چه کنم تا فرزندم از مدرسه رفتن نترسند؟

پرسش: پسرم تازه به مدرسه می رود. در خانه خودش آماده مي شود ولي زمان وارد شدن به مدرسه پريشان مي شود؛ مانند كسي كه مي ترسد؛ چندين بار هم تا کنون فرار كرده. من به عنوان مادر، بسیار نگرانم. لطفاً راه چاره اي نشان دهید.

پاسخ: از اينكه با مادری صحبت مي‌كنم كه براي رفع مشكلات رفتاري فرزند خود اقدام به مشاوره كرده است، خوشحالم و اميدوارم مطالبي كه در زير بيان مي‌شود مورد استفاده شما واقع شود.
زماني كه با نا آرامي‌هاي فرزندتان در مدرسه روبرو شديد، چه واکنشي نسبت به آن نشان داديد؟ چه افكاري از ذهن شما گذر كرد؟ اميدوارم كه تنها يك كار را انجام نداده باشيد و آن مقايسه فرزندتان با ساير بچه‌هاست. بدترين كاري كه والدين مي‌توانند انجام دهند، مقايسه فرزندشان با ديگران است. به ياد داشته باشيد فرزند شما داراي ويژگي‌هاي خاص خودش است و محيط زندگي او با ساير افراد متفاوت بوده، پس تنها كاري كه مي‌تواند اشتباه باشد مقايسه فرزندتان با ديگر بچه‌هاست. زماني مي توانيد در حل مشكل فرزندتان به او كمك كنيد كه او را با هيچ كس ديگري مقايسه نكنيد. شايد او در تمام مدرسه، تنها فردي باشد كه نسبت به جدايي از محيط خانواده و شما واكنش منفي نشان مي‌دهد، نبايد از اين مسأله نگران باشيد چرا كه ترس از مدرسه تنها در پانزده درصد بچه‌ها ديده مي‌شود. بروز اضطراب، در كودكان خردسال هنگامي كه براي اولين بار وارد مدرسه مي‌شوند طبيعي است. برخي از كودكان خردسال هنگامي كه با مكان‌ها يا افراد نا‌ آشنا روبرو مي‌شوند ترس پايدار، كم رويي يا كناره‌گيري اجتماعي بروز مي‌دهند»(1). هميشه به والديني كه براي مشاوره به من مراجعه مي‌كنند اين نكته را گوشزد مي‌كنم كه در بر طرف كردن مشكل كودك، رفتارهاي كودك چندان مهم نيست، بلكه آنچه تعيين كننده است نوع واكنش والدين به رفتارهاي كودك است. پس سعي كنيد تا با واكنش درست، به فرزند خود براي رسيدن به سازگاري با محيط مدرسه كمك كنيد.
خوشبختانه در اكثر موارد، اضطراب كودكان در هنگامي كه براي بار اول به مدرسه مي‌روند، حالتي گذرا است. آري، إن‌ شاء الله وضع هميشه اين‌گونه نخواهد ماند، بنابراين اصلاً جاي نگراني نيست. نگراني بي‌مورد و زيادي شما در اين رابطه نه تنها مشكل را حل نخواهد كرد بلكه خود اين نگراني در شما اضطراب مي‌آفريند و اضطراب شما، اضطراب كودك را افزايش داده و وضع را بدتر خواهد كرد. سعي كنيد در برابر اضطراب او طبيعي رفتار كنيد و در مواجهه با مشكل كودك خود مضطرب نشويد و سعي كنيد با كمال آرامش موارد زير را به كار گيريد :
1. تشويق كنيد :
- جايزه‌اي مناسب خريداري كنيد و بالاي كمد –دور از دسترس كودك- بگذاريد. برگه‌اي روي كمد بچسبانيد و روي آن جدول روزها را بكشيد و به فرزندتان بگوييد اگر هر روز از اين جدول پر شود، شما به اين جايزه خوب دست پيدا خواهي كرد. به اصرار فرزند خود براي تصاحب بي‌قيد و شرط جايزه بي‌توجهي كنيد. (بي‌توجهي: مشغول كار خود شويد و بدون از دست دادن آرامش به نق‌نق‌هاي او اهمیتی ندهید).
