عنصری حیاتی و تاثیرگذار به نام اخلاص

ارتباط با خالق هستی بخش و تقرب به ایشان، خواسته ی قلبی اغلب بندگان مومن خداوند است؛ اما آن چه مهم و ضروری به نظر می رسد، یافتن راه حلی است که این هدف ارزشمند را محقق کند. عده ای رضایت و قرب الهی را در اعمالی می بینند که کمرشکن و طاقت فرسا باشد و فقط به دنبال کمیت هستند در حالی که حلقه مفقوده اعمال ما وصفی است که تنها با وجود آن تقرب الهی محقق گشته و رضایت خداوند جلب می گردد. این صفت ارزشمند و حیاتی، اخلاص است. اگر انسان در شبانه روز هزار رکعت نماز بخواند، آن قدر ذکر بگوید تا زبانش خشک شود، فراوان روزه بگیرد تا بدنش پوست و استخوان شود ولی اخلاص نداشته باشد، یک جو ارزش ندارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «أَخْلِصْ قَلْبَكَ يَكْفِكَ الْقَلِيلُ مِنَ الْعَمَل‏؛ [1] تو نیت را خالص کن، عملِ کم هم تو را کفایت می‌کند.» اخلاص نداشتن در اعمال، مانند ریختن سرکه در عسل است. هرچند سرکه کم باشد ولی عسل را فاسد می کند و این عمل فاسد در روز قیامت خریداری ندارد.
اگر عملی آمیخته با اخلاص نباشد، تاثیری در روح انسان نیز نخواهد داشت و به همین دلیل است که عده ای نماز می خوانند اما مرتکب گناه نیز می شوند اما اگر این عنصر ارزشمند چاشنی عبادات بندگان شود، بازدارنده افراد از گناهان است. ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای تمرین نفس و عادت دادن آن به اخلاص است. فردی که این صفت بارز را در خود نهادینه کند، بهترین توشه را در این ماه عزیز کسب کرده است.

درجه بندی اخلاص
1) بی اعتنایی به عکس العمل دیگران:
اولین درجه اخلاص این است که برخورد ما نسبت به عکس العمل دیگران در مواجهه با اعمال ما، یکسان باشد. نه با تشویق دیگران از خود بیخود شده و نه با تقبیح عده ای، روحیه خود را از کف دهیم. امام خمینی رحمة الله علیه فرمودند: «ما مامور به وظیفه هستیم.»[2] این که مردم چه عکس العملی نشان می دهند ربطی به ما ندارد. به درون خود مراجعه کرده و خویش را محک بزنیم که آیا پله اول اخلاص را دارا هستیم یا خیر؟

2) پرهیز دائمی از گناه:
درجه دوم اخلاص یعنی اگر تمام دنیا و آن چه در آن است را به شما پیشنهاد کردند که ثانیه ای معصیت خالق خود را انجام دهی، پرهیز کرده و محبوب و خالق خود را نفروشی. امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:« اگر همه دنيا را يك لقمه كنم و آن را در دهان كسى گذارم كه از روى اخلاص، خدا را عبادت مى كند، باز به نظرم در حقّ او كوتاهى كرده ام.» [3] این روایت به روشنی بیان می کند که ارزش یک عمل خالصانه به اندازه ای است که جبران آن در دنیا ممکن نمی باشد. پس چه زیباست که ارزش اعمال خود را دانسته و آن را ارزان نفروشیم.

3) شریک ممنوع:.
در روز رستاخیز اعمال انسان با شیوه ای مدرن مورد محاسبه قرار می گیرد. خداوند متعال در حدیث قدسی می فرمایند: «أَنَا خَیرُ شَرِیک، مَنْ أَشْرَک مَعِی شَرِیکاً فِی عَمَلِهِ فَهُوَ لِشَرِیکی دُونِی، فَإِنِّی لَا أَقْبَلُ إِلَّا مَا خَلَصَ لِی؛ [4] من بهترین شرکا هستم. پس هر کس مرا در عمل خود شریک خویش قرار بدهد، آن عمل مال خود اوست نه برای من. چون من فقط عملی را قبول می کنم که خالصانه و تنها برای من باشد.» پس معیار محاسبات اخروی کاملا متفاوت است.

4) صرفا برای خداوند:
انسان مخلص در این مرتبه به جایگاهی می رسد که عملش را نه به شوق بهشت و نه از ترس جهنم بلکه صرفا برای خداوند متعال انجام می دهد. بهترین نیت برای انسان مومن  این است که خدای متعال را تنها به خاطر این که او را دوست دارد و شایسته می داند، عبادت کند.

5) انتخاب با خداست:
پنجمین و مهم ترین درجه اخلاص این است که انسان در عبادت خودش انتخاب کننده نباشد؛ بدین معنا که در عبادت هایش دنبال وظیفه بگردد و خواست خداوند را بر همه چیز مقدم بدارد. زیرا «لا مؤثر فی الوجود الا الله؛[5] تنها خداوند تاثیرگذار این عالم است.» و اگر انسان وظیفه خود را به نحواحسن انجام دهد، خداوند مسیر بندگی او را هموار خواهد کرد.
ماه مبارک رمضان دارای لحظاتی بی نظیر در استجابت دعاست. اخلاص در عمل، رمز موفقیت یک مؤمن، در آزمون بندگی است. بیاییم در این ماه بابرکت از خداوند بخواهیم که به ما توفیق سربلندی و موفقیت در این آزمون را عنایت کند و ما را از مخلصین قرار دهد.

پی نوشت
[1] بحارالانوار، ج70، ص175
[2] صحیفه امام، ج21، ص284
[3] التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه السلام، ص329
[4] وسائل الشیعه، ج1، ص61
[5] کافی، ج5، ص163