نماز در شکل‌گیری خانه مطلوب و بهشتی نقش بسزایی دارد. خانه‌ای که در آن مسائل عبادی اولویت اول است، به همان مقدار، بدی و زشتی در آن کمتر، و گرایش به خوبی و نیکی در آن بیشتر است.
خانواده‌ای مطلوب و بهشتی است که به تمام ابعاد انسانی و تربیتی اهمیت دهد. یکی از ابعاد مهم تربیتی در خانواده اهمیت به مسائل معنوی و روحانی است و از مهم‌ترین آنها نماز است.
اهمیت‌شناسی نماز
نماز به قدری در زندگی فردی و اجتماعی انسان تأثیر دارد که خداوند متعال 122 بار از آن در قرآن یاد کرده است. همچنین در منابع روایی شیعه و سنی با تعابیری مختلف فراوان به آن پرداخته شده است؛ تعابیری مانند: به منزله سر برای اسلام، ستون خیمه اسلام، چهره اسلام، ترازوی دین، چشمه پاک‌کننده و... .[1]
پیامبران، الگوی فرهنگ‌ساز نماز در خانه و خانواده
اولین فرهنگ‌سازی نماز، در خانواده پیامبران الهی صورت پذیرفت. آنها مأموریت داشتند تا خود، فرزندان و دیگران را به اقامه نماز و بندگی دعوت کنند. ازاین‌رو فرهنگ‌سازی نماز را در اولویت برنامه‌های تبلیغی و خانوادگی خود قرار دادند؛ تا جایی که حضرت ابراهیم علیه‌السلام خانواده خود را در بیابانی خشک و بی‌آب ساکن کرد تا در آنجا نماز را به‌پا دارند: «رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ...»؛[2] «پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی‌آب و علفی، در کنار خانه‌ای که حرم توست، ساکن ساختم تا نماز را برپا دارند».
ایشان از خداوند می‌خواهد تا خود و فرزندانش را از اقامه‌کنندگان نماز قرار دهد: «رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ»؛[3] «پروردگارا! مرا برپاکننده نماز قرار ده و از فرزندانم [نیز چنین فرما]. پروردگارا! دعای مرا بپذیر!»
اقامه نماز به قدری در تربیت نفسانی اهل خانه تأثیر دارد که خداوند به پیامبرش فرمان می‌دهد تا خانواده خود را به نماز دعوت کند: «وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا...»؛[4] «خانواده خود را به نماز فرمان ده و بر انجام آن شکیبا باش!»
آثار و برکات نماز در خانه و خانواده
نماز، نقش بی‌بدیلی در روح و روان و زندگی انسان دارد؛ نقشی که زمینه رستگاری و سعادتمندی خانه و خانواده را فراهم می‌کند. بازداشتن از گناه و جرم و گرایش دادن به امور پسندیده، بخشی از آثار فردی و اجتماعی نماز است. خانه‌ای که در آن نماز باشد جرم و فساد، پلیدی و زشتی، خشونت و تندخویی در آن کمتر است و در نقطه مقابل، گرایش به نرمی و مهربانی، دوستی و محبت، پاکی و پاکدامنی، عفت و حیا و... در آن بیشتر.
در کنار تمام این آثار و برکات، نماز مخزنی بی‌انتها برای تأمین آرامش روح و روان انسان است.[5] الکسیس کارل، زیست‌شناس فرانسوی، در این باره می‌گوید: «دعا و نماز، قوی‌ترین نیرویی است که قوۀ جاذبه وجود حقیقی و خارجی دارد ... دعا و نماز چون رادیوم، یک منبع نیروی مشعشعی است که خود به خود تولید می‌شود».[6]
بنابراین خانواده‌ای که اهل نماز و رازونیاز باشند، دل‌هایشان لبریز از آرامش الهی است و هیچ ترس و اندوهی در آنها راه ندارد.
نقش والدین در هدایت فرزندان به سوی نماز
والدین به عنوان هسته اصلی خانه و خانواده، نقش بی‌بدیلی در هدایت فرزندان به سوی نماز دارند؛ نقشی که در قالب زمینه‌سازی، الگویی، آموزشی، ترغیبی، نظارتی و مراقبتی ظهور و بروز پیدا می‌کند.[7] اگر پدر و مادر از همان دوران کودکی، فرزندان را با نماز و آداب آن آشنا کنند و تا زمان رسیدن به سن تکلیف با برنامه‌ریزی‌های درست، بستری برای این امر مهم فراهم نمایند، در سن تکلیف شاهد رویش عبادی فرزندان خود خواهند بود؛ برنامه‌ای که با انتخاب نام نیک، تغذیه سالم، عقیقه، ختنه، صدقه، اقامه اذان و اقامه در گوش راست و چپ کودک شروع شده و با تشویق، محبت، پرورش عادت‌های مناسب با نماز و فراهم کرودن زمینه‌های لازم برای آشنایی بیشتر با آموزه‌های دینی کامل می‌شود.
نتیجه اینکه خانه و خانواده‌ای مطلوب و بهشتی است که به تمام ابعاد تربیتی، از جمله مسائل معنوی اهمیت دهد. نماز به عنوان مهم‌ترین ستون دین، نقش بسزایی در ساخت چنین خانه‌ای دارد.
پی‌نوشت:
[1]. کلینی، الکافی، ج2، ص19 و ج3، ص267-270؛ مجلسی، بحارالانوار، ج79، ص222؛ ری‌شهری، میزان‌الحکمة، ج5، ص366.
[2]. ابراهیم: 33.
[3]. ابراهیم: 40.
[4]. طه: 132.
[5]. رعد: 28؛ طه: 14.
[6]. جمعی از نویسندگان، نماز در سیمای خانواده، انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، 1395ش، ص11.
[7]. بهشتی، خانه بهشتی، ستاد اقامه نماز، 1392ش، ص48-51.