دغدغه‌های زیبا و ستودنی والدین نسبت به تربیت دینی فرزندان، آن قدر مهم است که ما برای پرداختن به این دغدغه‌ها باید تمام جوانب امر را مد نظر قرار دهیم. برای ساختن و آباد کردن باید متناسب با شرایط آن محیط برنامه ریخت و با ظرافت آن را عملیاتی کرد. فرزندان ما نیز مانند زمین‌هایی آماده کشت هستند که البته هر کدام ویژگی خاص و منحصر به فرد خود را دارد که باید رعایت شود.
همان‌طور که روایات ما تاکید دارند، انسان اگر رابطه‌اش با خدا درست شود، باقی امور و روابطش نیز درست خواهد شد و چه زیبا مولای متقیان علی (علیه‌السلام) در این‌باره می‌فرمایند: «مَنْ أَصْلَحَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ أَصْلَحَ اللَّهُ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاس؛ کسی که آن‌چه بین خود و خداست را اصلاح کند، خدا نیز آن‌چه بین او و مردم است را اصلاح خواهد کرد.»[1] به همین دلیل والدین مومن چه خوب تشخیص داده‌اند که اگر بخواهند بهترین یاری را نسبت به فرزندان خود داشته باشند و از تربیت آنها مطمئن شوند، اثربخش‌ترین کار این است که او را در برقراری ارتباط با خدا یاری رسانند.
بهترین نوع ارتباط با خدا انجام فریضه الهی نماز است که در وصف آن امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ الْعَبْدُ عَلَيْهِ الصَّلَاةُ فَإِنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلَاةُ صَحَّ لَهُ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا؛نماز اولین چیزی است که عبد نسبت به آن مورد حساب قرار می‌گیرد (و بازخواست می‌شود)؛ اگر نماز از او قبول شود، اعمالِ غیر از آن نیز قبول خواهد شد و اگر پذیرفته نشود، اعمالِ غیر از آن نیز پذیرفته نخواهد شد.»[2]
اما آن‌چه در این نوشتار ما به دنبال آن هستیم، ذکر این مطلب است که هر چقدر این دغدغه والدین اهمیت دارد، به همان میزان به راه‌های ترغیب فرزندان به این فریضه مهم نیز باید توجه ویژه‌ای داشت. برای ترغیب فرزندان به امر به این مهمی، باید دقت لازم را به خرج داد؛ چرا که اگر دل‌زدگی در آن ایجاد شود، دیگر به این راحتی‌ها نمی‌توان آن را بازسازی کرد.
برای اینکه اهمیت مطلب بیشتر فهمیده شود ما ارئه راهکارها را در پاسخ به سوالی که یکی از کاربران رهروان ولایت با عنوان "با فرزندان کاهل نمازم چیکار کنم؟" مطرح کرده‌است تقدیم می‌کنیم. این کاربر محترم در سوال خودشان بیان می‌کنند: "من یک دختر 12 ساله و یک پسر 19 ساله دارم که قبل از اینکه به سن تکلیف برسند نمازهایشان را بهتر می‌خواندند، اما الان ناراحت هستم زیرا به سن تکلیف رسیده‌اند ولی در خواندن نمازشان کاهل هستند. من آن قدر می‌گویم ولی یا نمازشان را آخر وقت می‌خوانند و یا قضا می‌شود."
جواب: در پاسخ به سوال این کاربر محترم قبل از ارائه هر راهکاری باید قدری درباره ماهیت خود نماز صحبت کنیم.
"خیلی ها مشکلی با اصل اعتقاد به خدا و یا ارتباط با خدا ندارند(درست مانند فرزندان شما که باید حواستان باشد فورا برچسب ضد دینی به آنها نزنید بلکه همان‌طور که خودتان به درستی گفتید کاهلی می‌کند) اما وقتی به نماز می‌رسند با خودشان و به صورت ناخودآگاه می‌گویند، چرا من باید این عملیات خاص را با سختی‌های خاصی که دارد آن‌هم در زمان‌های معین و به صورت مکرر انجام دهم؟ مثلا می‌توانم در حال کار یا استراحت به یاد خدا باشم و ذکر بگویم.
به این دسته از افراد باید گفت که اگر خدا را قبول داری و او را همه کاره این عالم می‌دانی پس باید در برابر او مودب باشی؛ حال اینکه ادب در برابر خدا چگونه باید باشد، ادب در برابر خدا را خود پروردگار تعیین می‌فرمایند و حتما دارای راز و رمزهای بسیار است.
