-محمّد صلّی الله علیه و آله، مهربان ترین پیامبر خداست.
خدای متعال سرچشمه همه خوبی هاست و هر یک از اسماء او، جلوه هایی از زیبایی های بی نهایت! از جمله صفات الهی، مهربانی و لطف بی منتهای اوست. خدای متعال لطف و رحمت خود را از هر مخلوقی که ظرفیت دریافت آن را داشته باشد دریغ نخواهد کرد.
هر چه ظرف مخلوقات بزرگ تر باشد میزان بیشتری از رحمت الهی را دریافت کرده و می تواند خود، منبع و واسطه ای برای انتقال رحمت الهی به دیگر مخلوقات باشد. اما سؤال این است که به راستی، بزرگ ترین ظرفیت دریافت لطف و رحمت الهی را کدام یک از مخلوقاتش داشته است؟ پاسخ این پرسش، یک کلمه است: حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله.
طلایه دار مهربانی ها
قابلیت درونی و روح بزرگ رسول خدا صلّی الله علیه و آله به قدری است که خدای متعال، هدف از رسالت و فرستادن او به سوی بندگانش را همانا عنایت کردن رحمت واسعه خود بر همه جهانیان دانسته و خطاب به آن حضرت می فرماید: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمين؛ [1] ما تو را جز براى رحمت جهانيان نفرستاديم» این آیه شریفه بیش از آن که یکی دستور الهی باشد خبر از اقیانوس مهربانی قلب حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله می دهد که می تواند نه تنها بشریت بلکه همه جهانیان را از مهر و عطوفت محمّدی سیراب کند. این سخن، هنگامی ملموس تر می شود که نگاهی هر چند گذرا به جلوه های مهربانی آن حضرت در طول عمر مبارکشان بیاندازیم.
دغدغه و دلسوزی های حیرت انگیز
حضرت محمد صلّی الله علیه و آله همواره دغدغه هدایت امت خود به سوی حقیقت و دوری آن ها از همه رنج ها به خصوص عذاب در آخرت را در دل داشتند؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: «لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيم؛ [2] قطعاً، براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايت] شما حريص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است.»
این دغدغه و دلسوزی نسبت به هدایت مردم به اندازه ای است که خدای متعال نسبت به شدت ناراحتی و تأسف در اثر ایمان نیاوردن برخی، هشدار داده و می فرماید: «فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ عَلىَ ءَاثَارِهِمْ إِن لَّمْ يُؤْمِنُواْ بِهذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا؛ [3] نزديك است كه اگر امت تو به اين سخن (قرآن) ايمان نياورند جان عزيزت را از شدت حزن و تأسف بر آنان هلاك سازى!»
دقیقاً به خاطر همین روح بزرگ و دریایی پیامبر اسلام است که شایستگی واسطه شدن برای انتقال رحمت الهی بر مخلوقات را یافته است.
مهربانی های رفتاری
نوع رفتار بزرگوارانه، مهربانانه و همراه با تکریم و احترام به اقشار گوناگون مردم، جلوه دیگری از رحمت واسعه الهی است که در رفتار محبت آمیز پیامبر ختمی مرتبت تجلی و نمود یافته است. صبر توأم با دلسوزی و مهربانی آن حضرت در مقابل نامهربانی های جاهلانه حتی غیرمسمانان، اوج کرامت و بزرگواری اخلاقی را به نمایش گزارده است.
عفو عمومی در هنگام فتح مکه، آن هم نسبت به کسانی که بیشترین ضربات را به پیامبر و مسلمین وارد کرده و افراد زیادی را به شهادت رسانده بودند و حتی بارها قصد ترور رسول خدا صلّی الله علیه و آله را داشتند، فرازی برجسته از کتاب قطور مهربانی های رسول مهربانی ها را به تصویر کشید. در حالی که همگان منتظر انتقام بودند رسول خدا صلّی الله علیه و آله خطاب به ابوسفیان فرمودند: «يا أَبا سُفيان بَل اليومَ يَومُ المَرحَمَةِ؛ [4] ای أبا سفیان، امروز روز رحمت و محبت است.»
سیره رفتار اجتماعی آن حضرت نیز تندیسی از مهربانی محمدی است. ایشان از روش های مختلف برای ایجاد و تقویت مهربانی بین مردم کوشیدند که یکی از آن ها سنت «سلام کردن» است. در این مورد از آن حضرت چنین نقل شده است که می فرمایند: «وَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَا تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا وَ لَنْ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِمَا يُنْبِتُ ذَلِكَ أَفْشُوا السَّلَامَ بَيْنَكُم؛ [5] سوگند بر آن كه جان محمد به دست قدرت اوست، وارد بهشت نمىشويد، مگر مؤمن باشيد، و تا به يك ديگر محبّت نكنيد، مؤمن نيستيد. آيا شما را خبر دهم از چيزى كه باعث محبّت مىشود؟ سلام را در ميان خود رايج كنيد!» از این که هیچ کسی نتوانست در سلام کردن، بر آن حضرت سبقت بگیرد، اوج مهربانی نسبت به مردم، صداقت در گفتار و حقیقت رحمانی دین اسلام، یک جا فهمیده می شود.
تشریح مهربانی از زبان سخنگوی اسلام
بهترین کسی که می تواند جلوه رحمانی دین مبین اسلام را به زیور کلام نورانی خود آراسته کند کسی جز وجود پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله نیست. کلام ایشان تابلوی اسلام رحمانی را به زیبایی نقاشی می کند چنان که در مورد مهربانی نسبت به فرزند گریان می فرمایند: «من بَكَى صبي لَهُ فأرضاه حَتَّى يسكنهُ أعطَاهُ الله عز وَجل من الْجنَّة حَتَّى يرضى؛ [6] هرکس کودک گریان خود را راضی کند تا آرام شود، خداوند از بهشت آن قدر به او می دهد تا راضی شود.»
این جمله تنها گوشه ای از کلام های متعدد رسول مهربانی ها در مورد مهر و عطوفت است. مهربانی در نگاه دین اسلام چیزی جدای از عقلانیت نیست چنان که رسول خدا صلّی الله علیه و آله می فرمایند: «التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْل؛ [7] مهربانى با مردم، نيمى از خردمندى است.» مهربانی با همسر، فرزند، همسایه، یتیم، کودکان، پدر و مادر و... گوشه هایی از گستره مهربانی های اسلامی است.
پی نوشت
[1] سوره انبیاء، آیه 107.
[2] سوره توبه، آیه 128.
[3] سوره کهف، آیه 6.
[4] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 17، ص 272.
[5] ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى؛ مجموعة ورّام، ناشر: مكتبه فقيه، قم، 1410 ق، ج1، ص 127.
[6] شيرويه بن شهردار بن شيرو يه بن فناخسرو، أبو شجاع الديلميّ الهمذاني؛ الفردوس بمأثور الخطاب، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت، ج3، ص 549، ح 5715.
[7] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي( ط- الإسلامية)، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 2، ص 643.
رسول خدا صلّی الله علیه و آله ظرف وجودی خویش را آنقدر وسیع ساخته بود که بیش از هر مخلوق دیگری گنجایش دریافت رحمت الهی را داشت. از این رو، به عنوان رحمتی برای همه جهانیان و برترین واسطه مهر خداوند نسبت به مخلوقات قرار داده شد.