بسم الله الرحمن الرحیم
بی شک، دعاهای رسیده از معصومین(علیهم السلام) گنجینه بی پایان معارف و سرچشمه جوشان حکمتهای ناب برای همه حق جویان و تشنگان معرفت و سعادت است؛ زیرا آن بزرگواران قله بلند و دریای بی کران علوم و حکمت های الهی و باب علم پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) هستند. به راستی اگر اندیشه و سخن و مناجات آن ها به ما نمی رسید، دست از بخش عمده ای از معارف آسمانی، کوتاه بود. کتاب گران سنگ "صحیفه سجادیه" نمونه روشن این ادعاست که به اعتراف همگان، مجموعه ای بی نظیر و تحسین بر انگیز است.
ادعیه و زیارات مهدوی نیز در همان حال که مناجات با خدا و عرض ارادت و اخلاص به محضر ولی زمان و حجت دوران است، سندی محکم برای شناخت بیشتر و عمیق تر از شخصیت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مسائل مربوط به آن بزرگوار- نظیر غیبت، انتظار و ظهور است.
بر اساس ادعیه و زیارات، ویژگی های امام مهدی را در دو بعد می توان بررسی کرد:
الف- ویژگی های شخصی حضرت مهدی(علیه السلام)
ب- ویژگی های شخصیتی حضرت مهدی(علیه السلام)
الف- ویژگی های شخصی امام مهدی(علیه السلام):
در بسیاری از ادعیه و زیارات، امام مهدی(علیه السلام) به نام و نسب و تبار معرفی شده است؛ یعنی ایشان فردی معین، زنده و شناخته شده است، نه آرمانی که در آینده، متولد شده و قیام خواهد کرد.
برخی از این ویژگی ها عبارتند از:
1- او از نسل پاک پامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) و از فرزندان علی(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) است.
در دعای ندبه می خوانیم:
«أَيْنَ ابْنُ النَّبِيِّ الْمُصْطَفَى وَ ابْنُ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَ ابْنُ خَدِيجَةَ الْغَرَّاءِ وَ ابْنُ فَاطِمَةَ الْكُبْرَى ».[1]
2- او همنام رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) و از عترت پاک اوست.
در دعای عهد آمده است:
«فَأَظْهِرِ اللَّهُمَّ لَنَا وَلِيَّكَ وَ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكَ الْمُسَمَّى بِاسْمِ رَسُولِكَ».[2]
در دعای ندبه نیز آمده است:
«أَيْنَ بَقِيَّةُ اللَّهِ الَّتِي لا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِيَةِ».[3]
3- او فرزند حسن بن علی العسکری(علیه السلام) است.
«رَضيتُ بِاللّهِ رَبّاً و بِالاِْسْلامِ ديناً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وآلِهِ نَبِيّاً وَ بِعَلِي اِماماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ عَلِىٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسى وَ عَلِي وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِىٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْخَلَفِ الصّالِحِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ اَئِمَّةً».[4]
ب- ویژگی های شخصیتی حضرت مهدی
به راستی مهدی(علیه السلام) چه جایگاهی در عالم دارد؟ مقامات و شئون ایشان کدامند؟ و صاحب چه اوصاف و چه ویژگی هایی هستند؟ پاسخ به این پرسش ها چهره روشن و شفافی از موعود قرآن را آشکار می کند و چنین معرفتی سبب انس و علاقه بیشتر و نیز اطاعت و تسلیم در برابر آن حجت الهی است.
در ادعیه و زیارات مهدوی، آن بزرگوار با لقب ها و اوصاف و مقامات گوناگونی معرفی شده استکه بخشی ازآنها را می آوریم:
1- القاب امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
در ادعیه مهدوی، آن بزرگوار با لقب هایی مانند مهدی، هادی، قائم، عدل، عدل منتظر، صاحب الزمان، منصور، مضطرّ، حجة الله، بقیة الله معرفی شده است.
در دعای افتتاح می خوانیم:
« اَللّـهُمَّ وَصَلِّ عَلى وَلِيِّ اَمْرِكَ الْقائِمِ الْمُؤَمَّلِ، وَالْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ».[5]
و در زیارت آل یاسین آمده است:
«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّهَ اللَّهِ فی اَرْضِهِ».[6]
2- اوصاف امام عصر
در ادعیه مهدوی، آن حضرت با صفاتی معرفی شده است که هر یک از آنها معرّف شخصیت آن عزیز است و موجب تقویت اعتقاد به ایشان و انس و ارتباط بشتر با آن بزرگوار می شود.
برخی از اوصاف آن حضرت عبارتند از:
العلم المنصوب
به معنی پرچم افراشته شده؛ زیرا وجود شریفش پرچم هدایتی است که حق طلبان را به حقیقت راهنمایی می کند و بدون هدایت ایشان، انسانها در فتنه ها و انحرافهای دورن غیبت گرفتار می شوند.
در زیارت آل یاسین می خوانیم:
السلام علیک ایها العلم المنصوب.[7]
سفینة النجاة
به معنی کشتی نجات؛ زیرا هر کس به امامت آن عزیز، اعتقاد داشته و ملتزم به اطاعت از او باشد، جزو اهل نجات خواهد بود و راهی جز این راه وجود ندارد.
«اللهم صل علي حجتک في ارضک و خليفتک في بلادک ... سفينة النجاة و علم الهدي».[8]
نکته جالب اینکه آین لقب در مورد امام حسین(علیه السلام) نیز آمده است؛ آنجا که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید:
«انّ الحسین مصباح الهدی و صفینة النجاة».[9]
پا نوشت ها:
[1] مفاتیح الجنان، دعای ندبه: «كجاست فرزند پيامبر برگزيده،و فرزند على مرتضى،و فرزند خديجه روشن جبين،و فرزند فاطمه كبرى؟».
[2] مفاتیح الجنان، دعای عهد: «خدايا ولىّات،و فرزند دختر پيامبرت كه به نام رسولت ناميده شده بر ما آشکار کن».
[3] مفاتیح الجنان، دعای ندبه: «كجاست آن باقيمانده خدا كه از عترت هدايتگر خالى نشود[زمین]».
[4] مفاتیح الجنان، دعای عدلیه: «خشنودم به اينكه خدا پروردگارم باشد و محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)پيامبرم،و اسلام آيينم و قرآن كتابم، و كعبه قبلهام،و على ولى و امامم،و حسن و حسين و على بن الحسين و محمّد بن على و جعفر بن محمّد و موسى بن جعفر و على بن موسى،و محمّد بن على و على بن محمّد و حسن بن على و حجة بن الحسن كه درود خدا بر همه آنان باد پيشوايانم باشند».
[5] مفاتیح الجنان، ادعیه ماه مبارک رمضان، دعای افتتاح: «خدايا درود فرست بر ولى امرت،آن قائم آرزو شده،و دادگستر مورد انتظار».
[6] مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین: «سلام بر تو ای بجای مانده از طرف خدا در روی زمین».
[7] همان: «سلام بر تو ای پرچم برافراشته».
[8] مفاتیح الجنان، دعای بعد از زیارت آل یاسین: «خداوندا درود بفرست بر جانشینت در زمینت ... کشتی نجات و نشانه راهنمایی است».
[9] بحار الانوار، ج36، ص204، ح7: «همانا حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است».