صداقت رمز پیروزی و موفقیت

00:23 - 1399/09/15

-یکی از عناصر و شاخص های دست یابی به موفقیت و شادکامی در زندگی بهره مندی از عنصر صداقت و راستی است.

صداقت

خدای متعال هر آنچه مایه سعادت و خوشبختی و کمال انسان بوده را از دریچه قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) در اختیار جامعه انسانی قرار داده است. گزاره‌‌‌های اخلاقی که در فرهنگ قرآن در پیشروی بشریت گذاشته شده به درستی قوام بخش زندگی انسانی بوده و آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی را برای آحاد افراد به ارمغان آورده است. یکی از گزاره‌ های اخلاقی و  شگفت انگیزی که فرهنگ قرآن به آن عنایت ویژه ‌ای داشته موضوع «صداقت و راستی» است. شاه کلید طلایی که آثار فراوان فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی را برای جامعه انسانی به ارمغان می‌آورد. در این نوشتار تلاش داریم بعد از واکاوی معنای این کلید واژه طلایی، جایگاه و اهمیت آن را در فرهنگ قرآن مورد واکاوی قرار دهیم.   

مفهوم شناسی صداقت
خلیل،[1] ابن دُرَید،[2] صاحب بن عباد،[3]  و جوهری،[4]  صِدق را ضد کذب معنا کرده اند؛ و صَدق را به معنای «کامل هر چیزی» و یا «استواری هر چیزی» تعریف کرده اند[5]  و صدیق را از این واژه دانسته ‌اند. راغب اصفهانی در مفردات این چنین بیان می‌ دارد:  الصِّدْق‏ و الكذب: راست و دروغ، اصل‌شان در قول و سخن است چه ماضی و چه حال و مستقبل، چه وعده راست و دروغ باشد و یا غیر از این ‌ها. صِدِّیق‏: كسی است كه صدق و راستی از او زیاد سر زده است، و گفته شده به چنان شخصی از آن جهت- صدّیق- گویند كه هرگز دروغ نمی‏ گوید و نیز- صِدِّیق‏- كسی است كه چون عادت به راستگویی دارد دروغی از او سر نمی ‏زند و همچنین گفته ‏اند بلكه- صِدِّیق‏- به كسی گفته می‏ شود كه با قول و اعتقادش چیزی را به راستی می‏ گوید و صدق خود را با عملش و كردارش ثابت و محقّق می ‏دارد.[6]
راغب اصفهانی معنای اصطلاحی صدق را این چنین بیان می‌کند: «الصِّدْق: مطابقت قول با نیت و ضمیر و یا چیزی است كه از آن خبر داده شده است و این هر دو با هم است یعنی (صدق نیت- و صدق مورد خبر) و هر گاه یكی از این دو شرط نباشد و جدا شود آن سخن به تمامه صدق نیست‏».[7]

