معمولاً کسی در زندگی موفق است که بتوانند سکان زندگی خود را به‌دست گرفته و بر آن سوار شود. سوار شدن بر زندگی زمانی معنا پیدا می‌کند که فرد برای زندگی حال و آینده خود نقشه راه ترسیم کند.
برخی آدم‌ها وقتی به گذشته خود می‌اندیشند و عمر از دست رفته خود را می‌نگرند، چنان غرق در افسوس و حسرت می‌گردند که گویا هیچ امیدی برای آنان باقی نمانده است و دچار یأس و اضطراب می‌شوند؛ و زانوی غم در بغل می‌گیرند .
علت‌یابی حسرت‌ها
اگر بخواهیم علت حسرت‌ها را دریابیم و ریشه‌یابی نماییم، می‌بینیم که بخش زیادی از آن‌ها، به خاطر داشتن آرزوهای دور ودرازی بوده که از گذشته داشتیم و به آن‌ها نرسیده‌ایم. اصولاً حسرت همه آدم‌ها در زندگی، ناشی از دو چیز است: افسوس از گذشته و ترس از آینده؛ حال‌آنکه گذشته، غیرقابل‌بازگشت و آینده غیرقابل‌پیش‌بینی است و با توقف در زمان، با حسرت از گذشته، وارد ترس از آینده می‌شویم و به این شکل گذشته، حال و آینده را از دست خواهیم داد، بی‌آنکه بدانیم زندگی یعنی در لحظه عمل کردن است.
در این خصوص امام علی علیه‌السلام بابیانی شیوا فرمودند: «لاتُشعِر قَلبَکَ الهَمَّ علی مافاتَ، فَیَشغُلَکَ عمّا هُوَ آت»؛ «دل خود را بر اندوه آنچه ازدست‌رفته و گذشته است، مشغول مساز تا تو را ازآنچه خواهد آمد، غافل نسازد و بازندارد».[1] درواقع امام علیه‌السلام متوقف ماندن درگذشته و از دست دادن فرصت‌ها را عامل حسرت‌ها می‌داند که دامان غالب مردم را می‌گیرد.
فرصت‌سوزی زاینده غصه وغم
به یقین از دست دادن فرصت‌ها نه تنها حسرت‌آفرین است بلکه غم وغصه زیادی را برای فرد به دنبال می‌آورد. امیر بیان علی علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرماید: «إِضَاعَةُ اَلْفُرْصَةِ غُصَّةٌ»؛[2] «با از دست رفتن جز غصه چیزی بر جای نمی‌گذارند».
استفاده بهینه از فرصت‌ها
استفاده بهینه از فرصت‌ها، کار امروز را به فردا وا‌نگذاشتن و حساسیت بر روی ثانیه‌های عمر داشتن، ازجمله عواملی است که موجب موفقیت و امیدواری انسان در زمینه‌های فردی، اجتماعی و معنوی می‌شود. امیر مؤمنان علی علیه‌السلام می‌فرماید: «فَإِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ مُدَّةً وَ أَجَلًا...»؛ «همان برای هر چيز مدت و پايانى است».[3] این جمله نشان می‌دهد اگر انسان به موقعیت‌های به‌دست‌آمده، بیشتر توجه کند و متوجه باشد که برای هر چیزی وقت مشخصی است و سرآمدی معین، از ثانیه ثانیه‌های این فرصت‌ها، بیشترین و بهترین استفاده را می‌کند.
درواقع با عبور و عبرت از گذشته و ترسیم نقشه راه برای آینده، می‌توان از گذشته خود چراغی ساخت برای تاریکی‌های غبارآلود آینده. غصّه برگذشته زمانی ارزش دارد که بتواند در ما انگیزه‌ای برای ساختن آینده را پدید آورد.
پی‌نوشت:
[1]. تمیمی آمدی، غررالحکم، ج6، ص345.
[2]. سید رضی، نهج‌البلاغه، حکمت 118.
[3]. همان، خطبه 190، ترجمه محمد دشتی.
