-جامعه بشری به جای اینکه فرهنگ مطالعه، پژوهش و تحقیق را در میان خود نهادینه کنند، بیشتر گرفتار پیچ و خم های فضای مجازی شده اند که نه عمق علمی چندانی دارد و نه به ارتقاء معرفتی افراد کمک شایانی می نماید.
انسان برای رسیدن به خوشبختی و فتح قله های سعادت و شاد کامی در زندگی نیازمند عناصر و ابزارهای مختلفی است. از طرفی یکی از مهمترین و با ارزش ترین ابزارهایی که انسان را در رسیدن به آرزوهای خوب و مثبت کمک می نماید روی آوری به مطالعه، تحقیق و پژوهش است. موضوع مهمی که تأثیر مستقیمی در دست‌یابی افراد به سعادتمندی و خوشبختی داشته و دریچه‌های نو را به سوی انسان باز می‌نماید. تقویت فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی این فرصت را در اختیار انسان قرار می دهد تا اینکه سطح علمی،معرفتی و شناختی خود را ارتقاء بخشد و دریچه ای تازه را به روی زندگی خود باز نماید.
مصاف کتابخانه و فضای مجازی
آیا تاکنون با خود اندیشده‌اید که کاربران فضای مجازی بیشتر هستند، یا کاربران فضای علمی و کتابخانه‌ای، بدون شک اذعان خواهید داشت که کاربران فضای مجازی به مراتب بیشترین آمار را قسمت خود کرده اند. این مطلب خود گویای نوع نگرش ما به کسب آگاهی از منابع معتبر و علمی است. یکی از بهانه های حضور در فضای مجازی کسب اطلاعات و آگاهی است. ولی آیا ارزش و اهمیت اطلاعاتی که در فضای مجازی حاصل می شود قابل مقایسه با جایگاه علمی و محتوای کتابخوانی دارد؟! در سالهای نه چندان دور بسیاری از افراد برای کسب دانش، و ارتقای علمی و معرفتی تلاش می کردند که در کتابخانه محله، یا دانشگاه و مسجد خود ثبت نام نمایند و از فضای علمی آن بیشترین بهره را عائد خود نمایند، ولی در سالهای اخیر گویی استقبال افراد برای ماندن در فضای مجازی به مراتب بیشتر از حضور در کتابخانه و استفاده از مطالعات علمی است.
چالشی به نام فضای مجازی و تغییر ذائقه کتابخوانی
فضای مجازی با تمام خوبی ها و دست آوردهای نوینی که برای جامعه بشری داشته، با این وجود مضرات و مخاطرات مرگبار و مخربی بر فرهنگ علمی و اجتماعی و عمومی جامعه بشری نیز داشته است. یکی از پیامدهای مخرب و ویرانگر فضای مجازی تغییر ذائقه فرهنگی و مطالعاتی جامعه بوده است. تأثیر منفی و مخرب فضای مجازی بر نرخ و سرانه مطالعه جوامع انسانی را به خوبی می توان در دست نوشته ها و پژوهش‌های محققان خارجی نیز مشاهده کرد. کسانی که ساعات طولانی از شبانه روز اسیر و گرفتار مطالب فراوان و سطحی پیام رسان های داخلی و خارجی شده و دائم به دنبال مطالعه اخبار و حوادث و روزمرگی‌های دیگران در فضای پیام رسانی شده‌اند کمتر حوصله مطالعه، تحقیق، پژوهش و کتابخوانی های علمی را پیدا می کنند.
شاید بتوان گفت ماهیت بسیاری از جستجوها در صفحات مجازی ناشی از تجسس و کنجکاوی های بی‌ارزشی است که هیچ فایده و سودی را عائد مخاطبان خود نمیکند. و مصداق روشن امور لغو و بیهوده به شمار می‌آیند که نه تنها دستآورد علمی را عائد مخاطبان خود نمی‌کنند بلکه آنها را در گرداب غفلت و بی‌خبری فرو می‌برند. گرداب ویرانگری که مؤمنین راستین با بصیرت و آگاهی کامل خود را از مخاطرات آن دور نگه می دارند. «...وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا؛[1] ... و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند، بزرگوارانه از آن می‌گذرند».
