مقصود از «جهاد اقتصادي» كه مقام معظم رهبري سال 1390 را به اين نام خواندند چيست؟
پاسخ:
پيش از پرداختن به سوال ابتدا لازم است تا درباره دو واژه جهاد و اقتصاد از ديدگاه اسلام توضيح مختصري ارائه گردد. جهاد در اسلام از واژه هاي مقدسي است كه در اصل به معناي جهاد و مبارزه با دشمنان اسلام و به عبارتي جهاد نظامي آمده است اما با عنايت به كاربرد اين واژه در معاني ديگر مي توان دريافت كه اين واژه تنها به بعد نظامي اختصاص ندارد و معنايي فراتر از موضوعات نظامي گري را مي توان از آن دريافت نمود. به عنوان مثال در روايت وارد شده است: «إن النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعث سرية فلما رجعوا قال: مرحبا بقوم قضوا الجهاد الأصغر و بقي الجهاد الأكبر. قيل: يا رسول الله و ما الجهاد الأكبر؟ قال: جهاد النفس. يعني زماني پيامبر اكرم لشكر را به جنگي فرستادند و چون لشكر از جنگ بازگشتند فرمود خوش آمديد اي كساني كه جهاد اصغر را از سر گذرانديد و جهاد اكبر باقي مانده است. گفته شد يا رسول الله جهاد اكبر چيست؟ فرمود: جهاد نفس».(1) بنابراين مشخص مي شود برخلاف ديدگاه رايج كه جهاد در اسلام را به معناي جهاد نظامي مي داند واژه جهاد عنواني است فراتر از موضوع نظامي كه مي تواند شامل موارد ديگري باشد و در هر موردي با توجه به پسوندي كه به خود مي گيرد شناخته مي شود همچون جهاد نفس در روايت نبوي. بنابراين شايد بتوان گفت اگر چه عنوان جهاد در زبان عربي معنايي عام دارد كه به معناي هرگونه مجاهده و تلاشي ذكر مي گردد اما جهاد اسلامي و مقدس «كوشش و مجاهدت درراه اهداف مقدس» مي باشد. اين اهداف مقدس مي تواند پيروزي در مصاف نظامي با كافران باشد و يا مقابله با خواهشهاي شيطاني نفس اماره و يا حتي تلاش در راه كسب روزي حلال و توسعه معيشت و نيز ايجاد محيطي امن و سالم براي تامين معاش با در نظر گرفتن معيارهاي ديني. از طرفي اقتصاد اگر چه امري مادي و دنيايي مي باشد اما با اين حال با توجه به اينكه دين اسلام داراي جامعيت بوده و براي دنيا و آخرت انسان ها داراي دستور العمل مي باشد بنابر اين اقتصاد نيز يكي از موضوعات مهم مطرح در اسلام مي باشد كه از ديدگاه اسلام براي آن تعريف و حدود و ثغور مشخصي تعيين گرديده است كه مجموع آنها تحت عنوان اقتصاد اسلامي ناميده مي شود. به عبارتي همانگونه كه مي دانيم اسلام ديني است كه بر خلاف برخي اديان درونگرا ، در كنار آخرت انسان ها دنياي آنها را هم مد نظر قرار مي دهد و بر اين اساس علاوه بر ارائه دستور العمل هاي اقتصادي فردي يكي از وظايف حكومت ديني را توجه به معيشت و اقتصاد جامعه اسلامي قرار مي دهد چرا كه اقتصاد يكي از پايه هاي هر حكومتي است و با اثبات لزوم تشكيل حكومت ديني طبيعتا لزوم توجه به اقتصاد نيز به دنبال آن خواهد آمد. پس از ذكر اين مقدمه لازم است متذكر شويم كه بنا به توصيه مقام معظم رهبري اين دهه از انقلاب به نام دهه عدالت و پيشرفت ناميده شده است و اين نكته روشن است كه مقام معظم رهبري در واقع خط مشي نظام و كشور را با اين نام گذاري در سال و يا در دهه مورد