در كنار اين فشارها و محدوديتهاى جانكاه نسبت به شيعيان، متوكل در تاراج بيت المال و بناى كاخهاى با شكوه وراه اندازى تشريفات پرخرج بيداد مىكرد.
او كاخهاى متعددى بنا كرد و اموال هنگفتى هزينه آنها نمود. از جمله، كاخهايى بنامهاى: شاه، عروس، شبداز، بديع، غريب و برج بنا كرد و يك ميليون و هفتصد هزار دينار فقط هزينه ساختن كاخ اخير كرد![1]. نيز قصر ديگرى ساخت كه به قصر «بُركُوأ» شهرت يافت. ساختمان اين قصر كه از بهترين و بزرگترين قصرهاى وى بود، بيست ميليون درهم هزينه برداشت![2]قصرهاى ديگرى نيز بنامهاى:جعفرى، مليح، غرو، مختار، حير براى خوشگذرانى بنا كرده بود كه هر كدام هزاران ميليون درهم خرج برداشته و مورخان بتفصيل از آنها ياد كرده اند[3]
متوكل تصميم گرفت پسرش «عبدالله معتزّ» را ختنه كند و براى اين منظور تشريفات بسيار پرخرج و سرسام آورى به راه انداخت كه مورخان بتفصيل نوشتهاند و ما به گوشه هايى از آن اشاره مىكنيم:
فرشى را كه طول آن يكصد ذراع و عرض آن نيز پنجاه ذراع بود، براى تالار قصر كه داراى همين ابعاد بود، تهيه كردند و براى پذيرايى از مدعوين چهار هزار صندلى از طلا و مرصع به جواهر در تالار قصر چيدند!
به فرمان متوكل بيست ميليون درهم كه براى نثار آماده شده بود، بر سر زنان و خدام و حاشيه نشينان نثار كردند! و يك ميليون درهم كه روى آنها عنوان جشن و مراسم ختنه كنان حك شده بود، بر سر آرايشگر و ختنه كننده و غلامان و پيشكاران مخصوص نثار گرديد!
آن روز از ختنه كننده معتزّ پرسيدند كه تا موقع صرف غذا، چه مبلغى عائد تو شده؟ گفت: هشتاد و چند هزار دينار غير از اشياى زرين و انگشترى و جواهر! وقتى كه صورت مخارج جشن «ختنه كنان» به متوكل تسليم شد... بالغ بر هشتاد و شش ميليون درهم شده بود![4]
اينها گوشه هايى از خوشگذرانيها و ولخرجيهاى متوكل از محل بيت المال بود، و گرنه شرح بزمها و عياشيهاى او در اين بحث فشرده نمىگنجد. تنها اينجا اضافه مىكنيم كه «سيوطى» مىنويسد: او چهار هزار كنيز در كاخ خود داشت كه از همه آنها كام جسته بود![5] «مسعودى»، مورخ نامدار، مىگويد: در هيچ زمان و هيچ عصرى مانند دوران حكومت متوكل، پول خرج نمىشد![6]
----------------------------------------
[1] ابن واضح، تاريخ يعقوبى، نجف، المكتبة الحيدرية، ١٣٨٤ ه'.ق، ج٣، ص٢٢٣.
فقيهى، على اصغر، آل بويه، انتشارات صبا، ١٣٦٥ ه'.ش، ص ٤١٥.
[2] القرشى، باقر حياة الامام الهادى، الطبعة الأولى، بيروت، دارالأضوا، ص٣٠٩ - ٣١٥.
[3] همان كتاب، ص ٤١٧ - دكتر منجد، صلاح الدين، بين الخلفأ و الخلعأ، الطبعة الثالثة، بيروت، دارالكتاب الحديث، ١٩٨٠ م، ص٣٣ - .٣٥ مراسم پرتجمل ختنه كنان معتزّ را «قلقشندى» نيز با اندكى تفاوت در كتاب «مآثر الأنافة فى معالم الخلافة»، (مطبعة حكومة الكويت، چاپ دوم) ج٣، ص٣٦٧ آورده است.
[4] سيوطى، تاريخ الخلفأ، الطبعة الثالثة، بغداد، مكبتة المثنى، ١٣٨٣ ه'.ق، ص٣٥٠.
[5] مروج الذهب، بيروت، دارالأندلس، ج٤، ص٤٠.
[6] خوارزمى، رسائل، مصر، المطبعة العثمانى، ١٣١٢ ه'.ق، ص ٧٦ - .٨٣ فقيهى، همان كتاب، ص ٤٥٣.