رهروان ولایت ـ توجه فراگیر دین به موضوع تکنولوژی در قالب رویکردی است که آن را به عنوان ابزاری کارآمد و هدفمند جهت ترویج گزاره های دینی به خدمت می گیرد. و بر همین اساس، تاکید وافری بر علم آموزی و دست رسی به اطلاعات و فن آوری روز، در آموزه های دینی دیده می شود. تا جایی که با طلوع پرفروغ اسلام در حجاز، چنان تحولی ایجاد شد که اعراب پابرهنه و دور از فرهنگ، با تمسک به آموزه های دینی در مدت زمانی نه چندان طولانی به متمدّنین عصر خودشان تبدیل شدند.
در قرآن کریم به اين مطلب، اینگونه اشاره شده است: «همان كسانى كه از اين رسول و پيامبر «ناخوانده درس» كه او را نزد خود [با همه نشانهها و اوصافش] در تورات و انجيل نگاشته مىيابند، پيروى مىكنند؛ پيامبرى كه آنان را به كارهاى شايسته فرمان مىدهد و از اعمال زشت بازمىدارد و پاكيزهها را بر آنان حلال مىنمايد و ناپاكها را بر آنان حرام مىكند و بارهاى تكاليف سنگين و زنجيرهها [ىِ جهل، بىخبرى و بدعت را] كه بر دوش عقل و جان آنان است برمىدارد؛ پس كسانى كه به او ايمان آوردند و او را [در برابر دشمنان] حمايت كردند و ياريش دادند و از نورى كه بر او نازل شده پيروى نمودند، اينان همان رستگارانند»[1].[اعراف/157]
دو نکته اساسی در موضوع دین و دنیای مدرنیته وجود دارد که عبارتند از: الف) دست یافتن به بالاترین تکنولوژی روز دنیا و ب) به خدمت گرفتن آن جهت ترویج آموزه های دیني. اگر فن آوری در خدمت دین نباشد و بعضاً مخرب دین باشد، جز خسران و تباهی ارزش دیگری ندارد. و هرقدر که قدرت نفوذ و پیشرفت آن، بیشتر باشد، تباهی آن هم بیشتر است.
دنیای متمدّن امروز در تعامل با پدیده ای به نام رسانه قرار گرفته است این تکنولوژی مدرن و تاثیر گذار، بدون شک یکی از مهمترین و پرنفوذ ترین ابزاری است که به خدمت بشر آمده است. بدون شک، به خدمت گرفتن و استفاده از این فن آوری در جهت نشر معارف دینی، گامی بلند و تاثیر گذار خواهد بود.
رسانه ها با تحولاتی که در جنبه های مختلف از بعد فن آوری تجهیزاتی و حجم و روش داشته اند، به عنوان حاملان و منتقل کنندگان پیام می توانند در ساخت فرهنگ عمومی باورها و افکار عمومی تاثیر بسزائی داشته باشند. آنها بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی عقیدتی و فرهنگی، امکان حضور را در همه نقاط جغرافیایی پیدا کرده اند.
پژوهش درباره دانش ديني رسانه‌اي را مي‌توان به طور منطقي پايه و اساس مباحث دين و رسانه دانست. با دانش رسانه‌اي متناسب با دين است كه مي‌توان ويژگي‌ها و چگونگي تبليغ آموزه‌هاي اسلام را در رسانه‌هاي جديد به نحو بايسته بررسي نمود و به مزيّت‌هاي نسبي رسانه‌ها و نيز محدوديت‌هاي آنها دست يافت. در هر صورت، بررسي انعكاس دين در رسانه كه فراتر از بحثي توصيفي است، از دانش رسانه‌اي بي‌نياز نيست.[2]
تلفیق هنر و جذابیت در رسانه های امروز، باعث تاثیر انکار ناپذیر این پدیده بر فرهنگ عمومی جامعه شده است و این بحث، مورد قبول و پذیرش همه دست اندرکاران امر فرهنگ است. امّا اینکه در فضا و شرایطی که ما در آن هستیم چگونه از این امر می توانیم در جهت ترویج معارف دینی کمک بگیریم و همچنین نقش رسانه در شکل گیری فرهنگ عمومی مورد قبول و منطبق با اهداف و سیاست های تعیین شده یک حکومت با جهان بینی و ایدئولوژی خاص، موضوعی است که باید منطبق با پیشرفت تکنولوژی مورد بررسی قرار گیرد.
تلقی ما این است که فرهنگ عمومی یک پدیده پویا است و سکون در آن معنا ندارد و هر روز، با اخترعات، اکتشافات، نظریه پردازی و رفتارهایی که در دنیا در ابعاد مختلف شکل می گیرد، فرهنگ عمومی پذیرای این رفتارها و تحولات و دگرگونی ها هست. با این ویژگی به راحتی می توانیم آموزه های دینی را در قالبی جذّاب و همسو با علائق و صلائق مخاطب در رسانه ها ترویج کرده و موجبات گرایش جامعه به سمت دین را فراهم آوریم.
تاثير در فرهنگ عمومی، با استفاده از ابزارهایی است که آن ابزارها امکان این تأثیرگذاری را معین می کند و رسانه به عنوان سرآمدی در این راستا مطرح است. و چون نفوذ و حضور و نحوه بیان و شکل انتقال پیام در رسانه ها به طرز ویژه ای است که مخاطب را می تواند با انواع و اقسام شگردها و روش هایی که در آن هست به خود جلب کند، این رسانه می تواند در نحوه تغییر دگرگونی در فرهنگ عمومی و گرایش به دین پرنفوذترین و موثرترین عامل باشد.
------------------------------------
پي‌نوشت:
1. «الَّذينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتي كانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذينَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون».
2. مجموعه مقالات دين و رسانه، مركز پژوهش‌هاي اسلامي صدا و سيما.