کمک به دیگران در ایام سال جدید، نقش مؤثری در سوق دادن حال انسان به سوی بهترین حالات دارد.
در آستانه ایام نوروز قرار داریم؛ نوروزی که با هیجان و شادیهای خاص خود همراه است. نکته‌ای که همواره باید مد نظر جامعه اسلامی، مخصوصاً در ایام فرحبخشی مثل ایام نوروز، قرار داشته باشد؛ این حدیث امیر مؤمنان است: «كُلَّ يَوْمٍ لَا أَعْصِي اللَّهَ فِيهِ فَهُوَ عِيدٌ[1] هر روزی که در آن گناه نباشد؛ آن روز عید است.»
یکی از نکاتی که عید ما را از گناه دور می‌سازد؛ توجه به حال و روز همسایه و فامیلی است که از لحاظ مادی، در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.
کسب بهترین حالات، با کمک به دیگران
در دعای تحویل سال نو می‌خوانیم: «يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ[2] ای خدایی که حال و احوال (مردم) را تغییر می‌دهی؛ حال ما را به بهترین وضع تغییربده.»
انسان با خواندن دعای تحویل سال از خدا بهترین حالات را می‌خواهد و طبعاً در اولویت این حالت، حالات معنوی و دوری از گناه، لحاظ شده است.
در مطالب قبل گقتیم که حضرت علی(علیه السلام) هر روزی که در آن گناهی نباشد، را عید می‌داند، در دعای تحویل سالب نیز از خدا می‌خواهیم که بهترین حالات را نصیب ما کند. برآیند آن حدیث و این دعا این می‌شود که خدایا بهترین حالات را که دوری از گناه است، برایم مقدر فرما.
هنگامی که انسان مسلمان از خدا خواستار بهترینها برای خود است؛ طبق آموزه‌های اسلامی باید بهترینها را هم برای همسایه و فامیل و همنوعان خود بخواهد.[3] زیرا که توجه نکردن و بی‌تفاوت بودن به حال و روز دیگران، کار پسندیده‌ای نیست و چه بسا منشأ بسیاری از گناهان باشد. انسان باید برای دوری از گناه بی‌تفاوت بودن نسبت به حال دیگران، سعی در کمک کردن به دیگران، در حد وسع خود داشته باشد.
یکی از کارهایی که در این ایام، انسان را به سوی بهترین حالات روحی و معنوی سوق می‌دهد؛ کمک به دیگران است. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «مَنْ كانَ فی حاجَةِ أخیهِ الْمؤمِنِ المسلِمِ كانَ اللهُ فی حاجَتِهِ ما كانَ فی حاجَةِ أخیهِ[4] كسی كه در فكر برآوردن نیاز برادر مؤمن مسلمان خود باشد تا زمانی كه در فكر نیاز او هست، خداوند نیز در (فکر) نیاز وی باشد (نیازش را بر طرف می کند).»
این حدیث به ما می‌آموزد اگر ما در فکر برآوردن نیازهای دیگران و شاد کردن دل آنان و سوق دادن آنها به سوی حالات روحی بهتر باشیم؛ خداوند در فکر ماست و ما را به سمت حالات بهتر و حل شدن مشکلاتمان سوق می‌دهد.
در ایران اسلامی سنتهای خوبی در بین مردم برای کمک به نیازمندان وجود دارد؛ یکی از آنها که در ایام منتهی به سال جدید، برگزار می‌شود و نقش بزرگی در سوق دادن افراد به بهترین حالات دارد؛ جشن نیکوکاری است.
پیرو اهلبیت، بی‌تفاوت نیست
گذشته از جشن نیکوکاری در آخرین روزهای سال، خیلی از انسانهای مسلمان و پیرو اهلبیت (علیهم السلام)، همسایگان و اطرافیان نیازمند خود را در ایام سال جدید از یاد نمی‌برند و می‌دانند که پیرو اهلبیت بودن، یعنی به حال دیگران توجه داشتن و بی‌تفاوت نبودن. امام صادق (علیه السلام) در حدیثی می‌فرماید: «مَا آمَنَ بِاللَّهِ وَ لَا بِمُحَمَّدٍ وَ لَا بِعَلِيٍّ ص مَنْ إِذَا أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِي حَاجَةٍ فَلَمْ يَضْحَكْ فِي وَجْهِهِ فَإِنْ كَانَتْ حَاجَتُهُ عِنْدَهُ سَارَعَ إِلَى قَضَائِهَا وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ تَكَلَّفَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِهِ حَتَّى يَقْضِيَهَا لَهُ فَإِذَا كَانَ بِخِلَافِ مَا وَصَفْتُهُ فَلَا وَلَايَةَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُ[5] به خدا، و محمد و علی (صلوات الله علیهم اجمعین) ایمان نیاورده است کسی که در هنگام نیاز برادر مؤمنش با خوشرویی با او برخورد نکند؛ پس اگر توان دارد احتیاج او را شخصاً برطرف نماید و اگر قادر نیست با کمک دیگری مشکل او را حل کند؛ اگر نسبت به تقاضای برادر مؤمنی بی تفاوت باشد و به درخواست او عمل نکند پس بین ما و او ولایتی نخواهد بود.»
مطابق این حدیث، یک فرد مسلمان و شیعه اگر برایش مقدور است، خودش به دیگران کمک کند؛ اگر هم در توان خودش نیست، اگر از طریق دیگران می‌تواند به دیگری خیری برساند، باید دریغ نورزد؛ وگرنه وظیفه مسلمانی خود را انجام نداده است.
بیاییم در ایام نوروز، همانگونه که خودمان دوست داریم اوضاع، بر وفق مرادمان باشد، از دیگران هم دستگیری کنیم؛ اگر ما بهترین لباسها را بپوشیم و بهترین تنقلات را مصرف کنیم، و همسایه‌ی ما حال خوش مادی نداشته باشد و ما نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم؛ قطعاً مؤاخذه خواهیم شد.
سخن آخر
کمک به نیازمندان در ایام نوروز، باعث مقدر شدن بهترین حالات از طرف خدا برای انسان خواهد شد؛ اگر انسان شیعه، دعای تحویل سال را بخواند و از خدا بهترین حالات را بخواهد؛ ولی نسبت به کمک به همسایه و فامیل و اطرافیان نیازمند، بی‌تفاوت باشد؛ نباید منتظر نتیجه بخش بودن دعای خود باشد، زیرا امام صادق (علیه السلام)؛ انسان بی‌تفاوت نسبت به نیاز مؤمنان را، نکوهش می‌کند.
پی‌نوشتها
[1]. مجموعة ورّام، ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، ناشر: مكتبه فقيه، سال چاپ: 1410 ق، ج2، ص24.
[2]. زاد المعاد- مفتاح الجنان، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق / مصحح: اعلمى، علاءالدين، سال چاپ: 1423 ق، ص328.
[3]. حضرت علی (علیه السلام): «فَأَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِك؛ هر چیزی که برای خودت دوست داری، برای دیگران هم دوست داشته باش و هر چه برای خودت بد و ناپسند می دانی، برای دیگران هم بد بدان.» تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ناشر: جامعه مدرسين، سال چاپ: 1404ق، ص74.
[4]. الأمالي( للطوسي)، طوسى، محمد بن الحسن، ناشر: دار الثقافة، سال چاپ: 1414 ق، ص97. تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ناشر: جامعه مدرسين، سال چاپ: 1404ق، ص74.
[5]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، نورى، حسين بن محمد تقى، محقق / مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، سال چاپ: 1408 ق، ج12، ص434.