جایگاه و اهمیت صداقت در فرهنگ قرآن
آیات متعددی از قرآن کریم موضوع و مسأله صداقت را مورد توجه قرار داده به طوری که از محتوای این آیات به خوبی می‌توان به اهمیت این کلید واژه طلایی در فرهنگ قرآن دست پیدا کرد.
1-هم رنگ خدا شدن با عنصر صداقت   
در آیات متعددی خدای متعال خود را با صفت «صدق» به بندگان خویش معرفی کرده است. این مورد یکی از بهترین و زیباترین مواردی است که گویای اهمیت و ارزش صداقت در فرهنگ قرآن به شمار می آید؛ چرا که اگر این صفت دارای ارزش و جایگاهی نبود هیچ گاه شایستگی این را نداشت که از جمله اوصاف الهی قرار گیرد. «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قیلا[8] و چه كسی از خدا راستگوتر است؟». در آیه دیگر خدای متعال می‌ فرماید: «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدیثا[9] و چه كسی راستگوتر از خداست؟». یکی از اهداف راهبردی اخلاق اسلامی این است که انسان بتواند خود را به اوصاف الهی نزدیک نمایند و رنگ خدایی به خود بگیرد اگر انسان بتواند زندگی خود را با اوصاف الهی رنگ آمیزی نماید، سعادت دنیوی و آخروی را برای خود بدست آورده است. «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ؛[10]این است نگارگرى الهى؛ و كیست خوش‌ نگارتر از خدا؟ و ما او را پرستندگانیم».
2-پیامبران الهی فاتح قله صداقت و راستی
یکی از تکنیک‌ های تربیتی در فرهنگ قرآن معرفی الگوی های برتر زندگی سعادتمندانه است که تبعیت و پیروی از آنها می‌ تواند کمال دینی و اخلاقی را برای انسان به ارمغان آورد. از طرفی با مطالعه و بررسی شخصیت‌ های مثبت قرآنی به این نکته دست پیدا می‌ کنیم که یکی از مواردی که به خوبی گویای اهمیت و جایگاه «صدق و صداقت» در فرهنگ قرآن به شمار می آید معرفی اولیای الهی با ویژگی و عنصر صداقت است. از طرفی جامعه انسانی اگر خواهان خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت می‌باشد لازم و ضروری است که از اسوه ‌های پرهیز کاری تبعیت و پیروی نمایند. «وَ اذْكُرْ فِی الْكِتابِ إِبْراهیمَ إِنَّهُ كانَ صِدِّیقاً نَبِیا؛[11] و در این كتاب، ابراهیم را یاد كن كه او راست‏ گفتار و درست ‏كردار پیامبری بود». «وَ اذْكُرْ فِی الْكِتابِ إِدْریسَ إِنَّهُ كانَ صِدِّیقاً نَبِیا وَ رَفَعْناهُ مَكاناً عَلِیا؛ [12] و در این كتاب، از ادریس یاد كن، همانا او راست‏گفتار پیامبری بود و او را به جایگاهی بلند و والا برداشتیم».
3- راه سعادت همگام شدن با صادقین
در فرهنگ قرآن روی این تکینک و راهکار طلایی و سعادت آفرین تکیه شده است که، اگر جامعه انسانی خواهان کمال و خوشبختی در حیات مادی و معنوی است، می بایست خود را با صادقینی که مدنظر فرهنگ قرآن است همراه و همگام نماید. همراهی و تبعیت از پیامبران و اوصیای الهی موضوعی است که در آیه 119 سوره توبه آمده است: «یأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصادِقِینَ»؛[13] اى كسانى كه ایمان آورده اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید». از مجموع آیات قرآن کریم می توان این چنین برداشت کرد که «صادقین» آنهایى هستند كه تعهدات خود را در برابر ایمان به پروردگار به خوبى انجام مى‌‏ دهند، نه تردیدى به خود راه مى‌‏ دهند، نه عقب ‏‌نشینى مى كنند، نه از انبوه مشكلات مى‏‌هراسند، بلكه با انواع فداكاریها، صدق و ایمان خود را ثابت مى‌‏ كنند. البته در این خصوص شكی نیست كه این صفات مراتبى دارد، بعضى ممكن است در قله آن قرار گرفته باشند كه ما نام آنها را حضرات معصومین(علیهم السلام) می ‌دانیم، و بعضى در مراحل پائین تر».[14]
البته اگر چه مفهوم صادقین همانگونه كه در بالا ذكر كردیم، مفهوم وسیعى است، ولى از روایات بسیارى استفاده مى‏ شود كه منظور از این مفهوم در اینجا تنها «معصومین» هستند چنانکه سلیم بن قیس هلالى چنین نقل مى‏كند: «كه روزى امیر مؤمنان علی (علیه السلام) با جمعى از مسلمانان گفتگو داشت از جمله فرمود: شما را به خدا سوگند مى ‏دهم آیا مى‏ دانید هنگامى كه خدا "یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ" را نازل كرد سلمان گفت: اى رسول خدا آیا منظور از آن عام است یا خاص؟ پیامبر (صل الله علیه و آله) فرمود: مأمورین به این دستور همه مؤمنانند و اما عنوان صادقین مخصوص برادرم على (علیه السلام) و اوصیاء بعد از او تا روز قیامت است. هنگامى كه على (علیه السلام) این سؤال را كرد، حاضران گفتند آرى این سخن را از پیامبر (صل الله علیه و آله) شنیدیم».[15]

 پی نوشت ها:
[1] . فراهیدى، كتاب العین، ج‏5، ص56. (الصِّدْقُ‏: نقیض الكذب و الصَّدْقُ‏: الكامل من كل شی‏ء).
[2] . ابن‌درید، جمهرة اللغة، ج‏2، ص656.
[3] . صاحب، المحیط فی اللغة، ج‏5، ص257.
[4]. جوهرى، الصحاح، ج‏4، ص1505.
[5]. عبدی، تحلیل صفات روایات مکارم اخلاق، ص 157.
[6]. راغب اصفهانى، مفردات الفاظ قرآن، ج‏2، ص382.
[7]. همان.
[8].  سوره مبارکه نساء؛ آیه 122.
[9] . همان: 87.
[10]. سوره مبارکه بقره، آیه 138.
[11]. سوره مبارکه مریم، آیه 41.
[12]. همان، آیات 56 و 57.
[13]. سوره مبارکه توبه، آیه 119.
[14]. تفسیر نمونه، ج‏8، ص180.
[15]. تفسیر نمونه، ج‏8، ص 181، به نقل از: تفسیر برهان ج 2 ص 170.

صداقت عنصر ارزشمند و راهبردی است که انبیاء و اولیای الهی فاتح آن بوده اند شاخص ارزشمند اخلاقی که در جنبه های مختلف زندگی اجتماعی و خانوادگی دارای کارکرد و آثار فراوانی است.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
2 + 2 =
*****