انسان جاویدان در بهشت

یکی از خصوصیات انسان که از آیات متعدد قرآن به دست می‌آید جاودانگی و همیشگی بودن انسان است؛ قرآن در مورد بهشتیان تعبیر: «خالِدينَ فيها ابدا[نساء/ 57] تا ابد در آن‌جا خواهند بود.» را به کار می‌برد. البته حقیقت انسان که همان روح اوست نه جسم مادی او؛ چرا که ممکن است جسم تغییر کند یا به چیز دیگری مبدل شود. برخی با تلقی نادرست از این جاودانگی می‌گویند جاودانگی تنها صفت خداست و ماسوی الله همگی نابود شدنی هستند، اما این سخن درست نیست، بلکه مشکلی ندارد که موجودی جاودانه باشد و مخلوق هم باشد، زیرا علت او باقی است، ما واجب را دو جور تحلیل می‌کنیم واجب بالذات و واجب بالغیر؛ واحب بالذات یعنی ذات او اقتضای دوام را دارد که مختص به خداوند متعال است؛ اما سایر موجودات می‌توانند واجب بالغیر باشند، یعنی با وجود خدا آن‌ها نیز دوام یپدا کنند. درست مثل این‌که پشت دیواری آتشی روشن باشد، این‌جا گرما که از آتش ناشی شده نیز وجود دارد و اگر آتش همیشه پشت دیوار باشد، معلول آن، یعنی گرما نیز همیشگی خواهد بود؛ لذا این‌جا هم می‌گوییم خداوند علت است و انسان معلول و اگر خدا بخواهد برای همیشه به انسان فیض برساند، انسان هم می‌تواند ابدی و همیشگی باشد. البته هر وقت خدا بخواهد می‌تواند او را معدوم کند. لذا این مطلب ربطی به زمان ندارد که بگوییم اگر زمان باشد نمی‌تواند دائمی باشد و دائمی باید بدون زمان باشد، بلکه همین الان در عالم عقل و ملائکه نیز زمان نیست، اما مخلوق خدا هستند و محدود.