هیئت‌ها و محافل اهل‌بیت علیهم‌السلام، کانون انسان‌سازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی است. بدون نقش سازنده هیئت، بنای سبک زندگی اسلامی ناقص و ناتمام است.
هیئت قطار پرشتاب جامعه‌سازی اسلامی | انسان‌ها ابتدا در خانواده تربیت می‌شوند و کم‌کم پای در اجتماع می‌گذارند و باعث تجدید و به‌روزرسانی جامعه می‌شوند. خانواده‌ها قرار است بعد از آنچه در خانواده به فرزندان خود می‌آموزند، آنها را به جامعه تحویل دهند؛ اما فرایند تحویل فرزند به جامعه، نیازمند یک آمادگی و حلقه واسط است و هیئت، از زیباترین حلقه های واسط در سبک زندگی اسلامی ایرانی است.
اگر بخواهیم دورنمایی از سازوکار جامعه ایده‌آل اسلامی مجسم کنیم، هیئت، در نقش مرکزی بهینه‌ساز و آماده‌کننده افراد برای ایفای نقش در جامعه روبه‌تعالی عمل می‌کند. ما در هیئت، فرزندانمان را با اهل‌بیت علیهم‌السلام و قیام سیدالشهدا علیه‌السلام آشنا کرده و مأنوس می‌کنیم تا آرمان‌ها را به آنها یادآوری کرده و تثبیت کنیم.
نقش هیئت در آرمان‌گرایی فردی و اجتماعی
کسی که تازه وارد هیئت و مجالس اهل‌بیت می‌شود، آرمان‌ها و ارزش‌های حقیقی را در وجود خود پیدا کرده و تقویت می‌کند. یعنی اولین فایده هیئت، شناخت خود و اهداف متعالی فردی است. اما این بدان معنی نیست که فقط جنبه شخصی و فردی او رشد می‌کند؛ بلکه چون این رشد فردی، در میان جمعی ارزش‌مدار و رو به تعالی اتفاق می‌افتد، ناخودآگاه، خود را متعهد به ارزش‌های آن جمع می‌بیند و این، فرایندِ رشد و نُضج یک واحد اجتماعی ارزشی فعال و مؤثر است؛ چنان که مقام معظم رهبری در تعریف هیئت فرمودند: «هیئت یک واحد اجتماعی است، یک مجموعه اجتماعی است که بر محور مودّت اهل‌بیت شکل می‌گیرد؛ محور این اجتماع کوچک یا بزرگ، مودّت اهل‌بیت علیهم‌السلام و هدایت به سمت اهداف اهل‌بیت است؛ حقیقتِ هیئت این است، ماهیّت هیئت یعنی این.»[1]
نقش هیئت در انقلاب تصاعدی اجتماع
هیئت و مجالس اهل‌بیت علیهم‌السلام، جمع‌های منفعل یا خنثی نیستند؛ بلکه چون بر محور مودّت اهل‌بیت علیهم‌السلام شکل می‌گیرند قدرت جذب و اثرگذاری فراوانی دارند که به‌مرور، موج‌های بزرگ فرهنگی و اجتماعی را باعث می‌شوند. مودت جمعی به اهل‌بیت که در هیئت اتفاق می‌افتد نقش پیشران و کِشنده اجتماع به‌سوی تعالی را نیز ایفا می‌کند. به این معنی که چنین محافلی نه‌تنها با کلید زدن انقلاب، جامعه را از تباهی‌ها نجات می‌دهند؛ بلکه ایستایی و توقف نداشته و ایده‌آل آنها، به بی‌نهایت و تقرب تصاعدی گره خورده است. ازاین‌رو، جامعه هیئتی و محب اهل‌بیت علیهم‌السلام، هرگز جامعه‌ای قانع به حداقل‌های فرهنگی و معرفتی و تربیتی نیست؛ چون هرگاه سستی، ناامیدی یا قناعت به حداقل‌های تربیتی در جامعه پیش بیاید، هیئت‌های پویا می‌توانند بن‌بست‌های فکری و کوتاهی همت‌ها را چاره کنند و طلایه‌دار جامعه برای حرکتی نو، شوقی مضاعف و انرژی تمام‌نشدنی به سوی آرمان‌ها باشند.
به‌عبارت‌دیگر، تجمعات اهل‌بیت محور، ضربان قلب جامعه زنده و پویای شیعی هستند؛ یعنی همان‌طور که انقلاب حسینی اسلام را زنده و پویا نگاه داشت، یاد آن حماسه جوشان، جوامع اسلامی را نیز زنده و پویا و درحال‌رشد نگاه می‌دارد.
تاریخچه تأثیرهای اجتماعی هیئت
تاریخ اسلام پر است از تأثیرهایی که هیئت‌ها و مجالس اباعبدالله الحسین علیه‌السلام بر انقلاب‌های اجتماعی داشته‌اند. برترین و اولین آنها مجالسی بود که اسرای کربلا در شام و کوفه و مدینه برپا کردند و موجب قیام‌های متعدد علیه یزید و یزیدیان شدند. قیام مردم مدینه (واقعه حرّه)، قیام توابین و قیام مختار از اولین قیام‌های نشئت‌گرفته از حماسه عاشورا هستند.
این قیام‌ها تکرار شد تا اینکه عصر حاضر، شاهد بزرگ‌ترین، ارزشی‌ترین و بالغ‌ترین انقلاب‌ها با منشأ عاشورا در ایران شد. انقلاب اسلامی ایران، بزرگ‌ترین انقلاب متأثر از قیام حسینی تا کنون است که در بستر مجالس و هیئت‌های عزاداری اهل‌بیت علیهم‌السلام به وقوع پیوست؛ چنان‌که امام راحل عظیم‌الشأن فرمودند: محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است. [2]
نقش هیئت در درمان آسیب‌های اجتماعی
ذکر دسته‌جمعی و با بصیرت اهل‌بیت علیهم‌السلام موجب تزریق معرفت و معنویت ناب و باعث رفع بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد، فحشا، بداخلاقی‌های اجتماعی و ... می‌شود. کاشته شدن نهال محبت و مودت اهل‌بیت علیهم‌السلام در دل‌های آحاد مردم و آبیاری آن در جلسات هیئت، افراد و جامعه را به تغییر جهت حرکت از ضدارزش‌ها به سوی ارزش‌های انسانی و الهی وامی‌دارد.
دقیقاً به همین خاطر است که خود اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز ما را به چنین جلساتی ترغیب و تشویق نموده‌اند چنان‌که امام صادق علیه‌السلام (به يكى از شيعيان) فرمود: تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ؟ ... آيا (شما دوستان و شيعيان) با یکدیگر همنشينى و گفتگو داريد؟ عرض كردم: بلى، فرمود: اين مجلس‌ها را دوست میدارم، پس فضايل و سخنان ما را (در مورد احكام دين يا مصائب ما) زنده نگه داريد. كسى كه فضايل ما را هر چه بيشتر زنده نگه دارد خدا رحمتش كند. هر كه ما را ياد كند يا نزد او ذكرى از ما بشود و به اندازه پر مگسى اشك از چشمش خارج شود خدا گناهانش را میآمرزد گرچه از كف دريا بيشتر باشد. [3]
پی‌نوشت:
[1] بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام؛ 3/11/1400.
[2] صحیفه امام خمینی(ره)، ج 15، ص 329.
[3] وسائل الشيعة، ج12، ص: 20.