-با مراجعه به سیره اهل بیت(ع) می‌توانیم موارد متعددی را بیابیم که در آن نه تنها از پوشش سیاه منع نشده؛ بلکه در مواردی این کار مورد تایید نیز قرار گرفته است.
در طول تاریخ با توجه به اینکه محبت سیدالشهدا(ع) در قلوب مومنین جایگاه ویژه‌ای دارد مغرضان هیچگاه نتوانسته‌اند آن را مستقیما هدف قرار دهند و از بین ببرند لذا در زمان‌های مختلف سعی نموده‌اند با حمله به برخی از شعائر ماه محرم شاید اسبابی را فراهم آورند تا این شور و شعور را کاهش دهند که یکی از این مسائل حمله به پیراهن و بیرق سیاه سیدالشهدا(ع) است. در این رابطه گفتگویی را با یکی از کارشناسان حوزه و دانشگاه داشتیم و سوالاتی را مطرح کردیم که شما را به خواندن آن دعوت می‌نماییم.
گاها شنیده میشود که ادعا میشود پوشیدن پیراهن سیاه در زمان اهل بیت(ع) مرسوم نبوده آیا چنین ادعایی صحیح است؟
اگر با نگاهی آزاد و بدون تعصب به سیره اهل بیت(ع) نگاه کنیم می‌توانیم به موارد متعددی برسیم که در آنها پوشیدن لباس سیاه ترویج داده شده مثلا در کتاب شریف وسائل الشیعه نقل شده که بعد از شهادت سالارشهیدان، زنان بنی‌هاشم، لباس سیاه و خشن بر تن کردند و از هیچ گرمی و سردی ای، شِکوه‌ای نداشتند؛ امام سجاد (علیه السلام) نیز در موقع سوگواری آنان برای‌شان غذا تهیه می‌کرد».[1]
یا وقتی خبر شهادت امام حسین (علیه السلام) به اُمّ سلمه رسید، در مسجد پیامبر خدا(ص) خیمه‌ای بر پا کرد و در آن نشست و لباس سیاه پوشید». [2]
یا حتی خود امام مجتبی(ع) در عزای امیرالمومنین(ع) جامه سیاه بر تن فرمودند و با همین جامه به میان مردم آمدند و اقدام به خطبه خوانی برای آنان کردند. [3]
در برخی از روایات ظاهرا منع شده از پوشیدن لباس سیاه، فلسفه این روایات چیست؟
علل مختلفی ممکن است که بتوانیم برای آن ذکر کنیم منجمله این که در برهه‌ای از زمان شیعیان در اقلیت بودند و مثلا نماد بنی‌عباس رنگ مشکی بود و اگر افراد با این لباس در شهرها حاضر می‌شدند ممکن بود اسباب عظمت دادن و شکوه بخشیدن به حکومت دشمن اهل بیت(ع) فراهم شود و از این جهت و ابعاد روانی حاکم بر آن، تخریب قلوب مومنین و محبین اهل بیت(ع) را به دنبال داشته باشد؛ لذا منع از پوشیدن لباس مشکی صورت می‌گرفت؛ برخی روایات منع که در آن لباس سیاه را به لباس فراعنه و طاغوت و اهل دوزخ تشبیه کرده‌اند دقیقا اشاره به همین مطلب می‌تواند داشته باشد؛ البته ممکن است منع برای برخی افراد به خاطر ویژگی‌های روحی و رواتی و اخلاقی خاصی باشد که آنها داشته‌اند نه برای عموم افراد در جمیع حالات!
برخی ادعا میکنند رنگ سیاه ممکن است اسباب افسردگی و دلمردگی را در وجود بعضی انسانها ایجاد کند و عاملی باشد برای به هم ریختن حالت جسمانی و روحی دیدگاه شما چیست؟
دقیقا به موردی که می‌خواستم اشاره فرمودید؛ اینکه گفته میشود رنگ مشکی برای برخی از افراد ممکن است حالت جسمی و روحی را به هم بریزد را نفی نمی‌کنیم ولی آیا این به معنای بد بودن رنگ مشکی به صورت مطلق است؟ یقینا خیر! اگر به این باشد باید بگوئیم یقینا استشمام بوی عطر برای کسی که آسم شدید یا مشکل تنفسی دارند، ایجاد مشکل خواهد کرد و حتی گاهی مرگ را برای آنها به همراه می آورد! آیا این دلیل میشود که بگوئیم هیچ کس دیگر عطر مصرف نکند و عطر چیز خوبی نیست؟!
رنگ سیاه همان طور که ممکن است برای برخی افراد که از بیماری‌های روحی و روانی دیگری در رنج هستند مشکلاتی را ایجاد کند برای خیلی‌ها هم ممکن است اسباب تقویت و اقتدار و رسیدن به یک حالت آرمانی را به وجود آورد!
کمااینکه ماکس لوشر که یک روان درمان‌گر بود در مقام بیان خصوصیات رنگ مشکی به این مطلب اشاره دارد که این رنگ می‌تواند القای حس ابهّت، اقتدار و وقار را به همراه داشته باشد و همچنین ادعا کرده استفاده از رنگ سیاه و سفید در کنار هم باعث میشود که فرد از درون آرامش یابد و عدم تعادل و توازن او را از بین ببرد! همچنین در جای دیگر برخی با تشبیهی هنری و زیبا اثرات مفید این رنگ را به سکوت در لا به لای اصوات و الحان موسیقی مثال زده‌اند که می‌تواند انسان را به وجد بیاورد.
پس همانطور که می‌بینیم برای رنگ مشکی فواید زیادی را می‌توان در نظر گرفت از این رو در بسیاری از کشورها برای قاضی و یا داوران ورزشی پیراهن مشکی را در نظر می‌گیرند که اشاره به همین مطلب دارد.
آیا مواردی بوده که از سوی معصومین رنگ مشکی برای حتی غیرعزاداری نیز استفاده و یا سفارش شده باشد؟
بله و مواردش بسیار متعدد است؛ من جمله موارد زیادی هست که می‌بینیم در روایات آمده که معصومین به روشهای مختلف سفارش به استفاده از این رنگ می‌کردند مثلا در روایتی رسول خدا(ص) به افراد استفاده از رنگ مشکی را برای خضاب می‌دادند و می‌فرمودند: محبوبترين خضاب شما در پيشگاه خدا، رنگ سياه سير است. [4]
و یا حتی خود حضرات معصومین از رنگ سیاه در منظر عموم استفاده می‌فرمودند مثلا جابر روایت می کند که پیامبر در روز فتح مکه وقتی وارد شهر شدند عمامه سیاه بر سر داشتند. [5]
برخی در داخل ادعا میکنند هیچ لزومی ندارد در ماه محرم و صفر برای سید الشهداء(ع) لباس سیاه پوشید و حتی این کار را تشبیه به داعش میکنند که آنان نیز لباسشان مشکی هست نظر شما در این رابطه چیست؟
همانطور که اشاره فرمودید داعش نیز جامه سیاه را انتخاب کرده منتها تفاوتهای زیادی بین آنان و محبین اهل بیت(ع) است؛ مثلا سوال می‌پرسیم آیا این لباسهای مشکی از سوی آنها برای مناسبت خاصی هست یا در تمام طول سال و در همه حال می‌باشد؟ آنها که مصداق بارز دشمنی با خاندان اهل بیت(ع) محسوب می‌شوند در تمام طول سال این کار را انجام می‌دهند که مطلوب نیست و سیره متشرعه شیعه هیچگاه چنین رویه افراطی نبوده و نیست، از آن طرف نیز می‌گوئیم کسانی که می‌گویند حتی در ایام منسوب به سیدالشهداء(ع) جامه سیاه نباید پوشید نیز کلام ناصحیحی را بیان کرده و یقینا مصداق بارز تفریط خواهند بود و در نهایت هر دو گروه مصداق این روایت از امیرالمومنین(ع) خواهند شد که می‌فرماید: «لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطا؛ ديده نمىشود نادان مگر آنكه تندرو است يا كند رو»[6] همچنین ما معتقدیم که افراد را باید با اهدافشان شناخت؛ متاسفانه با دقت در این دو جریان خواهیم دید هر دو سمت، هدفی ندارند مگر دشمنی با اصل عزاداری و زنده نگاه داشتن یاد اهل بیت(ع) که حتی بعضا به این مطلب مستقیما اشاره هم میکنند؛ عزاداری‌ای که روحیه‌ی مبارزه با فساد اخلاقی، اقتصادی و استکبار ستیزی را به همراه دارد و نماد و پرچم آن در بین محبین اهل بیت(ع) همین پیراهن و بیرقهای سیاه است؛ با توجه به نقش مهم نمادها بر ابعاد روحی، فکری و جهت‌گیری رفتاری انسانها خصوصا در دنیای امروز، طبیعی است کسانی که با ماهیت عاشورایی مشکل دارند به این نماد که اهداف عاشورا را به ذهن تداعی می‌کند و باعث ترویج آن در سطح جامعه خواهد شد حمله‌ور شوند.
فراموش نکنیم هدف اصلی از برپایی جلسات، پرورش معنویت و پیوند زدن روحیات و سلایق درونی با اهداف سیدالشهدا(ع) که همان زنده نگاه داشتن دین و استکبار ستیزی است می‌باشد و پیراهن مشکی نیز همانطور که در سنت اهل بیت(ع) شاهد آن بوده‌ایم به نوعی پرچم و نمادی خواهد بود برای اطلاع رسانی اهداف در سطح جامعه که وسیله‌ای است برای تعظیم شعائر الهی که بنابر فرمایش قرآن نشانه تقوی محسوب میشود: «وَ مَنْ يعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ [حج/ 32] اين است (مناسک حج)! و هر کس شعائر الهي را بزرگ دارد، اين کار نشانه تقواي دلهاست».
پی‌نوشت:
[1] وسائل الشیعة، ج 3، ص 238
[2] شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار(ع) ج 3، ص 171
[3] شرح نهجالبلاغه، ج 16، ص 22
[4] وسائل الشيعه، ج2، ص، 90
[5] سیره ابن کثیر ج4، ص 78
[6] نهج البلاغه حکمت 70
برخلاف آنچه برخی از افراد ادعا میکنند نه تنها رنگ مشکی به صورت مطلق، آثار منفی ندارد بلکه این رنگ حتی برخی از آثار مثبت را نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد خصوصا اگر تبدیل به نمادی برای جریانی مثبت همچون محرم و صفر شده باشد.