منابع تاریخی به اندازه‌ای مملو از ظلم‌های معاویه در حق اهل‌بیت پیامبر علیهم‌السلام است که نمی‌توان به راحتی آن‌ها را نادیده گرفت.
منابع تاریخی شاهد و گواه سخت‌گیری بنی‌امیه بر اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند و نمونه بارز آن دشمنی معاویه با امیرالمؤمنین، امام حسن، امام حسین علیهم‌السلام و شیعیان آن‌هاست. او با سیاست‌بازی‌های گوناگون خود هرآینه به دشمنی با اهل‌بیت علیهم‌السلام می پرداخت و عرصه را بر شیعیان تنگ می‌کرد. او در طی بخش‌نامه‌ای به تمام کارگزاران خود در تمام شهرها نوشت: «بنگرید اگر با دلیل ثابت شد کسی علی علیه‌السلام و خاندانش را دوست دارد، نامش را از دیوان حذف و مقرری سالانه‌اش را قطع کنید».[1]
با وجود این دشمنی‌ها روایاتی دال بر این هستند که معاویه هدایایی را برای اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌فرستاد و آن حضرات نیز این هدایا را می‌پذیرفتند، برای روشن شدن ماجرا نکاتی را پیرامون این مسئله بیان می‌کنیم.
1. وقتی دشمنی معاویه با اهل‌بیت علیهم‌السلام روشن شد، دادن این هدایا از سوی او علل دیگری می‌تواند داشته باشد؛ مانند ظاهرسازی برای مردم که فکر کنند او دوستدار فرزندان پیامبر است، یا این‌که این هدایا همان مقرری اهل‌بیت علیهم‌السلام از بیت‌المال بود که به ائمه نیز مانند همه مسلمانان تعلق می‌گرفت.[2]
2. ائمه علیهم‌السلام همیشه این هدایا را نمی‌پذیرفتند و برخی از آن‌ها را رد می‌کردند.[3] بنابراین، پذیرش برخی از این هدایا نیز علل مختلفی می‌تواند داشته باشد که عباتند از:
الف. بر اساس عقیده شیعه خلافت و تصرف در بیت‌المال حق امام است، به همین خاطر وقتی بخشی از آن توسط حاکم جور در اختیار امام قرار بگیرد تصرف در آن اشکالی ندارد. امام باقر علیه‌السلام در این راستا می‌فرماید: «أَنَّهُمَا كَانَا أَهْلًا لِمَا يَصِلُ إِلَيْهِمَا مِنْ ذَلِكَ وَ مَا فِي أَيْدِي الْمُتَغَلِّبِينَ عَلَيْهِمْ حَرَامٌ وَ هُوَ لِلنَّاسِ وَاسِعٌ إِذَا وَصَلَ إِلَيْهِمْ فِي خَيْرٍ وَ أَخَذُوهُ مِنْ حَقِّهِ»؛[4] «امام حسن و امام حسین علیهماالسلام شایستگی و حق آن چه را که از معاویه دریافت می‌کردند، داشتند. آنچه در اختیار زورمندان است بر خود آنان حرام است، ولی برای مردم در صورتی که در امور خیر صرف کنند و حق دریافت آن را داشته باشند، حلال است».
ب. ائمه این هدایا را برای کمک به مستمندان و شیعیان فقیری که در مضیقه مالی بودند می‌پذیرفتند.[5]
ج. شیخ طوسی پذیرش این هدایا از طرف امام و مسلمانان را لازم دانسته و در این رابطه می‌نویسد: «بر امام و تمام مسلمانان فرض است که هرچه در دست فرد غالب و ستمگر و مسلط بر امت باشد، به هر شکل ممکن، چه با رغبت و چه با اکراه، از دست وی بگیرند و در جای خود به مصرف برسانند».[6]
درنتیجه، هدایایی که معاویه به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام می‌داد به خاطر محبت او در حق اهل‌بیت علیهم‌السلام نبود و پذیرش ائمه نیز به معنای مشروعیت بخشیدن به حکومت معاویه نیست.
پی‌نوشت:
[1]. ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، کتابخانه مرعشی نجفی، ج11، ص45.
[2]. ابن شهر آشوب، مناقب، علامه، ج4، ص165.
[3]. ابن أعثم، الفتوح، دارالأضوا، ج4، ص341.
[4]. قاضی نعمان، دعائم الاسلام، مؤسسه آل البيت، ج2، ص324.
[5]. شیخ طوسی، اختيار معرفة الرجال، دانشگاه مشهد، ج1، ص183.
[6]. شیخ طوسی، تلخیص الشافی، محبین، ج4، ص179.