- زماني كه كودك موفق به شركت در كلاس‌ها شد، براي او هديه‌اي (البته نه خيلي سنگين كه بد عادت نشود) تهيه كنيد، در ضمن از او جلوي ديگر اعضاي خانواده، فاميل، دوستان در موقعيت مناسب تعريف كنيد و به آنها بگوييد كه چطور فرزند دلبندتان توانسته در اين تكليف، موفق عمل كند.
- براي هر رفتار مثبت او در رابطه با ايجاد آمادگي در خود براي مدرسه رفتن، يك امتياز قرار دهيد؛ (رفتارهايي مثل به موقع از خواب پا شدن، لباس براي مدرسه پوشيدن، كفش به پا كردن، به موقع حركت كردن، وارد مدرسه شدن، ...) به چند امتياز كه رسيد (مثلاً ده امتياز) يك جايزه مناسب برايش در نظر بگيريد.
2. با هماهنگي مسئولين مدرسه، در وقت تعطيلي مدرسه به آنجا برويد، با فرزندتان در حياط و راهروي مدرسه قدم بزنيد، به كلاس برويد، روي نيمكت‌ها بنشينيد، در اين بين هم از خاطرات شيرين مدرسه خود و اتفاقات شيريني كه ممكن است براي او در مدرسه بيفتد سخن بگوييد.
3. با خريد كتاب‌ داستان‌هايي كه درباره مدرسه و فضاي دانش‌آموزي در دوران ابتدايي در بازار موجود مي‌باشد، با او دربارة اتفاقات جالب و شيريني كه در مدرسه ممكن است براي او بيفتد صحبت كنيد.
4. اگر چنين كتابي در دسترس شما نبود، با اجازه مسؤلان مدرسه از كلاس درس خالي و كلاس درس هنگام تدريس معلم و حضور دانش‌آموزان همكلاسي‌اش عكس بگيريد و براي او دربارة آنها صحبت كنيد. اينكه به نظرت كدام يك از اين دانش‌آموزان مي‌توانند دوست خوبي براي تو باشند، به نظرت چرا فلاني اخم كرده است؟ به نظرت آيا آنها دوست نداشتند پيش مادرشان باشند، چطور توانسته‌اند به مدرسه بيايند، حتماً مي‌دانند كه به زودي به خانه باز خواهند گشت. (به شدت مراقب باشيد در گفته‌هاي خود از سرزنش، تمسخر و حتي مقايسه بيش‌ از حد آنچه بيان شد دربارة اينكه ديگران چطور مدرسه رفته‌اند و تو نرفته‌اي پرهيز كنيد(
5. اگر ماندن در مدرسه به صورت تمام وقت براي كودك طاقت فرسا است، بايد برنامه‌اي براي افزايش تدريجي زمان ماندن كودك در مدرسه طراحي شود. موضوع را با مدير و ناظم و معلم مدرسه در جريان بگذاريد و بخواهيد با شما همكاري كنند تا كودك يكي دو هفته به صورت موقتي در مدرسه حاضر شود تا كم‌كم به فضا عادت كند. (به اين صورت كه روز اول يك ساعت، روز دوم دو ساعت و ...؛روزي يك ساعت اضافه شود)
6. چند ساعتي كه از ناراحتي‌هاي مدرسه نرفتن فرزندتان فاصله گرفتيد و فضا آرام‌تر شد، در فضايي دور از تنش و خيلي دوستانه و صميمانه با كودك خود صبحت كنيد تا در حد امكان از احساس‌ها و ناراحتي‌هايي كه از مدرسه رفتن به او دست مي‌دهد، براي شما سخن بگويد، سعي كنيد دقيق‌تر بفهميد چه عواملي او را از مدرسه رفتن به وحشت مي‌اندازد.
7. اگر مراحل قبل جواب نداد، نوبت آن رسيده است كه از پدر خانواده كمك بگيريد. از امروز ديگر شما مادر محترم، او را به مدرسه نبريد. از پدر خانواده بخواهيد تا فرزند را به مدرسه ببرد و خود او هم دم در مدرسه بايستد و داخل نرود و فقط به كودك بگويد كه بايد به مدرسه برود.
8. براي اينكه به اصرار فرزندتان براي به مدرسه نرفتن، درست «نه» بگوييد، به نكته‌هاي زير توجه كنيد :
- بعد از پاسخ روشن و كوتاه در مقابل چراها و نق‌زدن‌هاي كودك سكوت كنيد. اگر او تصميم دارد با گريه و نق زدن به خواسته خود برسد، شما با صبر به او اجازه دهيد اين عادت را به مرور ترك كند. نظرتان را عوض نكنيد: «تو بايد به مدرسه بروي»
- اگر از كساني هستيد كه سكوت براي‌تان سخت است مي‌توانيد در هر بار گريه و نق زدن او، با يك لحن محكم و ثابت فقط يك جور جمله را تكرار كنيد. مثلاً «بايد به مدرسه بروي» توجه داشته باشيد كه در دفعه‌هاي بعدي چيزي به جمله قبل اضافه نكنيد.
9. هيچگاه از تنبيه براي تغيير رفتار كودك خود استفاده نكنيد.
10. او بيشتر از هر كسي از وضعيت خود رنج مي‌برد و تمام تلاش خود را به كار مي‌گيرد تا با اين موضوع كنار بيايد، پس با ايجاد محيطي آرام و صبور بودن به او كمك كنيد تا با اين موضوع كنار بيايد.
11. احساس او را درك كنيد. براي اينكه حالت او را بهتر درك كنيد، تصور كنيد از شهر خودتان به جاي ديگر مسافرت كرده‌ايد، حتماً كنار آمدن با محيط جديد براي شما سخت است،‌ دقيقاً كودك شما هم همين حالت را دارد، پس بايد او را درك كنيد و رفته رفته رفتار او را تغيير دهيد.
12. برخي والدين از كودك خود محافظت افراطي در مقابل خطرات انجام مي‌دهند، و يا در مورد خطرات محيط مبالغه مي‌كنند؛ آنها بايد بدانند با اين كار در فرزند خود زمينه اضطراب، از جمله اضطراب جدايي را ايجاد كرد‌ه‌اند. (فرزند در ذهن خود از خطرهاي محيط جديد –محيط دور شدن از مادر- مي‌ترسد). چنانچه احساس مي‌كنيد چنين موضوعي در مورد فرزند شما صادق است، بايد زمينه فعاليت مستقلانه كودك خود را فراهم كنيد تا او رفته رفته بتواند با محيط اطراف خود تعامل بر قرار كند.
13. والديني كه به نحو افراطي از حشرات يا اتفاقاتي مانند رعد و برق مي‌ترسند، «عاطفه ترس» را به فرزند خود منتقل مي‌كنند. اين حالت در آنها ترس افراطي نسبت به محيط جديد (از جمله مدرسه) ايجاد مي‌كند، از اين به بعد سعي كنيد ترس خود را جلو كودكتان مخفي كنيد.
14. سعي كنيد زمينه دوستي كودكتان را با يكي از همكلاسي‌هايش فراهم كنيد تا فرزندتان بتواند با او ارتباط عاطفي بر قرار كند و از اين طريق استرسي كه از محيط مدرسه به او وارد مي‌شود كاهش پيدا كند.
----------------------------------------------
پي نوشت :
1. كاپلان و سادوك، خلاصه روان‌پزشكي (علوم رفتاري، روان‌شناسي باليني)، ترجمه دكتر فرزين رضاعي، تهران، ارجمند، 1390، ويراست دهم، چاپ سوم، ص 549.
برگرفته از سایت پرسمان