ازدواج منشأ حفظ و نگه دارى شخص از انحرافات و بزهکارىهایى است که مىتوان در دوران عزبگى به سراغ او آید. زندگى در حال تجرد با خطرات ناخواستهاى همراه مىشود. کشیده شدن به سمت انحرافات اخلاقى، نتیجه مجرد زیستن است.
پرسش : چگونه مىتوان از منظر وحدت و کثرت، و نگرش توحیدى و با توجه به آیه 30 سوره روم ثابت کرد آرامش درونى پیامد ازدواج اسلامى است؟ منابع لازم را براى تحقیق در موضوع معرفى کنید.
پاسخ:
از این که به ما اعتماد کرده و با ما مکاتبه نمودید سپاسگزاریم، از این که پاسخ نامه دیر به دستتان مىرسد، پوزش مىطلبیم، سبب اصلى حجم بالاى سؤالات ارسالى به این مرکز در سه ماهه اخیر بوده است.
در مورد اصطلاح وحدت در کثرت باید گفت: اصطلاحى فلسفى و عرفانى است که مباحث بسیارى در آن صورت گرفته است.
بنابر عیقده ملا صدرا (از فیلسوفان بزرگ جهان اسلام) همه موجودات عالم هستى، در عین تکثر، وحدتى درون خود دارند و آن وحدت بر اساس اصالت وجود است. موجودات مختلف، مراتب گوناگون یک هستى و وجودند و اختلاف موجودات به بودن آنها در مرتبه خاصى از عالم هستى است، یعنى اختلاف موجودات به اشتراک آنها است. اختلاف آنها در اصل وجود و هستى و اشتراک شان نیز در همان حقیقت وجود است.
و تمایز و جدایى یک موجود از موجود دیگر به این است که چه مقدار از وجود و هستى بهرهمند است.
بر این اساس نظام توحیدى جهان نیز معنا مىیابد، هیچ یک از موجودات هستى متباین و جداى از ذات بارى تعالى نیستند و در عین حال، متفاوت با او هستند، و این فرایند یادآورى فرمایش امیرالمؤمنان (ع) در خطبه اوّل نهج البلاغه (خطبه توحید و اخلاص) است که خداوند با هر موجودى است، نه این که ممزوج با آنها باشد، وجداى از هر موجودى است، نه این که مباین و مفارق با آن باشد.
اگر مقصود از وحدت و کثرت، همان باشد که بیان شد، ارتباط خاصى با موضوع ازدواج و در کنار هم بودن زن و مرد و آرامش بخشى (که در قرآن به آن اشاره شده) به نظر نمىرسد.
پ، سکون و آرامش (که در سوره روم بیان شده است: »از نشانههاى خدا این است که همسرانى از جنس خودتان آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید« (1) از چندین منظر قابل بررسى است:
اوّلا آرامش به گونه کلى و مطلق بیان شده است، یعنى این نوع سکون و آرامش براى هر یکى از مردان و زنانى که به ازدواج روى مىآورند و با جنس مخالف تشکیل خانواده دهند، وجود دارد، چه ازدواج مسلمان باشد یا غیر مسلمان و بنابر این دلیلى وجود ندارد که آیه را براى مسلمانان یا کسانى که به طریق اسلامى ازدواج کردهاند، تخصیص دهیم.
دوم: مسئله سکون و آرامش با آن چه در برخى دیگر از آیات الهى به نام آرامش قلب و اطمینان بیان شده (که با ذکر و یاد خداوند حاصل مىشود) متفاوت است.
هر یک از زن و مرد با نقصى و نیازى که به طرف مقابل دارند و تنها در صورتى به سکون مىرسند که ازدواج محقق شود. در غیر این صورت هیچ گاه نقص و نیاز بر طرف نخواهد شد، نیز فشارى که از ناحیه نیاز جسمی و روحى احساس مىکنند، بر طرف نشده و آنها را دچار تشویش و اضطراب مىکند، تنها در صورت به هم پیوستن زوجین و بر طرف نمودن نیاز جسمى و روانى همدیگر است که به آرامش دست مىیابند، خواه مؤمن باشند یا کافر.
عقیده ربطى به ازدواج اسلامى و غیر اسلامى ندارد. اما از نگاه دیگر تهها با یاد خداوند است که انسان به آرامش برتر و اطمینان قلب دست مىیابد به این اساس ازدواج بر مبناى دینى و اسلامى معنایى دیگرى مىیابد. در این نگاه ازدواج صرفاً ارضاى غریزه جنسى نیست، انسان مىتواند در این جا از نیاز خود به جنس مقابل، متوجه نیازمندى خویش شده و از دام خود خواهی و خودپرستى نجات یابد و در قدم بالاتر متوجه موجود بى نیاز مطلق شود، یعنى کسى که انسان را موجود نیازمند قرار داد تا مغرور به خویشتن نشود، انسانى که نیازمند به موجودى مانند خود است و تنها در وصال و رسیدن به او مىتواند، به سکون و آرامش دست یابد، چگونه به موجود بى نیاز مطلق که همه چیز از او است، نیازمند نباشد؟! در این منظر که ذکر و یاد خدا را به همراه دارد، به آرامش برترین یعنى اطمینان قلب دست مىیابد. سکون و آرامش در ازدواج از نگاهى دیگر نیز قابل بررسى است.
