عجیب است سعد بن ابی وقّاص این سخن را از زبان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیده بود، اما پس از شهادت جانگداز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با ابوبکر و پس از او با عمر بیعت کرد، در شورای شش نفره، به نفع عثمان رأی داد، و نهایتا هنگامی که همه مردم با امیرمؤمنان (علیه السّلام) بیعت کردند، او در کنار معاویه و در صف دشمنان آن حضرت ...
علي مع الحق والْحق مع علي
از جمله مهم‌ترین دلایل امامت و خلافت امیرمؤمنان احادیثی است که معیار بودن امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) را مشخص می‌کند. در این مقاله بر آنیم به ذکر برخی از این احادیث بپردازیم:
- «علیّ مع الحقّ و الحقّ مع علیّ»؛ طبق این روایت امیرمؤمنان (علیه السّلام) همواره با حق و حق همواره با امیرمؤمنان (علیه السّلام) است و این دو از یکدیگر جدایی ناپذیرند و این همان عصمت مطلقی است که شیعیان برای امامان دوازده‌گانه خود قائلند؛ چرا که شهادت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر «همراهی با حق» و عدم اشتباه در گفتار و کردار به معنای عصمت کسی است که چنین شهادتی برای او اقامه گردیده است.
این حدیث را هیثمی از ابوسعید خدری روایت کرده و در پایان گفته: «تمام افرادی که در سند این روایت آمده‌اند مورد وثوق و اعتماد هستند.»[1] و نیز از سعد بن ابی وقاص و ام‌سلمه روایت کرده و گفته است: «این روایت را بزّاز روایت کرده و در آن سعد بن شعیب وجود دارد که من او را نمی‌شناسم و بقیّه رجال آن صحیح هستند.»[2]
حال، با وجود مدارک و اسناد فراوان که به برخی از آنها اشاره شد پیرو مکتب اموی، این‌تیمیه حرّانی که چشم دیدن فضیلتی از فضایل امیرمؤمنان (علیه السّلام) را ندارد در برابر این روایت به شدّت موضع گرفته و گفته: «این سخن روافض (شیعیان) که پیامبر فرمود: «علی با حق و حق با علی است و این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند و در کنار حوض بر من وارد می‌شوند» از بزرگ‌ترین دروغ‌ها و نادانی آنهاست.
زیرا این حدیث را نه با سند صحیح و نه با سند ضعیف هیچ کس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل نکرده، حال چگونه شیعیان ادعا می‌کنند که همگی این روایت را نقل کرده‌اند؟ دلیل دیگر بر بطلان ادعای شیعیان این که حق بر مدار هیچ کس جز پیامبر نمی‌چرخد، چرا که اگر حق بر مدار علی بچرخد، لازمه آن عصمت است و این از نادانی شیعیان است که چنین ادعایی می‌کنند. عاقلان می‌دانند که علی (علیه السّلام) سزاوارتر از ابوبکر، عمر، عثمان و دیگران در عصمت نیست و چون در میان نامبردگان کسی معصوم نیست؛ پس دروغ بودن ادعای شیعیان فهمیده می‌شود.»[3]
خوانندگان گرامی به ضعف استدلال و عدم استحکام بیان ابن‌تیمیه که در متن بالا آمد، توجه نموده‌اند که وی چگونه و بدون ارائه هرگونه دلیل و مدرک، به راحتی روایات وارده در کتاب‌های خودشان را انکار کرده و او که اتّهام بی‌دلیل و مدرک حرف زدن به شیعیان وارد می‌سازد خود بیش از هر کس دیگر مستحق چنین اتهامی است.
- «ألحقّ مع ذا»؛ ابوسعید گوید: همراه تعدادی از مهاجر و انصار در کنار خانه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم که حضرت خارج شد و گفت: آیا به شما خبر دهم که چه کسی بهترین شماست؟ گفتیم: آری. فرمود: بهترین شما کسی است که به عهد خود وفا کرده و از بوی خوش استفاده کند؛ خداوند کسی را که در جای مخفی نیز تقوا را رعایت می‌کند دوست دارد، ابو سعید گوید: در همین هنگام علی بن ابی طالب (علیه السّلام) از آن‌جا گذشت، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: حق با اوست، حق با اوست.»[4] این روایت از نظر سندی هیچ اشکالی در آن نیست؛ چنان‌چه ابن حجر هیثمی پس از نقل این روایت می‌گوید: «... این روایت را ابویعلی نقل کرده و راویان آن ثقه هستند.»[5]
- «أنت مع الحقّ و الحقّ معک حیث ما دار»؛ ابن عساکر دمشقی در تاریخ مدینه دمشق می‌نویسد: «سعد بن ابی وقّاص به معاویه گفت: از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیدم که به علی (علیه السّلام) فرمود: تو با حق هستی و حق با توست؛ هر جا تو باشی حق همان‌جاست. معاویه گفت: باید برای این سخن خود شاهد بیاوری. سعد گفت: ام‌سلمه شهادت می‌دهد. همگی نزد ام‌سلمه رفته و گفتند: ای مادر مؤمنان! دروغ بستن به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) زیاد شده، سعد سخنی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که ما نشنیده‌ایم.
