آیا انسان دارای اختیار است

انسان مختار است یا مجبور؟

وقتی به عقل و فطرت خود مراجعه كنيم و بپرسیم که آيا در كارهاى خود اختيار داريم يا نه؟ پاسخ این است که بدون شک دارای اختیار هستیم.

بعد روحانی و ملکوتی و بعد حیوانی و نفسانی آدمی برخلاف موجودات دیگر از اراده و اختیار بهره‌مند است و مسیر زندگی را بر مبنای زمینه‌ها و بسترهایی که فراهم ساخته، خود انتخاب می‌نماید  کسانی به مقام خلیفة اللهی نایل می‌شوند که به هدایت الاهی بگروند و غرائز سرکش و خصوصیات حیوانی را مهار و کنترل کنند.

بر اساس عرفان اسلامی، تمام عالم، فروغ جمال حق و بازتاب اسماء و صفات او است؛ مبحث «اسماء الله»، در عرفان از یک‌سو نمایانگر وجه ارتباط خدا با عالم و آدم است؛ و از سوی دیگر، واسطۀ معرفت‌شناختی خدا و انسان است؛ و از جانب دیگر وجه خداگونگی انسان و خلافت الهی او است.

هرگز سزاوار نیست که تکبری داشته و خود را برتر از سایرین بپنداریم. و همچنین در مقابل دیگر افرادی که امیدی به توبه و بازگشت دارند، نیز همواره باید این تصور را در ذهنمان مجسم کنیم که شاید او عاقبت به خیر شده و ما خدای ناخواسته به سرنوشت بدی دچار شویم.

آنچه از بررسی آیات و سخنان مفسران به دست می‌آید این است که تفاوت معنایی چندانی بین لفظ انسان و بشر وجود ندارد. این دو از الفاظ مترادف هستند که هر دو بر یک معنا دلالت دارند. ولی برخی از اهل لغت بین این دو قائل به تفاوت و فرق اندکی شده‌اند و می‌گویند آدمى را نسبت به فضائل و کمالات و استعدادهای درونی‌اش انسان، و نسبت به جسد و ظاهر بدن و شکل ظاهرش بشر می‌گویند.

انسان مختار و آزاد آفریده شده است؛ یعنی به او عقل، فکر و اراده داده شده است. انسان در کارهای ارادی خود مانند سایر موجودات نیست که مجبور باشد. بشر همیشه خود را در سر چهار راه‌هایی می‌بیند که هیچ‌گونه اجباری ندارد که فقط یکی از آنها را انتخاب کند. سایر راه‌ها بر او بسته نیست.

امام علی علیه السلام فرمودند:

-خدا انسان ها را در آن چه مجبور بوده اند مؤاخذه نمی کند، اما وقتی خدا به انسان اختیار داده و راه درست و خطا را به او نشان داد، باید پاسخ گوی عمل خود باشد.

استاد مسعود عالی

هدف اصلی آفرینش انسان، رسیدن به کمال و سعادت واقعی و دست یازیدن به مقام شامخ انسانی و راه‌یابی به عالم ملکوت است که این همه در پرتو شناخت و معرفت و عبودیت و بندگی آگاهانه به پیشگاه حضرت احدیت میسور و ممکن خواهد بود.

گاهى بلا براى از بین بردن گناه می‌باشد و در واقع کفاره‏ى گناهان است، مصائبى که باعث بیدارى و غفلت‌زدایى است، یا گاهى براى امتحان و تکامل افراد است که نه تنها با عدالت تنافى ندارد، بلکه عین رحمت و کرم پروردگار است.

از نگاه قرآن، انسان موجودى است که از یک‌سو فطرتى الهى و از سوى دیگر، طبیعتى مادى دارد. فطرت او را به سمت معارف بلند، معنویات، و خیرات دعوت می‌کند و طبیعت او را به حضیض مادیّت، شهوات و شرور فرا می‌خواند...