از آن جا که نیاز جنسى یکى از قوىترین نیازهاى انسان است، مىتوان با ازدواج موفق این غریزه سرکش را مهار و کنترل کرد، اگر انسان ازدواج نکند، دچار تشویش خاطر مىشود، در نتیجه تعادل رفتارى خود را از دست خواهد داد، نتیجه عدم تعادل، اضطراب و نبود آرامش است یکى از مهمترین عوامل ناآرامى در جوان، نداشتن همسر است. وجود همسر سازگار مهمترین عامل آرامش بخش است، البته براى کاهش و فرو نشاندن شهوات راه هایى وجود دارد، از جمله روزه گرفتن و پرهیز از غذاهاى مقوى و شهوت انگیز، ولى این راهها موقتى است و انسان را به آرمش کامل نمىرسانند هم چنین تنها ارضاى شهوت به انسان آرامش نمىبخشد، بلکه همسر نوعى دوست و همدم است، پس آرامش بخشى او چند برابر و دو سویه است. (2)
راز دیگر آرام بخشى ازدواج در این است که موجب تقویت جنبههاى روحى و روانى است، بهبود وضع روحى و روانى به آرامش فرد منجر مىشود. آرامش بخشى همسر در روانشناسى و تجربه به اثبات رسیده است، ساپنیگتون مىگوید: افراد متأهل از لحاظ روانى و جسمانى نسبت به افراد مجرد کارکرد بهترى دارند، احتمالاً به خاطر حمایت دوجانبهاى که در ازدواج به چشم مىخورد. (3) محیط گرم و روح افزاى خانواده، امنیت خاطر افراد را بیشتر مىکند و تکیه گاه مطمئنى براى ایجاد آرامش خواهد بود. نکته دیگر آن است که ازدواج موفق، ایجاد دوستى و رابطه عمیق عاطفى بین زن و شوهر است. هر انسانى در طول زندگى خود به همدم و همراز و محرم اسرار نیازمند است، محرمى که بتواند نزدیک فرد بوده و در طول زندگى همراهى اش کند و هنگام اضطراب و گرفتارىها آرامش بخش او باشد. این مهم فقط از ناحیه همسرى مهربان و دلسوز تامین مىشود، اگر چه دوستان نیز مىتوانند چنین اثرى را داشته باشند، اما همسر فداکار نزدیکترین فرد به انسان است. نمونه چنین ایثارگرىها را فقط میان زن و شوهر مىتوان دید. همچنین مردان به طور مستقیم در جامعه با ناملایمات کارى و مشاغل سخت روبرو هستند، از این جهت مىطلبد هنگام بازگشت به خانه با کانون گرم و عاطفهمندى روبرو شوند که بیش از هر چیزى آرامش بخش باشد، نیاز به امنیت خاطر، احتیاج به معاشرت، نیاز به درد دل، به تشویق و تمجید نیز مقبولیت و جلب توجه، نیاز به محبت، اگر به درستى و به موقع ارضا نشوند و از جاده اعتدال خارج گردند، (افراط و تفریط) زیانهاى فراوانى را در زندگى فردى و اجتماعى پدید مىآورند، محبت کردن و محبت دیدن، تعادل روانى زن و مرد را فراهم مى سازد.
نکته آخر: ازدواج منشأ حفظ و نگه دارى شخص از انحرافات و بزهکارىهایى است که مىتوان در دوران عزبگى به سراغ او آید. زندگى در حال تجرد با خطرات ناخواستهاى همراه مىشود. کشیده شدن به سمت انحرافات اخلاقى، نتیجه مجرد زیستن است، زیرا مجرد چون آرامش نخواهد داشت هیچ گونه مسئولیتى را نسبت به خود و دیگران احساس نخواهد کرد، همین مسئله موجب مىشود فعالیت و انرژى خود را در مسائل انحرافى صرف کند، به همین دلیل است که پیامبر گرامى (ص) فرمود: «عزبها (افراد مجرد) برادران شیاطین هستند». (4)
نقش آرامش بخشى ازدواج که در یک کلمه »لتسکنوا«(سوره روم آیه 21) آورده شده است، در عمل دیده مىشود، متأهلان کمتر به ناسازگارىهاى اجتماعى و بیمارىهاى روانى، از جمله خودکشى و انحرافات جنسى دچارند، در صورتى که بین مجردان فراوانتر است. (5) خواهر محترم! بحث در این باره فراوان و پاسخ گسترده به مجال بیشترى نیاز دارد، ولى منابع مختلفى در این زمینه وجود دارد که به بعضى از آن اشاره مىشود:
1 - ازدواج، دکتر پاک نژاد.
2 - اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، (ج 2)، نوشته دکتر پاک نژاد
3 - بهداشت ازدواج، دکتر صفدر صانعى
4 - همسران برتر، دکتر غلام رضا افروز
5ـ جوان و آرامش روان به کوشش علی نقی فقیهی.
پی نوشت ها:
1 - روم (30) آیه 21.
2 - جوان و آرامش روان، به کوشش على نقى فقیهى، ص 135.
3 - همان، ص 136.
4 – بحارالانوار، ج 100، ص 221.
5 - شهید پاک نژاد، اولین دا نشگاه و آخرین پیامبر، ج21، ص 79
برگرفته از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی