-در دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان از خدای متعال درخواست می‌کنیم که گناه و آثار آن را برطرف کند تا دست و پای جان و دل ما از غل و زنجیر تاریکی‌ها رها شده، بتوانیم در راه تقرب الهی حرکتی به خود دهیم و جلو رویم.
در روز پنجم ماه مبارک رمضان، بعد از سپری شدن روزهای آغازین ماه مبارک، دیگر وقت آن است که نبرد با گناهان که موانع فیض و سعادت هستند را به صورت ویژه‌تری مورد توجه قرار دهد چراکه گناه، اثرات زیان‌بار و مخرّبی بر روند رشد و تعالی انسان دارد و راه برطرف کردن آثار گناه، محو آنها به وسیله استغفار است؛ لذا در دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان از خدای متعال درخواست می‌کنیم که گناه و آثار آن را برطرف کند تا دست و پای جان و دل ما از غل و زنجیر تاریکی‌ها رها شده و بتوانیم در راه تقرب الهی حرکتی به خود دهیم و جلو رویم. می‌گوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي فِيهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ؛[1] خدايا مرا در اين روز از توبه و استغفار كنندگان قرار ده.»
از تعبیر«مستغفرین» که دلالت بر تداوم استغفار دارد فهمیده می‌شود که دعاهای روزهای ماه رمضان، درخواست‌های مربوط به همان روز نیستند بلکه تقاضایی دائمی در همه اوقات و روزها به شمار می‌آیند. چنانکه در روایتی از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل شده که فرمودند: «مَنْ قَالَ فِي آخِرِ الْوَتْرِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّي وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ سَبْعِينَ مَرَّةً وَ دَامَ عَلَى ذَلِكَ سَنَةً كُتِبَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحار[2] هر کس در آخر نماز وتر هفتاد بار ذکر«أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّي وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ» بگوید و بر این کار تا یک سال مداومت داشته باشد در زمره استغفار کنندگان در سحرها ثبت می‌شود.» شاید جالب‌ترین گفتگو درباره گستره استغفار، پرسش و پاسخی است که بین کمیل و امیرالمؤمنین(علیه السلام) اتفاق افتاده است. کمیل از امام علی(علیه السلام) درباره چگونگی استغفار سؤال می‌کند. حضرت در پاسخ می‌فرمایند: «التوبة». یعنی توبه و بازگشت. ایشان در ادامه، معانی شش‌گانه استغفار را یادآور می‌شوند که در واقع همان تبیین چگونگی توبه است[3] که اختصارا شرح آن می‌آید.
وقتی گناه کردم...
وقتی گناه کردم، اول مشتاقش شدم، سپس تصمیم گرفتم، آنگاه حقوق مخلوقات و خالق را ضایع کردم و از درآمد آن بدنم را رشد داده و لذت بردم؛ پس از این همه راه، اینک می‌گویم: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ. انسان وقتی گناه می‌کند در واقع مسیر اشتباهی را طی کرده که باید از آن مسیر بازگردد و آنچه در آن مسیر تاریک رخ داده جبران کند که آن اشتباهات و چگونگی جبران آنها را بازخوانی می‌کنیم:
1ـ اشتیاق به گناه: پس باید از انجام گناه پشیمان و ناراحت شود.
2ـ تصمیم بر گناه: پس باید تصمیم جدی و از صمیم قلب بر ترک ابدی آن گناه بگیرد.
3ـ تضییع حقوق مخلوقات: پرداخت و جبران حقوق آنها.
4ـ تضییع حق خدا در مورد واجبات الهی: انجام واجبات از دست رفته.
5ـ رشد بدن به وسیله گناه: آب کردن گوشتی که در هنگام گناه رشد کرده است.
6ـ لذت از گناه: چشاندن سختی و تلخی طاعات الهی.
چنین استغفار کاملی موجب می‌شود که انسان، قدرت خود در مسیر اصلی هدایت را بازیابد و به سرعت به ادامه مسیر بندگی و صعود به سوی معبود بازگردد.
بنده سر به راه خدا
نباید فراموش کنیم که در این ماه دعوت شده‌ایم که بنده سر به راه خدا شویم و قرار است فرمانبردار و مطیع محض «محبوب» خویش باشیم؛ لذا این را هم از خدا تقاضا می‌کنیم که: «وَ اجْعَلْنِي فِيهِ مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ الْقَانِتِينَ؛ [4] و از بندگان صالح مطيع خود مقرر فرما.»
دست یافتن به مغفرت الهی نیازمند کار و تلاش و انجام کارهای نیک است. مگر نه این است که قرآن کریم می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظيم؛ [5] خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند، به آمرزش و پاداشى بزرگ وعده داده است.» صدقه و انفاق، دستگیری از نیازمندان، انواع کارهای نیک و البته مضاعف شدن ثواب کارهای نیک در ماه مبارک رمضان، نویدبخش موفقیت برای کسانی است که به دنبال ثبت نام خود در جرگه بندگان خوب، صالح و سر به راه خدا هستند.
ماه پرش به آغوش خدا
کم‌کم که پیش می‌روی حس می‌کنی هنوز پُر نشده‌ای و تا به آغوش خدا نروی آرام نمی‌شوی و دلهره جدا شدن دوباره از معشوق هنوز، آزارت می‌دهد. مگر نه این است که: «أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون؛[6] آگاه باشيد، كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مى شوند.» اگر این است، پس از خدا درخواست می‌کنیم که ما را در آغوش مقرب خود جای دهد. می‌گوییم: «وَ اجْعَلْنِي فِيهِ مِنْ أَوْلِيَائِكَ الْمُقَرَّبِينَ؛ [7] و هم در اين روز مرا از دوستان مقرب درگاه خود قرار ده.» هر چیزی اندازه‌ای دارد مگر تقرّب به خدا که بی‌انتهاست؛ و رفیق خدا، هر لحظه، خود را به محبوبش نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند.
کلید طلایی استجابت
وقتی کسی مهمانی بزرگی به وسعت همه عالم ترتیب داده و همه چیز بر سفره‌اش حاضر است، مؤمن زرنگ آن است که با پیش کشیدن لطف بی‌انتهای میزبان رئوف، هر آنچه به آن نیاز دارد برآورده سازد. در انتها این همه خواسته‌های روز پنجم ماه ضیافت را چنین به اجابت نزدیک می‌کنیم که: «بِرَأْفَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين؛ [8] به حق لطف و رأفتت اى مهربانترين مهربانان عالم.»
پی‌نوشت:
[1]. مفاتیح الجنان، دعای روز پنجم ماه رمضان.
[2]. احمد بن محمد برقی، المحاسن (دار الکتب الإسلامیة: قم، بی‌تا)، ج 1, 53.
[3]. حسن بن علی ابن‌شعبه، تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیهم (کتابچی: تهران، ۱۳۷۶)، 197.
[4]. مفاتیح الجنان، دعای روز پنجم ماه رمضان
[5]. سوره مائده، آیه 9.
[6]. سوره یونس، آیه 62.
[7]. مفاتیح الجنان، دهای روز پنجم ماه رمضان.
[8]. همان.
روز پنجم ماه مبارک رمضان، مؤمن به وسط میدان جهاد رسیده است و وقت آن است که نبرد با گناهان که موانع فیض و سعادت هستند را آغاز کند. گناه، اثرات زیان‌بار و مخربی بر روند رشد و تعالی انسان داشته، دارد و خواهد داشت و تنها راه برطرف کردن آثار گناه، محو آنها به وسیله استغفار است.