- برای رسیدن به اهداف لازم است راه مقابله با موانع را بشناسیم.
هدف گذاری و شناخت موانع آن
هدف داشتن، اولین قدم برای رسیدن به مقصد مورد نظر است، وقتی ما هدف داشته باشیم، باید با برنامه ریزی مناسب، سعی در شناخت موانع و راه‌های مقابله با آن داشته باشیم. اهداف زندگی ما اعم از مادی یا معنوی، موانعی دارند که باید نسبت به آن‌ها هشیار باشیم و با تلاش مضاعف آنان را برطرف کنیم تا راحت‌تر به مقصدمان برسیم.
بدترین دشمنان اهداف ما
موانع بر سر راه ما، می‌تواند داخلی یا خارجی باشند. معمولا ما نسبت به موانع خارجی هشیار هستیم ولی از موانع داخلی غافل هستیم، در حالی‌که موانع داخلی به مانند دشمنی زیرک در کمین نشسته‌اند تا به ما ضربه وارد کنند و ما را از رسیدن به اهدافمان بازدارند. امام علی علیه السلام در حدیثی ارزشمند موانع رسیدن ما به اهدافمان را خشم و شهوت معرفی می‌کنند و می‌فرمایند:«اَعْدى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَكَهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَبَلَغَ غايَتَهُ؛ [1] بدترين دشمن آدمى خشم و شهوت اوست، پس هر كس آن دو را در اختيار بگيرد، مقامش بالا میرود و به هدفش می‌رسد.» در اینجا به توضیح این دو مانع و دشمن زیرک اهدافمان، خواهیم پرداخت.
خشم، از جنس آتش و دشمنی خطرناک
خشم، یکی از هیجانات خطرناک در وجود ما است که معمولا در برابر اتفاقی ناخوشایند، از خودمان بروز می‌دهیم. خشم اگرچه جزء زندگی طبیعی ما است اما اگر کنترل شده و عقلانی نباشد، ممکن است باعث دلخوری، نارضایتی، تنش، اختلال در روابط ما با دیگران و همچنین باعث دور شدن ما از اهدافمان شود. دین مبین اسلام که مکتبی انسان ساز است، نسبت به این مقوله هشدار داده و همه ما را به خویشتن داری و صبر توصیه کرده است. از همین رو قرآن کریم از کسانی که این هیجان را کنترل کرده اند تمجید کرده ومی‌فرماید: «وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ؛ [2] و خشم خود را فرو میبرند؛ و از مردم در میگذرند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.»
همچنین برای مقابله با خشم راه‌هایی از جمله پناه بردن به خداوند از شر شیطان رانده شده، تغییر حالت از ایستاده به نشسته و بالعکس، و همچنین وضو سفارش شده است. از همین رو پیامبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «اِذا غَضِبَ اَحَدُکُمْ فَلْیَتَوَضَّاءْ بِالْماءِ، فَاِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النّارِ؛ [3] هرگاه یکی از شما را خشم فرا گرفت، با آب وضو بگیرد، زیرا خشم از آتش است.» برای مقابله با دشمن خطرناکی مانند خشم، باید صبر و بردباری را در خودمان افزایش دهیم تا در مقابل آن شکست نخوریم چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: «الْحِلْمُ یُطْفِئُ نَارَ الْغَضَبِ وَ الْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْرَاقَه؛ [4] بردباری آتش خشم را فرو می‌نشاند و تندی آن را شعله‌ورتر می‌کند.» بر این اساس با تمرین و ممارست و همچنین افزایش صبر و بردباری در وجود خودمان، نگذاریم این مانع بزرگ، ما را از رسیدن به اهدافمان باز دارد.
شهوت
انواع مختلف شهوت اعم از پول، مقام، شهرت، شکم، و جنسی می‌تواند از بزرگترین موانع برای رسیدن ما به اهداف مادی و معنوی باشد. همه هیجاناتی که خداوند در وجود ما قرار داده اگر کنترل نشوند و از چهارچوب صحیح خود خارج شوند، باعث ضررهای بزرگ فردی واجتماعی خواهد شد. چه بسیار اختلاس‌ها، دزدی‌ها، بی آبرویی‌ها، اختلافات و تنش‌هایی که از همین شهوت‌ها نشأت گرفته و اگر کنترل نشود باعث هرج و مرج در سطح جامعه خواهد شد. از همین رو باید این دشمن خطرناک را کنترل کنیم و هشیار باشیم که ما را از اهدافمان باز ندارد.
شهوت پرستی باعث از بین رفتن عقل و دین ما خواهد شد چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: «طَاعَةُ اَلْهَوَى تُفْسِدُ اَلْعَقْل؛ [5] پیروى از خواهش نفس، خرد را تباه مى سازد.» شاید لحظات اول، این دشمن خطرناک لذتی به همراه داشته باشد اما سرانجامی ناگوار برایمان رقم خواهد زد همان‌گونه که امام علی علیه السلام در مورد عاقبت شهوت پرستی فرمودند: «أوَّلُ الشَّهوَةِ طَرَبٌ، و آخِرُها عَطَبٌ؛ [6] آغاز شهوت، لذت است و پایانش نابودی.» بنابراین نسبت به این دشمنان خطرناک یعنی خشم و شهوت هشیار باشیم و نگذاریم آن‌ها از چهارچوب تعیین شده خود خارج شوند که در صورت افراط یا تفریط هر کدام علاوه بر ضررهای فردی، جامعه را هم با مشکل روبرو خواهند کرد.
پی نوشت:
[1] مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 12.
[2] سوره آل عمران، آیه 134.
[3] تنبیه الخواطر و نزهه النواظر( مجموعه ورام)، ج 1، ص 123.
[4] غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 116.
[5] همان، ج 1، ص 434.
[6] عیون الحکم و المواعظ، ج 1، ص 112.
برای رسیدن به اهداف مادی و معنوی شناخت موانع و راه مقابله با آنان امری ضروری و لازم است. دو مانع بزرگ در راه رسیدن ما به مقاصدمان، خشم و شهوت هستند که نباید از آنان غافل شویم زیرا ضررهای جبران ناپذیر به فرد و اجتماع وارد خواهند کرد.