نظر مشخص نموده و جهت گيري سياست هاي نظام را در حقيقت تعيين مي نمايند. اكنون انقلاب اسلامي با گذشت چند دهه مقاومت در برابر توطئه هاي دشمنان به مرحله اي رسيده است كه مي تواند با طي نمودن مراحل رشد و تعالي در عرصه هاي مختلف اقتصادي و فرهنگي و سياسي، كارآمدي خود را به عنوان الگوي ديگر كشورها، نشان دهد يعني سير حركت كشور بايد به گونه اي باشد كه كارآمدي و موفقيت خود را به عنوان الگوي يك كشور انقلابي به منصه ظهور رساند تا ديگر كشورها و ملت ها با تبعيت از اين الگو راه انقلاب و امام را براي رشد و تعالي و سعادت ملت خودشان دنبال نمايند. از همين رو عنايت و تاكيد رهبري معظم انقلاب در اين چند سال اخير به اين مهم بيشتر گشته و ما در رهنمودهاي آيت الله خامنه اي ، اهتمام بيشتر مسئولين و مردم به اين امر را به وضوح مشاهده مي نماييم كه معرفي سال 1389 به عنوان سال «همت مضاعف و كار مضاعف» در همين راستا بود. البته چنانچه مي دانيم در اين چند سال دشمنان انقلاب و مردم ، با مقابله نظامي و تحميل جنگ و در ادامه ، تشديد تحريم ها و ديگر فشارهاي سياسي، اقتصادي و رسانه اي تلاش كردند تا مقاومت مردم انقلابي ما را بشكنند و از ادامه مبارزه نااميد نمايند ، لكن ملت ما بامقاومت و تلاش خود در عرصه هاي مختلف اين توطئه ها را بي اثر كردند. از طرفي همان طوري كه رهبر معظم انقلاب فرمودند: «از جمله اساسي ترين كارهاي دشمنان ملت و كشورها و در مقابله با كشورها مسائل اقتصادي است» و بنا به همين ضرورت است كه معظم له سال 1390 را سال «جهاد اقتصادي» ناميدند. البته همانگونه كه گفته شد واژه جهاد در فرهنگ اسلامي و ايراني ما واژه اي مقدس است كه علاوه بر بار ارزشي و ديني آن اهتمامي فراتر از برنامه و تلاش معمول را ايجاب مي كند. بنابر اين با توجه به تجارب گذشته و قبول اين واقعيت كه دشمن تلاش مي نمايد با تمام توان در برابر استقلال و خودكفايي اقتصادي كشورمان بايستد (همانگونه كه تا كنون در مواردي چون پيشرفت هاي هسته اي كشورمان كارشكني داشته اند) براي نيل به پيشرفت هاي اقتصادي بايد همچون دوران جنگ روي پاي خود بايستيم و اين جهاد مقدس را به صورت اراده اي همگاني در آوريم تا روند توفيق در آن با مشاركت تمام عيار مردمي به پيش رود و در نهايت همانگونه كه در عرصه جهاد نظامي و جهاد سياسي با حضور مردم و بسيج مردمي توانستيم سربلند بيرون آييم در اين عرصه نيز به پيروزي و موفقيت دست يابيم. شايان ذكر است كه اين جهاد اقتصادي در قالب يك نقشه راه كامل يا همان طرح پيشرفت اسلامي ايراني قابل تحقق است و طبيعتا نيل به اين اهداف مستلزم نوعي آسيب شناسي دقيق مي باشد و از آنجا كه هرگونه پيشرفت در كشورمان با تشديد دشمني ها و توطئه ها مواجه مي شود لذا حركت بايد همانگونه كه مقام معظم رهبري فرمودند بايد جهاد گونه باشد تا دسترسي به اهداف مورد نظر ممكن گردد.
پاورقی:
1. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج19، ص182. به نقل از مقاله هوس مداري و خودبيني، سايت نور پورتال.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات