از عواملی که می‌توان برای نجات اسلام بعد از حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله) به آن اشاره کرد دشمن‌شناسی و روش‌های برخورد با اوست که این مهم توسط حضرت علی (علیه السلام) انجام شد و حتی در سفارش‌های خود، به شناخت دشمن و رویکردهای آن امر کرده و هشدارهای جدی نسبت به دشمن داده اند.
دشمن‌شناسی و روش برخورد با دشمنان، از جانب امیرالمؤمنین (علیه السلام) رمز نجات اسلام پس از پيامبر (صلی الله علیه و آله) است، دشمن‌شناسی در نظرعلی (علیه السلام) آن‌قدر مهم است كه ایشان شناخت دشمن را رمز بصیرت می‌دانند.[نهج البلاغه، خطبه 147] دوران حكومت حضرت علی (علیه السلام) مملو از درس‌های عبرت‌آموز درزمینهٔ دشمن‌شناسی است؛ زيرا حضرت در مدت 5 سال حكومت، تمام هم‌ّ و غم خود را صرف دشمن‌شناسی، مبارزه با دشمن و هدايت منحرفان كرده اند. اين تجربه بايد الگوی حكومت‌های اسلامی به‌ویژه جمهوری اسلامی برای حفظ انقلاب از انحراف باشد. عبرت گرفتن از رفتار آن حضرت در شناسايی و برخورد با دشمن می‌تواند ما را در شناسايی دشمنان کمک کند. خداوند درآیات 118 تا 120 سوره آل‌عمران، ضمن بیان ملاک‌های دشمن‌شناسی، به نیت پلید، بدخواهی و آرزوی دشمن مبنی بر در رنج و سختی قرار گرفتن ما اشاره می‌کند و می‌فرماید این دسته از انسان‌ها به سبب کینه‌ای که دارند همواره خواهان تحقیر دیگران هستند و آرامش را صرفاً برای خود می‌خواهند. ازاین‌رو کاری می‌کنند که دیگران در رنج باشند.
این‌گونه است که تحریم اقتصادی و یا فرهنگی و اقسام تحریم ها را درحق ملت‌ها روا می‌دارند تا به خواسته‌های خود برسند و این درحالی است که حتی نسبت به دوستان ظاهری خویش نیز رحم نمی‌کنند و آنان را در شرایط حساس تنها می‌گذارند.
پی‌نوشت:
سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه 147.