چگونگی برخورد با جوان عصبی و پرخاشگر

پسرجوان 25ساله‌ای دارم که متاسفانه خیلی پرخاشگر و تندرو است، خصوصاً با پدرش و همچنین رابطه‌اش با خواهرش که ازدواج کرده، خوب نیست و نمی‌گذارد او به خانه پدری بیاید و می‌گوید: حوصله سر و صدای بچه‌هاي خواهرم را ندارم. البته این را هم باید بگویم که در دوره دبیرستان، به خاطر نافرمانی از پدرش کتک می‌خورد. آیا راه حلی برای این که پسرم با پدر و خواهرش دوستانه‌ وصمیمی برخورد کند، وجود دارد. لطفا ما را راهنمایی کنید.

پاسخ:
چنانچه‌ پدر يا مادري‌ خلق ‌و خويي‌ عصباني‌ و پرخاشگر داشته‌ باشند، بالطبع فرزندشان‌ نيز پرخاشگر خواهد شد؛ چراکه اين‌ رفتار توسط‌ فرزند ياد گرفته‌ مي‌‌شود. از آنجا كه‌ فرزندان در کودکی با والدين‌ همانندسازي‌ مي‌‌كنند، بنابراين‌ بسياري‌ از رفتارهاي‌ پدر و مادر ناخودآگاه‌ توسط‌ فرزندان‌ فرا گرفته‌ مي‌‌شود. لذا این رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه پسرتان می‌تواند ناشی از مدل تربیتی خانواده شما به ویژه همسرتان که بیشتر مبتني بر سخت گيري، خشونت و تنبيه بدني بوده می‌باشد و باعث شده چنین رفتار‌هایی از پسرجوانتان سر بزند. گرچه نمی‌دانیم که آیا همین مدل سختگیرانه را در تربیت دخترتان هم جاری کرده‌اید یانه، ولی اگر نوع تربیت میان فرزندان متفاوت باشد؛ به طوری که نسبت به پسرتان سخت‌گیری داشته‌اید و نسبت به دخترتان سهل گیر بوده‌اید، همین عامل در ایجاد خشم و نفرت پسرتان نسبت به پدر و خواهرش و همچنین شما کافی است.
امّا سوالی که مطرح می‌شود این است که رفتارها پرخاشگرانه ایشان دقیقا از چه زمانی آغاز شد؟ آیا پسرجوانتان در همه زمان‌ها و حالات، رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه دارد؟ دقیقا روابطش با شما و پدرش چگونه است؟ رابطه‌اش با دوستانش چگونه است؟آیا دوستان صمیمی دارد؟ همه این سوالات در تشخیص درست علل و عوامل و میزان خشونت ایشان به شما کمک کند.
امّا علل احتمالی دیگر که باعث افزایش خشونت در فرزند شما می‌شود عبارتند از:
1- ناکامی و عدم موفقیت در زندگی
عدم موفقیت و ناکامی، يكی از مسائلي است‌ كه‌ به‌ پرخاشگری می‌انجامد. وقتي‌ فرد به‌ هدف‌ خود دست‌ نيابد و ناكام‌ شود، يكي‌ از رفتارهايي‌ كه‌ از او ممکن است سر بزند پرخاشگري است.
2- اضطراب
افرادی که مضطرب هستند، نمی‌توانند آرام شوند و این مسئله باعث عصبی شدن و پرخاشگری آنان می‌گردد.
3- افسردگی
پرخاشگري‌ و کج خلقی در افراد چنانچه‌ با علامت‌هاي‌ ديگر همراه‌ باشد، مي‌‌تواند نشانه‌‌اي‌ از افسردگي‌ باشد كه‌ در اين‌ صورت‌ لازم‌ است‌ شرايط‌ زندگي‌ فرد تمام‌ و كمال‌ مورد بررسي‌ قرار گيرد.
4- نابساماني‌های خانوادگی مي‌تواند از عوامل ديگر ايجاد خشونت در قالب پرخاشگري باشد. مانند غيبت‌هاي طولاني پدر يا مادر، درگيري و اختلاف، جدايي و متاركه و محيط هاي زندگي دور از تفاهم و مسالمت آمیز.
5- محیط، دوستان و اطرافیان زورگو و پرخاشگر نیز در شکل گیری و افزایش رفتارهای پرخاشگرانه نقش پر رنگی می‌توانند داشته باشند.
امّا راههای مقابله با رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه فرزندتان:
- باتوجه به اینکه فرزندتان در او جوانی قرار دارد، بالطبع در اوج حساسیت‌ و هیجانات عاطفی است؛ لذا بهترين راه براي پيشگيری از خشونت، مسامحه و سازگاري است. اغماض، گذشت و ناديده گرفتن رفتارهای منفی او همراه با آرامش، در اغلب مواقع از استمرار و پيشروی خشونت در قالب پرخاشگری‌های فيزيكی و لفظی جلوگيری می‌كند.
- تقویت رفتارهای مثبت فرزندتان از طریق توجه، تشویق و تعریف دادن او باعث می‌شود که به مرور زمان رفتارهای مثبتش تقویت شود و رفتارهای منفی کاهش پیدا کند. همچنین در برابر خواسته‌هایش که توأم با رفتارهای منفی از جمله پرخاشگری است، بدون اینکه به خودتان اضطراب وارد کنید یا احساس ضعف نشان دهید، کوتاه نیایید. يكي از دلايل تكرار رفتار پرخاشگرانه اين است كه جوان به اين نتيجه مي‌رسد كه نه ‌تنها رفتار پرخاشگرانه‌اش منجر به پيامد بدي نمي‌شود، بلكه با کوتاه آمدن شما و بدست آوردن خواسته‌اش تقويت هم مي‌شود. مثلاً والدين گاهي چون حوصله سر و صدا و داد و فريادهاي جوان خود را ندارند يا از رفتارهاي پرخاشگرانه‌اش مي‌ترسند، هنگام بروز رفتار پرخاشگرانه از سوی او سريع او را به خواسته‌اش می‌رسانند تا او را آرام كنند، در نتيجه جوان ياد مي‌گيرد براي رسيدن به خواسته‌اش پرخاشگری كند. در حالی که باید به او فهماند که برای رسیدن به خواسته‌اش، از راههای آرام و منطقی استفاده کند.
- شما و همسرتان باید دلیل پرخاشگری فرزندتان را کشف کنید و ببینید که آیا پرخاشگری او با افسردگی و یا استرس و اضطراب و مواردی از این قبیل در ارتباط است یا خیر؟ توصیه می‌کنم از هرگونه سخت گیری، تنبیه، تحقیر، دعوا و ایجاد تنش با فرزندتان خودداری کنید که اثر معکوسی دارد. اگر ناشی از افسردگی و استرس و اضطراب است او تشویق کنید که حتما به یک روانشناس مراجعه کند.
- باید به جوانتان کمک کنید تا راه‌های مناسبی برای خالی کردن خشم خود پیدا کند؛ مثلاً ورزش کردن می‌تواند یکی از راه های مفید برای کاهش سطح انرژی اضافی بدن باشد.
- زمانی که جوان پرخاشگری می کند و عصبانی است هرگز از او نخواهید که عذر خواهی کند و او را تحریک نکنید و به دنبال او نروید و در این مواقع اجازه دهید تا او فرصتی برای کسب آرامش و آرام شدن در فضایی مانند یک اتاق دیگر بهره ببرد و بعد در یک فضای آرام و به دور از تنش با او درباره پرخاشگری‌هایش صحبت کنید. بنابراین تهیه لیستی از کارهایی که باعث آرامش فرزندتان می‌شود، می‌تواند به شما در کاستن پرخاشگری فرزندتان کمک کند.
- روانشناسی به نام اریکسون برای رشد روانی- اجتماعی انسان، 8 مرحله را درنظر می‌گیرد. وی در مرحله ششم رشد که مختص افراد جوان تا 40 سالگی است، مرحله صمیمیت در برابر انزوا نامگذاری کرده است. وی معتقد است که در این مرحله از رشد، فرد علاقه و تمایل به ارتباطات صمیمی دارد و اگر این صمیمیت در روابطش با دیگری شکل نگیرد، می‌تواند منجر به انزوا و گوشه‌گیری او شود. لذا پسرجوان شما علیرغم بداخلاقی و رفتارهای خشنی که از خود نشان می‌دهد، تمایل به برقراری روابط صمیمی با اطرافیان خود دارد. بنابراین شما و دیگر اعضای خانواده (پدر و خواهرش) از این فرصت می‌توانید به شرط تلاش و پشتکار و فروگذار نکردن در جهت برقراری رابطه صمیمی، روابط سرد میان اعضای خانواده را به روابط گرم و صیمیمی تبدیل کنید. البته اگر فرزندتان هنوز به خاطر تنبیه و کتک‌هایی که در دوران بچگی از پدرش متحمل شده دلگیر است، تا پدرش در این زمینه با او صحبت نکند و ابهامات و دلخوری‌هایش را از دل او در نیاورد، همچنان رابطه سرد و غیرصمیمی خواهد بود. همسرتان می‌تواند با توجه کردن به خواسته‌های منطقی فرزندش و برآورده کردن آن تا جایی که امکان دارد و همچنین با نزدیک کردن خود به فضای ذهنی فرزند جوانش از طریق گردش دونفره، گفتگو باهم، هدیه دادن به او جبران مافات کند و رابطه‌اش را صمیمی کند.
- یکی از بهترین راهکارها برای اینکه همسر و دخترتان یاد بگیرند چطور با فرزند جوان‌تان ارتباط برقرار کنند این است که به جای اینکه از پسر جوانتان بخواهند تا به حرف‌هایشان گوش دهد، بدون هیچ پیشداوری و قضاوت، از او بخواهند در مورد خودش حرف بزند؛ این باعث تخلیه ذهنی و روانی او می‌شود و همچنین باعث کاهش خشونت فیزیکی و رفتاری او نیز می‌گردد و در ادامه موقعیتی ایجاد می‌کند که او هم به حرف‌های آنان هم گوش دهد. لازم به ذکر است حین یک گفت و گو استفاده از نام محترمانه و محبت آمیز می‌تواند تاثیر زیادی در صمیمیت دو طرف داشته باشد. واژه‌هایی؛ مثل پسرم، عزیزم، قربونت برم، داداشم، داداش گلم و... فوق العاده اثر مثبت دارد.