به نظر بنده کلیدی‌ترین کلمه برای تبیین نماز، ادب در برابر پروردگار است و کتاب‌های زیبایی هم در باب "آداب الصلاه" نوشته شده بنابراین پیش از آن که نماز عشق بازی با خدا و ارتباط قلبی با او باشد، ادب دربرابر اوست و جالب این‌جاست که اگر از این زاویه فرزندان خودمان را به نماز ترغیب کنیم با راحتی بیشتری با نماز پیوند برقرار خواهند کرد."[3]
حال در بحث اینکه بدانیم فرایند یک نماز مودبانه به چه صورت است باید بگوییم:
1.رعایت ادب متوقف بر این است که آدم، فردِ مقابلش را با عظمت ببیند بنابراین پرسش اول این است که شما خودتان خداوند را تا چه اندازه در نگاه خود با عظمت می‌بینید؟
2. به هر میزان که در دل‌تان خداوند بیشتر عظمت داشته باشد، به همان میزان در نماز هم خضوع بیشتری خواهید یافت.
3.هرچقدر خضوع شما در نماز بالاتر باشد فرزندان شما هم به اهمیت مساله بیشتر پی خواهند برد و زمانی که شما در کردار و در گفتارتان برسانید و بگویید نماز ادب در برابر خداوند عظیم است، قطعا فرزندان شما صرحتا موضع نخواهند گرفت که من دوست ندارم یا حال ندارم.(خاصیت اهمیت یافتن مساله‌ای مانند نماز این است که وقتی طرف مقابل‌تان آن را درک کند، در برابرش نرمش بیشتری به خرج خواهد داد).
4.وقتی نماز رادر گام‌های ابتدایی ادب دربرابر خدا معرفی کردی، رعایت ادب نیز به مراتب راحت‌تر از ایجاد حالات معنوی و عاشقانه در نماز است چون او می‌تواند "به راحتی بگوید من توانایی دارم در نماز با ادب بایستم" ولی باید توجه داشت که نماز عاشقانه به این راحتی‌ها میسر نیست.
5.ادب و توجه در نماز، که از دل توجه به عظمت خدا خارج می‌شود، خود بهترین مقدمه است که به مرور انسان را به نماز عاشقانه هم برساند.
بعد از شناخت چرخه نماز مودبانه، حال به چند راهکار عمومی نیز می‌پردازیم:
1. شما ابتدا با عمل خود آنها را تشویق به نماز كنید یعنی خودتان نماز را سر وقت بخوانید و سایر احكام واجب را به همین صورت انجام دهید.
2.معاشرت با خانواده‌های متدین و ایجاد روابط خانوادگی با آنها و ارتباط دادن فرزندان با دوستانی مذهبی را در برنامه خود قرار دهید.
3. با مهربانی آنها را به نماز خواندن دعوت كنید و با آنها به گونه‌ای رفتار كنید كه احساس اجبار و یا فشار نكنند.
4. در صورت همكاری با شما ولو یک گام، آنها را مورد تشویق قرار دهید. اگر حتی یک بار هم دو ركعت نماز خواند سعی كنید آنها را تشویق كنید.
5.آنها را سرزنش و توبیخ نكنید (به خصوص در برابر خویشان و دوستان) و از جر و بحث و مجادله با آنها بر سر نماز خواندن پرهیز كنید.
6. ایجاد تغییر و اصلاح رفتار به صورت ناگهانی بسیار دشوار است بنابراین باید صبر و تحمل خود را افزایش دهید تا به تدریج و آهسته آهسته رفتار او را نسبت به نماز و عبادات اصلاح كنید.
6. در نهایت باید بدانید که فرزندان شما دارای ویژگی های مثبتی می‌باشند كه نباید از آن غافل شوید، بنابراین ضمن اینكه نقاط مثبت آنها را در نظر می گیرید به گونه‌ای عمل كنید كه علاقه آنها به نماز خواندن بیشتر شود.
7. ازجملات توصیفی به جای جملات دستوری استفاده نمایید؛ مثل اینکه بگویید: ملائکه برای بردن نماز ما به آسمان آمده‌اند و یا الان نماز بخوانیم نماز ما به نماز بهترین انسان عالم یعنی نماز امام زمان (عج‌الله تعالی فرجه‌الشریف) متصل می‌شود.
__________________________________
پی‌نوشت:
1.المحاسن، ج1، ص29، 2جلد، دار الكتب الإسلامية - قم، چاپ: دوم، 1371 ق.
2.الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص100، 1جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - مشهد، چاپ: اول، 1406 ق.
3.برگرفته از کتاب "چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟"
این همه دستورات دینی با آن همه جزییات فراوان آمده‌اند که یک حرف را به ما برسانند که راه رسیدن به خدا، زمخت و خشن نیست بلکه راهی است دقیق و لطیف.
نظرات
عالی
با سلام و عرض تشکر.
ان شاء الله که برای تربیت دینی فرزندان راه‌گشا باشه.