوانه‌ی اقتصادی بعد از طلاق باشد اصلاً این‌گونه منفی‌نگری و برنامه‌ریزی برای طلاق نسبت به ازدواجی که هنوز شکل نگرفته صحیح نیست بهتر است به‌جای این کار اگر واقعاً نگران دختر هستید در انتخاب خود دقت بیشتری داشته باشید و با شناخت بیشتر، آموزش‌های لازم همسرگزینی و همچنین همسرداری وارد زندگی شوید تا از طلاق و آسیب‌های آن در امان بمانید

مطلب دیگر اینکه در اکثر مواردی که کار به طلاق کشیده می‌شود یا به‌کلی مهریه دریافت نمی‌شود و زن برای رهایی از وضعیتی که دارد آن را می‌بخشد و یا اینکه به میزان دارایی‌های داماد از او مهریه را می‌گیرند و نهایتاً هم داماد به زندان می‌افتد چرا که اکثریت افراد جامعه اصلاً توان پرداخت چنین مبالغی را ندارند.

چشم‌وهم‌چشمی
 «متأسفانه عده‌ای از مردم همه فرصت‌ها و آنات زندگی را برای رقابت و چشم‌وهم‌چشمی مورداستفاده قرار می‌دهند. مترصدند وقتی طرف مقابلشان قدمی برمی‌دارد، آنها یک‌قدم بالاتر بردارند. مثلاً میزان مهریه را مقداری بیشتر از آنکه او برای دختر خانواده‌شان تعیین کرده است، تعیین کنند؛ دقیقاً مثل مزایده، بعضی افراد چنین رویه‌ای دارند که غلط است. اگر بنا باشد کار به مسابقه بکشد بسیاری از خانواده‌ها در این مسابقه دچار خسران خواهند شد.»[11]
امام صادق ع می‌فرمایند: «(در مسائل مادی) به پایین‌تر از خودت نگاه کن و به بالاتر از خودت نگاه نکن.»[12]

حرف مردم

اگر مهریه را پایین بگیریم پشت سر دخترمان حرف می‌ماند که حتماً عیبی داشته که او را با این مهر شوهر داده‌اند.
اولاً دهان مردم را نمی‌شود بست؛ کسی که این‌قدر بی‌فرهنگ است که به‌خاطر کم بودن مهریه عیب روی دختر می‌گذارد اگر مهریه بالا هم باشد یک حرف دیگر خواهد زد مثلاً اینکه حالا فکر می‌کنن چه تحفه‌هایی هستن فلان قدر سکه! ...
ثانیاً حرف مردم که باعث نمی‌شود ارزش دختر ما پایین بیاید امام کاظم ع به هشام فرمودند: «ای هشام! اگر در دست تو گردویی باشد و مردم بگویند مروارید است، سودی به حال تو ندارد؛ وقتی می‌دانی آنچه در دستت است گردو است و اگر در دست تو مرواریدی باشد و مردم بگویند گردو است، زیانی به حال تو نخواهد داشت؛ وقتی می‌دانی آنچه در دست توست مروارید است.»[13]

نتیجه
با وجود توصیه‌های دینی بر ساده گرفتن و کم کردن تجملات در ازدواج از جمله کم گرفتن مهریه و همچنین باوجوداینکه تبعات منفی آن هم در جامعه به‌وضوح دیده می‌شود بازهم عده‌ای اصرار دارند که مهریه‌های آن‌چنانی برای دخترانشان انتخاب کنند. دلیل‌هایی خاص خودشان را هم می‌آورند که برخی از آنها در این مقاله مطرح و به آنها پاسخ داده شد.

پی‌نوشت
[1]. https://btid.org/fa/news/190296
[2]. حجرات 13
[3]. الکافی، ج 5، ص 387
[4]. بیانات مقام معظم رهبری 20/4/1370
[5]. الکافی، ج1، ص19
[6]. بیانات مقام معظم رهبری 12/11/1372
[7]. همان 4/9/1375
[8]. همان 2/9/1373
[9]. وسائل الشیعه، ج 21 باب استحباب قلّة الْمَهْر و كراهة كَثْرَته‏
[10]. الفایق فی غریب الحدیث، ج3، ص421
[11].بیانات مقام معظم رهبری 30/11/1381
[12]. امالی مفید، ص194
[13]. تحف العقول ص386