تزیین عمل، ابزاری مهلک

در ادامه ی بحث خود مربوط به ابزارهای شیطانی به دو مورد دیگر در اینجا اشاره خواهیم کرد:

ه : جدال جاهلانه، روشى شيطانى

« ومِنَ النّاسِ مَن يُجـدِلُ فِى اللّهِ بِغَيرِ عِلم ويَتَّبِعُ كُلَّ شَيطـن مَريد[حجّ / 3] و برخى از مردم‏اند كه [همواره] بدون هيچ دانشى [بلكه از روى نادانى] درباره خدا [با اصرار بر يك اعتقاد بى‏پايه] گفتگوى بى منطق مى‏كنند ، و از هر شيطان سركشى پيروى مى‏نمايند. »

تعریف جدال: به معنی مناظره است، اما نه برای اظهار صواب بلکه برای الزام خصم[1]

در آیات دیگری نیز این روش در سخن گفتن نهی شده است، به عنوان مثال در سوره ی انفال می خوانیم:

« يُجَادِلُونَكَ فِي الْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَهُمْ يَنظُرُونَ [انفال/6] با آنکه حقيقت بر آنها آشکار شده در باره آن با تو مجادله می کنند ،، چنان قدم بر می دارند که گويی می بينند که آنها را به سوی مرگ می برند»

شان نزول این آیه مربوط به جنگ بدر است، زمانی که پیامبر قصد حمله به کاروان قریش را داشتند، عده ایی از مسلمانان کم تجربه در مسائل جنگی، به دلیل ترسی که بر آن ها وارد شده بود، با اینکه حضرت رسول به صراحت بیان کردند که این دستور از طرف خداوند متعال است، با وجود علم به چنین دستوری،در مقابل او به جدال پرداخته و سعی در منصرف کردن حضرت، از جنگیدن را داشتند، در این چنین موقعی بود که آیه بر حضرت نازل شد و در آن به نکوهش این دسته از افراد پرداخت.

از این آیه ی شریفه بدست می آید که علت اصلی جدال، ضعف نفس و ترس از مقابله با حوادث مهم است.[2]

نمونه ایی که شاید برای این قسم بتوان آورد، جدال های بی نتیجه در فضای مجازی و انجمن ها و شبکه های اجتماعی است، که به فور مشاهده می شود که برخی افراد به جهت کم اطلاعی و یا حتی بی اطلاعی از مباحث دینی و مذهبی و تکیه بر عقائد بی پایه و اساس خود، بر مطالب اشتباهی که نقل می کنند، پافشاری کرده، هر چند که گاهی نادرستی مطلبشان از دیدگاه عقل بوضوح مشخص است، و فقط بجهت تعصب خالی و ترس از مقلوب شدن و به عبارتی ضعف در نفس خود، از  دیدگاه و نظر نادرست دفاع کرده و معمولا نیز در پایان به ناسزا گویی و متهم کردن شخص مقابل که این نیز خود ابزرای شیطانی است، ختم می شود.

که امید است  قشر علمی و تحصیل کرده ی ما اعم از دانشجویان و طلاب در ارائه ی مباحثات علمی و منطقی در این نوع شبکه ها، الگویی برای تمامی افراد قرار گیرند.

و: تزیین اعمال زشت

« قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ [حجر/39] گفت : اى پروردگار من حال كه به كيفر سجده نكردنم مرا به راه شر و فساد انداختى، من هم يقيناً [همه كارهاى زشت را] در زمين براى آنان زيبا جلوه مى‏دهم] تا ارتكاب زشتى‏ها براى آنان آسان شود [و مسلماً همه را به راه شر و فساد مى‏برم. »

علامه طباطبایی در مورد اقسام تزیین می فرمایند:

ما دو نوع تزیین داریم، که یکی ممدوح و دیگری مذموم است.

تزیین ممدوح و شایسته سبب می شود که انسان در سیر زندگی خویش با اعمال مختلف که مربوط به مال و جاه و فرزند و... است، از دنیای مادی برای رسیدن به کمالات اخروی بهره ببرد.

به عنوان مثال در قرآن در سوره حجرات، به این قسم اشاره  دارد:

«... لكن الله حّبب اليكم الايمان و زيّنه في قلوبكم...[ حجرات/ 7].  (ليكن خدا به لطف خود) مقام ايمان را محبوب شما گردانيد و در دلهايتان نيكو بياراست...» .

و اما تزیین مذموم، آن است که انسان از وسایلی که در اختیار دارد، در راستای غفلت و نافرمانی از خدا بهره ببرد. که این قسم به دلیل مذموم بودنش به شیطان نسبت داده شده. [3]

که در سوره ی آل عمران نیز به این مورد اشاره شده:

«زين للناس حب الشهوات من النساء ...؛[ آل عمران/ 14] براي مردم دوست داشتن شهوت‌هاي نفساني كه عبارت است از ميل به زنها ... زيبا جلوه داده شد»

مفسران در چگونگی تزیین عمل، توسط شیطان، این چنین می گویند:

" شیطان برای این عمل، ابتدا خواسته ی هوی و هوس آدمی را پیدا می کند که او مثلا بیشتر به چه چیزی میل دارد، سپس عمل ضد ارزش را برای نفس او، عملی ارزشی و زیبا جلوه می دهد، سپس با تحریک دیگر قوای  باطنی آن عمل را لذت بخش جلوه داده و بصورت حق نشان می دهد. در اینصورت است که نفس آدمی به چنین عملی علاقه مند می شود و بدون توجه به آثار و عواقب آن، عمل را مرتکب می شود.[4]

که بوضوح مشخص است که مراد ما در این جا قسم دوم، که تزیین مذموم و شیطانی است، می باشد.

علاوه بر مصداق قرآنی بالا، می توان توجیه های بی منطق روزمره ی برخی از ما را  از مصادیق این قسمت دانست، به عنوان مثال شخصی غیبتی می کند و بعد برای اینکه در مقابل وجدان خود آرامش داشته باشد، نزد خود این چنین تصور می کند که این سخن، غیبت نبوده بلکه به عنوان مثال راهنمایی و ارشاد برای شنونده بوده و چون ارشاد و راهنمایی دیگران امری پسندیده است، این سخن نیز پسندیده و نیکو بوده، چه بسا تصور می کند با این عمل دارای اجری عظیم هم شده.

 
شاید هر یک از ما اگر کمی در رفتار و اعمال روزانه ی خودمان دقت  بیشتری کنیم، بتوانیم مصادیق بیشتری از این روش شیطانی پیدا کنیم. که گاه انسان به لطف و توفیق الهی این توجیه از طرف خود را می فهمد و سعی در اصلاح شدن می کند و گاه خیر.

و یا نمونه ی بارز دیگر آن می توان به خوردن قلب سرباز سوری توسط تروریست ها اشاره کرد، که در مصاحبه ی با عامل این جنایت، او چنین برای عمل خود دلیل می آورد:

"جنگ با سوریه به شدت خشن بوده و من  "باید"  این کار را می کردم تا آنها ترسیده شوند، و اگر از ما حمایت نشود، بدتر از این کار را هم خواهیم کرد."

خداوند همه ی ما را به راه راست هدایت فرماید و قلب ما را به نور ایمان مزیین بفرماید.

پی نوشت :

[1]. لغت نامه دهخدا

[2]. اخلاق در قرآن/ آیت الله مکارم شیرازی/ج 3

 [3]. تفسیر المیزان/ ج 3/ ص 97.

[4]. مراحل اخلاق در قرآن /جوادي آملي، عبدالله / ص103