به خوراک مغز و روحت خوب نگاه کن
بدون شک هیچ انسان و حتی حیوانی بدون بررسی و اطمینان از سلامت غذا و خوراک مادی خود، اقدام به خوردن نمیکند، چرا که همه افراد به خوبی می‌دانند که عدم سلامت غذا چه تبعات و آثار خطرناکی بر جسم و زندگی افراد می‌تواند داشته باشد. از این رو همه به این مهم واقف هستند که هر نوع طعامی ارزش و صلاحیت استفاده و قوت بخشی به بدن را ندارند، به همین جهت باید هوشمندانه انتخاب کرد: «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ؛[2] پس انسان بايد به خوراك خود بنگرد». همانطور که انسان بايد در غذاى جسماني‌اش دقت کند و سرچشمه آن را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد، به طریق اولی بايد در غذاى روحانى خود نيز دقت بخرج دهد که از منبعی كه از طريق باران وحى بر سر زمين قلب پاك پيامبر(صلی الله علیه و اله) نازل شده است، و از آنجا در سينههاى معصومين (علیه السلام) ذخيره مىشود و همچون چشمههاى جوشانى در صفحه قلوب جارى مىگردد، و انواع ميوههاى لذتبخش ايمان و تقوا و فضائل اخلاقى را پرورش مىدهد، سر چشمه گرفته باشد. آرى انسان بايد درست بنگرد كه سرچشمه اصلى علم و دانش او كه غذاى روحانى او است كجا است مبادا از سرچشمه آلودهاى تغذيه شود و روح و جان او را بيمار كند يا به هلاكت افكند.[3]
فقدان فیلترینگ در رویکرد مطالعه و کتابخانی
علی رغم اهمیت و تأثیری که مطالعه و خوراک فکری در رشد، سعادت و همچنین شقاوت افراد دارد، متأسفانه شاهد بحران مدیریت در خصوص مسأله مطالعه و کتاب خوانی و همچنین عدم اعمال فیلترینگ هوشمندانه از سوی خوانندگان هستیم، به عبارتی شاید آن چنان که شایسته است افراد به محتوای تغذیه فکری و روحی خود اهمیت نمی‌دهند، چرا که برخی از متن ها صلاحیت و ارزش مطالعه کردن را ندارد؛ کما اینکه برخی از عبارت پردازی‌ها نه تنها انسان را در مسیر رشد و شکوفایی قرار نمی‌دهند، بلکه به عکس انسان را به مراتب از جاده سعادت خارج می‌سازند. به همین جهت لازم و ضروری است که هر شخصی برای خود نوعی ممیز هوشمندانه و فیلترینگ معقولانه را اعمال نمایند و به این مطلب خوب بی اندیشد که هر متنی ارزش مطالعه کردن و خواندن را ندارد. خدای متعال در سوره مبارکه لقمان به مطلب بسیار رهگشایی اشاره فرموده است: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ؛[4] و برخى از مردم كسانى‌اند كه سخن بيهوده را خريدارند تا [مردم را] بى[هيچ] دانشى از راه خدا گمراه كنند، و [راه خدا] را به ريشخند گيرند؛ براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود».
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه فرقان، آیه 72.
[2]. سوره مبارکه عبس، آیه 24.
[3].مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج26، ص146.
[4]. سوره مبارکه لقمان، آیه 6.
همان طور که انسان به نوع غذا و خوراک خود اهمیت می دهد و تلاش دارد غذای مناسبی را برای جسم خود تهیه نماید، در خصوص غذای روح و جان نیز باید دقت داشته باشد که از چه مسیر و کانالی به دنبال کسب علم و معرفت و ارتقای روحی، معرفتی و فکری خود است.