او می‌گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) خطاب به علی (علیه السّلام) فرمود: تو با حق و حق با توست، هر جا تو باشی حق همان‌جاست. ام‌سلمه گفت: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) این مطلب را در خانه من به علی (علیه السّلام) فرمود. معاویه به سعد گفت: ای ابواسحاق! من نباید بیش از تو ملامت شوم، چرا که تو این سخن را از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیدی و به علی (علیه السّلام) نپیوستی، اگر من آن را از حضرت شنیده بودم، تا زمان مرگ خادم علی (علیه السّلام) می‌شدم.»[6]
عجیب است سعد بن ابی وقّاص این سخن را از زبان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیده بود، اما پس از شهادت جانگداز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با ابوبکر و پس از او با عمر بیعت کرد، در شورای شش نفره، به نفع عثمان رأی داد، و نهایتا هنگامی که همه مردم با امیرمؤمنان (علیه السّلام) بیعت کردند، او در کنار معاویه و در صف دشمنان آن حضرت قرار گرفت. به راستی او در قیامت هنگامی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را ملاقات کند چه پاسخی خواهد داشت؟
پی‌نوشت:
[1]. و مرّ علیّ بن أبی طالب، فقال: «ألحقّ مع ذا، ألحقّ مع ذا» و رجاله ثقات، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، هیثمی، دار الریان للتراث، قاهرة، ج 7، ص 235.
[2]. رواه البزّار، و فیه سعد بن شعیب و لم أعرفه، و بقیّة رجاله رجال الصّحیح. مجمع الزوائد و منبع الفوائد، هیثمی، دار الریان للتراث، قاهرة، ج 7، ص 235.
[3]. الوجه السادس قولهم إنهم رووا جميعا أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال على مع الحق والحق معه يدور حيث دار ولن يفترقا حتى يردا على الحوض من أعظم الكلام كذبا وجهلا. فإن هذا الحديث لم يروه أحد عن النبي صلى الله عليه وسلم لا بإسناد صحيح ولا ضعيف فكيف يقال إنهم جميعا رووا هذا الحديث... وأيضا فالحق لا يدور مع شخص غير النبي صلى الله عليه وسلم ولو دار الحق مع على حيثما دار لوجب أن يكون معصوما كالنبي صلى الله عليه وسلم وهم من جهلهم يدعون ذلك ولكن من علم أنه لم يكن بأولى بالعصمة من أبي بكر وعمر وعثمان وغيرهم وليس فيهم من هو معصوم علم كذبهم. منهاج السنة النبویة، ابن تیمیه، مؤسسه قرطبة، مصر، ج 4، ص 238.
[4]. عن أبی سعید: کنّا عِندَ بَیتِ النَّبِی(ص) فی نَفَرٍ مِنَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ، فَخَرَجَ عَلَینا فَقالَ: أ لا اخبِرُکم بِخیارِکم؟ قالوا: بَلى. قالَ: خِیارُکمُ الموفونَ المُطَیبونَ، إنَّ اللّهَ یحِبُّ الخَفِی التَّقِی. قالَ: ومَرَّ عَلِی بنُ أبی طالِبٍ فَقالَ: الحَقُّ مَعَ ذا، الحَقُّ مَعَ ذا. مسند أبی یعلی، أبی یعلی، دار المأمون للتراث، دمشق، ج 2، ص 318.
[5]. و مرّ علی بن أبی طالب فقال: الحقّ مع ذا ألحقّ مع ذا. رواه أبویعلی و رجاله ثقات. مجمع الزوائد و منبع الفوائد، هیثمی، دار الریان للتراث، قاهرة، ج 7، ص 235.
[6]. فقال سعد بن أبی وقّاص: فإنّی سمعت رسول الله (ص) یقول لعلیّ: «أنت مع الحقّ و الحقّ معک حیث ما دار» قال: فقال معاویه: لتأتینّی علی هذا ببینة، قال: فقال سعد: هذه أمّ سلمة تشهد علی رسول الله (ص) فقاموا جمیعا فدخلوا علی أمّ سلمة، فقالوا: یا أمّ المؤمنین، إنّ الأکاذیب قد کثرت علی رسول الله (ص) و هذا سعد یذکر علی النّبیّ (ص) ما لم نسمعه، أنّه قال، یعنی لعلیّ: «أنت مع الحقّ و الحقّ معک حیث ما دار» فقالت أمّ سلمة: «فی بیتی هذا قال رسول الله (ص) لعلیّ» قال: فقال معاویة لسعد: یا أبا إسحاق، ما کنت ألوم الآن إذ سمعت هذا من رسول الله (ص) و جلست عن علیّ، لو سمعت هذا من رسول الله (ص) لکنت خادما لعلیّ حتّی أموت. تاریخ مدینة دمشق، إبن عساکر، دار الفکر، بیروت، ج 20، ص 361.